Την ανάγκη να είναι έτοιμη από τώρα η ελληνοκυπριακή πλευρά για να αντιμετωπίσει και να χειριστεί το ζήτημα των περιουσιών στα κατεχόμενα, σε περίπτωση λύσης του Kυπριακού, ή και όχι, τονίζει ο νομικός Αχιλλέας Δημητριάδης. Προτείνει μάλιστα και μέθοδο υπολογισμού, με την οποία βελτιώνεται σημαντικά η υποτιμημένη σήμερα αξία των ελληνοκυπριακών περιουσιών στον κατεχόμενο βορρά.

Η απουσία καθορισμένης αξίας, υποχρεώνει εκτοπισμένους να δέχονται τις πολύ χαμηλές αποζημιώσεις που τους επιδικάζει η Επιτροπή Ακινήτων, όταν προσφεύγουν σε αυτήν. Το γεγονός κατέστη σαφές και στην πρόσφατη υπόθεση της Αδριανής Ιωάννου από την Κώμα του Γιαλού. Η Επιτροπή, μετά από αυστηρή προτροπή του ΕΔΑΔ, αποκατέστησε την κ. Ιωάννου σε δύο περιουσίες της στην Κώμα του Γιαλού, επιδίκασε, όμως, πολύ χαμηλές αποζημιώσεις για άλλες τρεις περιουσίες της εκεί. Ο κ. Δημητριάδης, ιδιαίτερα έμπειρος νομικός σε ζητήματα κατεχομένων περιουσιών, εξηγεί πώς μπορεί να διορθωθεί αυτή η μη αποδεκτή κατάσταση, ξεκινώντας από την περιφραγμένη πόλη της Αμμοχώστου.

-Πώς αντιμετωπίζεται το περιουσιακό, ειδικά σε ό,τι αφορά τις ελληνοκυπριακές περιουσίες στον κατεχόμενο βορρά;

-Για να συζητήσουμε αυτό το κομμάτι του περιουσιακού (σ.σ. τις ελληνοκυπριακές περιουσίες στα κατεχόμενα), που νομίζω ότι είναι το πιο σοβαρό, ας συμφωνήσουμε σε μια υπόθεση εργασίας. Είναι συνάρτηση των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Αυτές ορίζουν ότι, βόρεια της Πράσινης Γραμμής, αυτό που υπάρχει δεν είναι τίποτε άλλο από την Τουρκία. Ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο και, κατά συνέπεια, για σκοπούς εφαρμογής της ευρωπαϊκής σύμβασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θεωρείται υπεύθυνη για το τι γίνεται στην άλλη πλευρά.

Η αποκαλούμενη ‘ΤΔΒΚ’, σύμφωνα με νομολογία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, δεν είναι τίποτε άλλο από μια υποτελής τοπική διοίκηση. Υποτελής στην Τουρκία, τοπική διότι δεν έχει διεθνή χαρακτήρα και διοίκηση γιατί υπάρχει στα κατεχόμενα μια έννοια διοίκησης που δεν έχει διεθνή χαρακτήρα. Είναι ένα τουρκικό εξάρτημα, βάσει της νομολογίας. Αυτή την υπόθεση εργασίας, θα ήθελα να την έχουμε υπόψη καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της συζήτησης, διότι δεν θέλω όταν προχωράμε να πείτε πως αυτό μπορεί να σημαίνει αναγνώριση του ψευδοκράτους.

-Αναφέρεστε στην ευρωπαϊκή νομολογία. Πολιτικά, όμως, οποιαδήποτε επίσημη επαφή με τις «αρχές» των κατεχομένων θεωρείται από την Κυπριακή Δημοκρατία ως αναγνώριση οντότητας. 

-Πολιτικά δεν είμαι ο αρμόδιος. Κάνουμε μια υπόθεση εργασίας για να λύσουμε το ζήτημα (σ.σ. των περιουσιών). Για μένα το πιο σημαντικό θέμα είναι το πώς θα καθορίσουμε την αξία των περιουσιών στα κατεχόμενα, όταν ως γνώμονα, ή ως βάση, αυτής της αξίας έχουμε τις τιμές ένθεν και ένθεν της Πράσινης Γραμμής. Και εξηγούμαι… Οι τιμές στις ελεύθερες περιοχές και οι τιμές που υπάρχουν στα κατεχόμενα είναι διαφορετικές. Και τίθεται το ερώτημα. Τι μεθοδολογία θα ακολουθήσουμε για να μπορέσουμε να συμφωνήσουμε, αν είναι δυνατόν, και να καθορίσουμε αυτές τις αξίες αυτών των περιουσιών σε περίπτωση λύσης; Διότι αν δεν ξέρετε την αξία, με την οποία, ενδεχόμενα, θα αποζημιωθείτε, είναι σαν να σας ζητούν να πουλήσετε το σπίτι σας σήμερα, αλλά να συμφωνήσετε την τιμή αύριο. Δεν γίνεται. 

-Πρακτικά τώρα… Πάει κάποιος στην Επιτροπή Αποζημιώσεων στα κατεχόμενα και δηλώνει πως έχει μια περιουσία στην περιοχή της Αμμοχώστου, κοντά στη Σαλαμίνα, ας πούμε. Με ποια βάση θα υπολογιστεί η αξία της;

-Σε αυτές τις υποθέσεις, στην ελληνοκυπριακή πλευρά συνηθίζεται να παίρνει κανείς την αξία που είχε η περιουσία το 1974, να βάζει ένα συγκεκριμένο ποσοστό αύξησης με βάση τον ρυθμό αύξησης που βλέπουμε σε παρόμοιες περιοχές, ήτοι στην ελεύθερη περιοχή Αμμοχώστου, στον Πρωταρά. Δηλαδή, πιάνει τις τιμές των ελευθέρων περιοχών και τις εφαρμόζει στα κατεχόμενα. Κι εδώ προκύπτει το πρόβλημα, διότι στην άλλη πλευρά, οι τιμές είναι πολύ χαμηλότερες. Μπορεί να είναι και πέντε μέχρι δέκα φορές χαμηλότερες. Εξηγείται διότι η αγορά στα κατεχόμενα έχει στρέβλωση. Υπάρχει τεράστια προσφορά γης και πολύ χαμηλή ζήτηση. Στις ελεύθερες περιοχές συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. 

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: «Κίπρις»: Μειώθηκαν οι αιτήσεις στην «επιτροπή αποζημιώσεων»

-Πώς μπορεί κανείς να φύγει απ’ αυτή την άδικη κατάσταση; Μπορούμε να υπολογίσουμε την αξία των περιουσιών στα κατεχόμενα, με τρόπο αποδεκτό και από τους Ελληνοκύπριους;  

-Η  αξία των περιουσιών στον βορρά της Πράσινης Γραμμής, μπορεί να υπολογιστεί κάπου μεταξύ των τιμών που ισχύουν σήμερα στις ελεύθερες περιοχές και αυτών που ισχύουν στα κατεχόμενα. Όπως έχουμε αναφέρει, στα κατεχόμενα οι τιμές είναι χαμηλές και στις ελεύθερες περιοχές πολύ υψηλότερες. Για να σμικρύνουμε τη διαφορά θα πρέπει να πάρουμε ως βάση περιουσία, που δεν εμπίπτει στην αγορά ούτε των κατεχομένων ούτε των ελευθέρων περιοχών. Για παράδειγμα, αν εμείς οι δύο αποφασίσουμε, ή συμφωνήσουμε, πόση είναι η αξία ενός οικοπέδου, πάνω στη θάλασσα, μέσα στην περιφραγμένη πόλη της Αμμοχώστου, ας το ονομάσουμε περιουσία Χ, οι ειδικοί μπορούν να υπολογίσουν την αξία όλων των περιουσιών στην περίκλειστη Αμμόχωστο, καθώς επίσης και όλων των υπόλοιπων περιουσιών στα κατεχόμενα. Παίρνουμε, ως βάση, την Αμμόχωστο, επειδή είναι ο γεωγραφικός χώρος, στον οποίο ούτε η αξία των περιουσιών στις ελεύθερες περιοχές, ούτε η αξία τους στα κατεχόμενα μπορούν να τύχουν εφαρμογής. Ακριβώς διότι είναι περίκλειστη πόλη. Και καθιστά το παράδειγμα πιο τρανταχτό.

-Από τη στιγμή, όμως, που δεν υπάρχει αγορά εκεί είναι αυθαίρετος ο τρόπος που υπολογίζεται η αξία.

-Επειδή ακριβώς είναι δύσκολο να υπολογιστεί η αξία αυτής της περιουσίας, επειδή δεν υπάρχει πρόσβαση, επειδή δεν είναι μόνο κατεχόμενα, αλλά και απροσπέλαστη περιοχή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση. Είναι ακριβώς αυτή την αυθαιρεσία, όπως την ονομάσατε, που προσπαθούμε να υπολογίσουμε. Διότι είτε αυθαίρετη είτε όχι, ο κόσμος θέλει να ξέρει ποια είναι αξία. 

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Έκλεισε η κάνουλα της «επιτροπής αποζημιώσεων»

Επιτέλους να συζητήσουμε το θέμα της αξίας των περιουσιών

-Από τα λεγόμενά σας φαίνεται να θεωρείτε σχεδόν βέβαιο ότι ένα μεγάλο μέρος των Ελληνοκυπρίων εκτοπισθέντων δεν θα επιστρέψουν στις περιουσίες τους. Ακόμα και σε περίπτωση λύσης, θα προτιμήσουν την αποζημίωση… 

-Με βάση τις στατιστικές που έχω υπόψη μου, μόνο το 1/5 των Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων θέλουν να επιστρέψουν. Αυτό σημαίνει ότι μόνο το 20% των ανθρώπων θέλουν να μπουν σε αυτή την εξισορρόπηση. Το υπόλοιπο 80%, θέλουν να ξέρουν τι αποζημίωση θα πάρουν. Και δεν βλέπω κανένα να συζητά το θέμα σε βάθος και με σοβαρότητα. Δεν έχουμε, ίσως, συνειδητοποιήσει ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα που αγγίζει το 80% των επηρεαζομένων.

Έχουμε  μείνει στη θεωρία, ότι όλοι οι πρόσφυγες πρέπει να πάνε στα σπίτια τους. Μια πάρα πολύ καλή θέση, αλλά σαράντα πέντε χρόνια μετά, εκ των πραγμάτων, αυτή η θέση έχει ουσιαστικά προβλήματα. Και σε όλες τις διενέξεις, το ανθρώπινο δικαίωμα της περιουσίας είναι το μόνο που είναι απαλλοτριώσιμο. Και είναι απαλλοτριώσιμο για το δημόσιο συμφέρον, χωρίς δυσμενή διάκριση κι εφόσον δίδεται μια δίκαιη ικανοποίηση. Αν οι αποζημιώσεις δεν είναι δίκαιες, τότε θα πρέπει το θέμα να πάει στο ΕΔΑΔ για διόρθωση.

-Αυτή η θεραπεία πρέπει να είναι σε ατομική βάση, ή θα μπορούσε να είναι και κρατική πολιτική;

-Η δική μου εμπειρία είναι με ατομικές προσφυγές. Τα θέματα των περιουσιακών δικαιωμάτων είναι εντελώς εξατομικευμένα, και θα πρέπει να τύχουν αυτής της διαχείρισης. Αν ήθελε, όμως, το πολιτικό μας σύστημα να βοηθήσει την κατάσταση, εγώ θα το έλεγα ως πρόταση. Ας κάτσουμε κάτω να κοστολογίσουμε όλη την περιφραγμένη πόλη της Αμμοχώστου. Εμφανώς, εκεί δεν υπάρχει χρήστης. Άρα αυτή είναι που προσφέρεται σε περίπτωση βημάτων προς τη λύση, όπου θα υπάρξει μια αποκατάσταση. Γιατί να μην κάνουμε αυτή την άσκηση επί χάρτου και να είμαστε έτοιμοι; Κι αν την κάνουμε πρώτα για την Αμμόχωστο, μπορούμε με τη μεθοδολογία αυτή να την επεκτείνουμε σε όλα τα κατεχόμενα. Αλλά ας μην το συζητάμε, ας το κάνουμε. Είτε μονομερώς, είτε με την άλλη πλευρά, είτε μέσω της Παγκόσμιας Τράπεζας. Κάποιος πρέπει να κάνει τα μαθηματικά. Πρέπει, επιτέλους, κάποιος να αρχίσει να συζητά το θέμα. Για μένα, οι αξίες των περιουσιών είναι από τα θέματα που συζητήθηκαν λιγότερο. 

-Η Επιτροπή Ακινήτων στα κατεχόμενα, πάντως, δεν φαίνεται να έχει τα κεφάλαια να αποζημιώσει.

-Για μένα, αυτή είναι μια θεωρητική θέση. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι η Τουρκία δεν μπορεί να πληρώσει αυτές τις αποζημιώσεις. Είναι της Τουρκίας, η Επιτροπή. Αν η Τουρκία δεν είναι διατεθειμένη να πληρώσει, τότε να μας το πει για να ξέρουμε ότι δεν είναι αποτελεσματική. Και να συνεχίσει ο κόσμος να πηγαίνει το ΕΔΑΔ, όπως πήγαινε πριν από τη δημιουργία της Επιτροπής, πριν από την υπόθεση Δημόπουλου.

Δεν μπορεί η Τουρκία, να έχει υπό τον έλεγχό της έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, να το χρησιμοποιεί για σαράντα πέντε τόσα χρόνια και να νομίζει ότι δεν θα πληρώσει γι’ αυτό. Στο καπιταλιστικό σύστημα που ζούμε αυτό δεν συνάδει. Εφόσον χρησιμοποιείς την περιουσία μου, το λιγότερο που αναμένω είναι να μου πληρώσεις το ενοίκιο. Και στο τέλος να μου την επιστρέψεις, ή να με αποζημιώσεις με μία έννοια απαλλοτρίωσης.

Η Αμμόχωστος δίνει λύση

-Πώς όμως θα εφαρμοστεί η αξία της περιουσίας Χ, στην περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου, σε άλλες περιοχές των κατεχομένων, όπου ισχύουν νόμοι της αγοράς, και οι περιουσίες προφανώς έχουν χαμηλότερη τιμή;

-Να το αναπτύξουμε. Ένα οικόπεδο πάνω στη θάλασσα στην περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου είναι 3Α, είναι η πιο καλή περιουσία, και η αξία της είναι μεγάλη. Πηγαίνοντας στον πίσω δρόμο, στη λεωφόρο Κένεντι, αφαιρείς, για παράδειγμα, 20% από την αξία. Αν είσαι πίσω στη Δερύνεια αφαιρείς 50%, αν πας στη Μεσαορία αφαιρείς 90%. Αν βρούμε την αξία της περιουσίας Χ, μπορούμε με μαθηματικούς υπολογισμούς, μειώνοντας τις αξίες περιουσιών που δεν είναι σε τόσο πλεονεκτική θέση, πάνω στη θάλασσα, να υπολογίσουμε όλες τις άλλες αξίες.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Συνεχής ροή αιτήσεων στην «επιτροπή ακίνητων περιουσιών»

Η περιφραγμένη πόλη δείχνει το πρόβλημα στην απόλυτη έξαρση, διότι δεν υπάρχει αγορά. Είναι σχεδόν ανύπαρκτη, διότι η πόλη είναι κλειστή. Προσπαθείς, επομένως, να αποφασίσεις την αξία του οικοπέδου, παίρνοντας ως χαμηλότερη βάση τις τιμές που ισχύουν στα κατεχόμενα και ως υψηλότερη, ως οροφή, τις τιμές στις ελεύθερες περιοχές. Για παράδειγμα, ένα οικόπεδο, πάνω στη θάλασσα, μέσα στην περιφραγμένη πόλη της Αμμοχώστου είναι το ίδιο με ένα οικόπεδο στη θάλασσα του Πρωταρά, το οποίο, ας πούμε, έχει τιμή 750 χιλιάδες ευρώ. Πάμε στη Σαλαμίνα. Η τιμή εκεί για ένα αντίστοιχο οικόπεδο πάνω στη θάλασσα, μπορεί να είναι 150 χιλιάδες. Άρα έχουμε οριοθετήσει το πρόβλημα μεταξύ των 150 και 750 χιλιάδων. Είναι θέμα συμφωνίας των δύο πλευρών για να καθορίσουν την αξία.

Το ΕΔΑΔ θα είναι ο τελικός κριτής 

-Θα πρέπει δηλαδή να οριστεί μια αξία που θα κυμαίνεται μεταξύ των τιμών αντίστοιχων περιουσιών στα κατεχόμενα και τις ελεύθερες περιοχές.

-Ακριβώς. Υπάρχουν δύο όρια. Η αξία του οικοπέδου στην περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου δεν μπορεί να είναι πιο κάτω από αυτήν του οικοπέδου στη Σαλαμίνα και δεν μπορεί να είναι πιο πάνω από το αντίστοιχο στον Πρωταρά. Μέσα σε αυτά τα όρια θα δούμε αν συμφωνηθεί η αξία. Κι αν όχι, θα δούμε ποιος μηχανισμός επίλυσης αυτής της διαφοράς θα εφαρμοστεί. Σε περίπτωση λύσης, αυτό τον μηχανισμό θα τον έχει η ομοσπονδιακή Επιτροπή Ακινήτων. Τώρα, σήμερα, ο μόνος μηχανισμός που υπάρχει είναι η Επιτροπή Ακινήτων που εδρεύει στα κατεχόμενα. Αν πάει κάποιος εκεί και έχει παράπονο, τότε μπορεί να προσφύγει στο εσωτερικό νομικό σύστημα και, βέβαια, αν χρειαστεί, τελικός κριτής θα είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Το ΕΔΑΔ θα είναι ο τελικός κριτής του ποσού μεταξύ των 150 και 750 χιλιάδων. Και ήδη έχουμε 32 τέτοιες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, όπου έλεγε η μια πλευρά τόσα, η άλλη κάτι άλλο και το δικαστήριο αποφάσιζε τον μηχανισμό. Αυτό εδραιώνεται και αν δεν καταφέρουμε να λύσουμε το Κυπριακό, θα μας μείνει.