Φωνάζει με όση δύναμη έχει ότι δεν πρέπει να εγκλωβιστούμε στο μίζερο παρόν, αλλά να κοιτάμε ψηλά και μακριά. Προτείνει πρότυπα σχολεία που θα σπάσουν, όπως λέει, την υφιστάμενη καταθλιπτική ομοιομορφία και μετριοκρατία που επιβάλλουν τα οργανωμένα συμφέροντα.

Μιλά για ένα Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας που θα εκπονήσει το πρόγραμμα για το σχολείο του ’20–’30 και, όταν η εκτελεστική εξουσία το υιοθετήσει ως πακέτο, να αποφασίσουν γι’ αυτό οι πολίτες σε δημοψήφισμα. Σε όσους θεωρούν εξωπραγματικά τα λεγόμενά του, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Χριστοφίδης, πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου, απαντά πως υπάρχει έλλειμμα θετικού λόγου στη χώρα. Τονίζει πως ο τόπος θα αλλάξει αν εμείς αλλάξουμε και επισημαίνει πως τίποτα σημαντικό δεν αλλάζει αν δεν συγκρουστείς.

-Σ΄ένα πρόσφατο tweet σας μιλούσατε για τη συλλογική ευθύνη του καθήκοντος.

-Ναι, έγραψα ότι ο Πρόεδρος Τζον Κένεντι πήγε στη NASA όταν ήταν σε εξέλιξη το διαστημικό πρόγραμμα «Απόλλων». Μίλησε με επιστήμονες, είδε έναν εργάτη να σκουπίζει στη γωνιά και τον ρώτησε: «Τι κάνετε εδώ;» «Να, κ. Πρόεδρε, προσπαθούμε να στείλουμε άνθρωπο στη Σελήνη!». Όταν το έγραφα σκεφτόμουν μια κυρία που είναι στην Πανεπιστημιούπολη από τις 5:00 το πρωί και σκουπίζει, γιατί, όπως λέει, πρέπει να λάμπει ο χώρος όταν θα έλθουν οι φοιτητές μας. Η συλλογική ευθύνη του καθήκοντος!

-Το θυμηθήκατε με τις πρυτανικές εκλογές που θα γίνουν σε τρεις μέρες;

-Ναι, μαζί με το ψευδο-δίλημμα ανάπτυξη ή περισυλλογή, εξωστρέφεια ή εσωστρέφεια. Από την ίδρυσή του και μετά, το Πανεπιστήμιο μεγάλωσε και, το κυριότερο, καθιερώθηκε τόσο στον εσωτερικό όσο και στον διεθνή επιστημονικό χώρο. Η συλλογική σοφία της κοινότητας ανέδειξε, επί το πλείστον, άξιες πρυτανικές Αρχές στην ιστορία του ιδρύματος. Θεωρώ ότι τα τελευταία οκτώ χρόνια, ιδιαίτερα στα χρόνια της κρίσης, το Πανεπιστήμιο προχώρησε δυναμικά, με στρατηγική. Όταν ο τόπος γονάτιζε, το 2013, εμείς ξεκινήσαμε το πιο φιλόδοξο και δυναμικό πρόγραμμα ανάπτυξης που είχε ποτέ το Πανεπιστήμιο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: «Βόμβες» πρύτανη: Αυτές είναι οι έξι αγωγές εναντίον μου

-Με την κρίση στην Παιδεία να σοβεί και την κόντρα των συνδικαλιστών εκπαιδευτικών – Κυβέρνησης σε έξαρση, είχατε συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας…

-Ναι, με είχε καλέσει ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, και είχαμε μια εποικοδομητική και μακρά συζήτηση για την εκπαίδευση.

-Βέβαια, κάποιοι γέλασαν με την εξαγγελία για δημιουργία πρότυπων σχολείων.

-Ναι, οι κυνικοί ουδέποτε λείπουν. Έχω μάθει να τους αγνοώ. Για τους κυνικούς και τους μεμψίμοιρους, ο αρνητισμός, η αδράνεια, και ο ωχαδερφισμός αποτελούν τρόπο ζωής. Για τους δημιουργούς, όμως, κάθε πρόβλημα μετατρέπεται σε ευκαιρία και κάθε ευκαιρία ανοίγει δυνατότητες. Μην ξεχνάτε ότι πάντα οι πρωτότυπες ιδέες στην αρχή χλευάζονται, αργότερα όμως γίνονται αποδεχτές και αγκαλιάζονται από τους ανθρώπους. Σε πρόσφατο ταξίδι μου είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με τον πρύτανη και τον αντιπρύτανη ενός πανεπιστημίου της Νορβηγίας. Τα πρότυπα σχολεία στη Νορβηγία τα ονομάζουν «University schools» και ξεκινούν από το νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο. Αυτά τα σχολεία διοικούνται από τους δήμους και τα πανεπιστήμια. Τα πανεπιστήμια αποφασίζουν ποιοι θα διδάσκουν και συντάσσουν τα προγράμματα σπουδών. Τα πρότυπα σχολεία θα σπάσουν την υφιστάμενη καταθλιπτική ομοιομορφία και, συχνά, μετριοκρατία που επιβάλλουν οργανωμένα συμφέροντα. Θα φέρουν πνεύμα ανανέωσης, πειραματισμού και καινοτομίας. Θα ανεβάσουν τον πήχη.

-Εδώ και μήνες δεν καταφέραμε να λύσουμε το πρόβλημα στην παιδεία και θα μπορέσουμε να λειτουργήσουμε πρότυπα σχολεία;

-Διαβλέπω ένα πνεύμα μοιρολατρίας στην ερώτηση. Ότι έχουμε προβλήματα στο υφιστάμενο σύστημα δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να οραματιστούμε το καινούργιο και να παλέψουμε γι’ αυτό. Στον Πρόεδρο είπα κάτι που είχα γράψει και στο παρελθόν, ότι δηλαδή χρειάζεται σήμερα να γίνει ένα Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας. Αυτό το Συμβούλιο θα απαρτίζεται από μερικούς από τους καλύτερους λυκειάρχες, γυμνασιάρχες και διευθυντές δημοτικών, πανεπιστημιακούς, ειδικούς σε θέματα παιδείας. Όλοι μαζί θα εκπονήσουν ένα πρόγραμμα για το πώς πρέπει να είναι το σχολείο. Όταν η εκτελεστική εξουσία το υιοθετήσει ως πακέτο, να αποφασίσουν γι’ αυτό οι πολίτες σε δημοψήφισμα.

-Θα πρέπει να περάσει από τη Βουλή;

-Τέτοια προγράμματα δεν πρέπει να υποβάλλονται στη Βουλή διότι θα αρχίσει η μικρο-κομματική διαπραγμάτευση – το κάθε κόμμα να κόβει και να ράβει, με αποτέλεσμα να έχουμε στο τέλος ένα σκιάχτρο. Εξάλλου στη Βουλή δεν υπάρχει η τεχνογνωσία για το πώς πρέπει να είναι το σχολείο το 2030. Η λαϊκή βούληση θα εκφραστεί δημοκρατικά μέσα από το δημοψήφισμα. Η Βουλή θα κληθεί να επεξεργαστεί νομοθετικά τη λαϊκή βούληση και η εκτελεστική εξουσία να την υλοποιήσει. Ο τόπος θα αλλάξει, αν εμείς αλλάξουμε.

-Από το 2015 μιλάτε για κατάρρευση της παιδείας, δημοσιεύσατε 12 σημεία για την παιδεία και τίποτα δεν έγινε.

-Φταίει ο αγγελιοφόρος που δεν έγινε τίποτα; Ασχολήθηκε κανείς αρμόδιος με το μήνυμα;

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Φεύγει για Ανταρκτική ο πρύτανης Χριστοφίδης

-Γιατί να ασχοληθεί τώρα;

-Διότι αν συνεχίσουμε με αυτές τις τακτικές και συμπεριφορές, το 2030 θα έχουμε 50% των μαθητών στα ιδιωτικά και 50% στα δημόσια σχολεία, πράγμα απαράδεκτο για σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα. Δείτε τι γίνεται στη βόρεια Ευρώπη. Η έμφαση είναι στη μεταρρύθμιση του δημόσιου σχολείου – πώς το δημόσιο αγαθό της παιδείας να είναι εξαιρετικά ποιοτικό και προσβάσιμο από όλους. Αν συνεχίσουμε έτσι, θα μετατρέψουμε την παιδεία σε μια καινούργια Cyprus Airways, με χιλιάδες εκπαιδευτικούς να είναι πλεονάζον προσωπικό. Γι’ αυτό το δημόσιο σχολείο πρέπει να γίνει καλύτερο από τα ιδιωτικά, όπως ήταν παλιά.

-Τι συζητήσατε με τον Πρόεδρο πέρα από τα πρότυπα σχολεία, τα οποία δεν λύουν τα σημερινά προβλήματα;

-Όταν μιλάς για την παιδεία δεν μιλάς για το τώρα, για τις απαλλαγές, τη μοριοδότηση και τρέχοντα συνδικαλιστικά αιτήματα, αλλά για το τι θα γίνει σε 10-20 χρόνια ή περισσότερο. Θα το λέω και θα το φωνάζω με όση δύναμη έχω: Δεν πρέπει να εγκλωβιστούμε στο μίζερο παρόν, πρέπει να κοιτάμε ψηλά και μακριά. Στον Πρόεδρο ανέλυσα τις θέσεις μου. Αυτό το σύστημα πρέπει να αλλάξει.

-Με το πρότυπο σχολείο;

-Και με το πρότυπο σχολείο, διότι δεν θα είναι ένα σχολείο που θα λειτουργεί όπως τα σημερινά 07:30 – 13:30, αλλά 08:30 – 17:00, όπου τα παιδιά δεν θα ασχολούνται μόνο με μαθήματα, αλλά και με τέχνες, αθλητισμό, με όλα αυτά που διαμορφώνουν έναν συγκροτημένο και δημιουργικό άνθρωπο, ο οποίος θα μπορεί να καινοτομήσει. Το πρότυπο σχολείο θα διδάσκει διαφορετικά, θα παιδαγωγεί διαφορετικά, θα προσλαμβάνει δασκάλους διαφορετικά, θα τους αξιολογεί διαφορετικά, θα τους εκπαιδεύει διαφορετικά, θα εμπλέκει τους γονείς διαφορετικά. Το πρότυπο σχολείο θα παντρεύει τις κοινωνικές, τις ανθρωπιστικές και τις θετικές επιστήμες. Φυσικά υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που δεν θα ανεχτεί ένα ολοήμερο σχολείο γιατί θα βάλει ένα οριστικό τέλος στα φροντιστήρια.

Καταλύτες αλλαγής σε αρτηριοσκληρωτικό σύστημα

Όλα αυτά ακούγονται εξωπραγματικά…

– Όσο εξωπραγματικό ήταν να είναι η Εσθονία πρότυπο ηλεκτρονικής διακυβέρνησης πριν από 30 χρόνια, το Facebook πριν από 15 χρόνια, ή τα ηλεκτρικά και αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα στα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Κάτι είναι εξωπραγματικό από την οπτική γωνία του status quo. Όμως από τη σκοπιά του ανθρώπου που τολμά, που μπορεί να φαντάζεται, και να καινοτομεί, δεν είναι. Είχα την τύχη να ζήσω σε κοινωνίες όπου αυτά συμβαίνουν (Γαλλία, Καναδάς). Γιατί όχι και στη χώρα μας; Αυτή είναι η «άλλη Κύπρος» στην οποία αναφέρομαι συχνά. Ένα άλλο σχολείο, μια άλλη βιομηχανία, μια άλλη πολιτική ενέργειας, μια άλλη αρχιτεκτονική ανάπτυξης, αυτά πρέπει να κτίσουμε σιγά-σιγά. Ένα πρότυπο σχολείο πρέπει να το αισθάνονται δικό τους οι μαθητές, αλλιώς θα πάνε σε άλλες κοινότητες, στους πορτοκαλί, στους πράσινους και στις θύρες των γηπέδων. Το αίσθημα του ανήκειν για τα μικρά παιδιά είναι σημαντικό. Αυτό πρέπει να δημιουργήσουμε.
– Συμφωνήσατε με τον Πρόεδρο για τη δημιουργία 4 πρότυπων σχολείων, αλλά εσείς φεύγετε τον Δεκέμβριο από την πρυτανεία.
– Στους καλούς οργανισμούς υπάρχει συνέχεια. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα μιλά με τον επόμενο πρύτανη. Υπάρχουν πολλοί συνάδελφοι στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, οι οποίοι είναι και πιο ειδικοί και ιδιαίτερα θετικοί για τα πρότυπα σχολεία.
– Αυτό όμως δεν θα λύσει το σημερινό πρόβλημα της παιδείας.
 
– Όχι, αλλά όπως είπα τα πρότυπα σχολεία θα γίνουν καταλύτες αλλαγής σε ένα αρτηριοσκληρωτικό σύστημα. Επιπλέον, μιλήσαμε για ένα Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, το οποίο θα σχεδιάσει το σχολείο του 2030. Δεν μας λείπει η γνώση. Μας λείπει η στιβαρή πολιτική βούληση.
– Όνειρα θερινής νυχτός, λένε κάποιοι.
– Αυτά λένε οι κυνικοί, οι μεμψίμοιροι και οι βολεμένοι. Αυτοί που κοιτάνε το δάχτυλο όσων δείχνουν το φεγγάρι. Ένας δημιουργικός άνθρωπος δεν λέει «ναι, αλλά» αραδιάζοντας τους λόγους που αναιρούν το «ναι». Λέει «ναι και», ζητώντας τι άλλο χρειάζεται για να γίνει το «ναι» πραγματικότητα. Υπάρχει έλλειμμα θετικού λόγου στη χώρα.

Ήλθα απλός και φεύγω πιο απλός

-Με τι κριτήρια θα επιλέξετε τον πρύτανη που θα ψηφίσετε;

-Να είναι κάποιος που θα έχει το δυναμισμό και την όρεξη να συνεχίσει αυτό που έγινε όλα αυτά τα χρόνια, να είναι εξωστρεφής και ανοιχτόμυαλος, να πάρει μπροστά όσα έχουμε σχεδιάσει ή ξεκινήσει, να ξέρει να ακούει και συγχρόνως να είναι αποφασιστικός, να έχει δώσει δείγματα συγκροτημένης σκέψης και ανιδιοτελούς χαρακτήρα, να μην έχει κομματικές εξαρτήσεις, να παθιάζεται με το πανεπιστήμιο, να κατανοεί τις εξελίξεις στον διεθνή ακαδημαϊκό χώρο και, βεβαίως, να είναι εξαίρετος επιστήμονας. Θέλω να υπογραμμίσω αυτό το τελευταίο. Αν και από τη στιγμή που εκλέγεται κάποιος πρύτανης παύει ουσιαστικά να είναι ερευνητής, ωστόσο, αν έχει διακριθεί διεθνώς στην επιστήμη του, ο πρύτανης θα έχει εγκολπωθεί τα κριτήρια της ακαδημαϊκής αριστείας. Και αυτά θα είναι η πυξίδα του στις ακαδημαϊκές προσλήψεις και ανελίξεις. Ο πρύτανης προεδρεύει της Συγκλήτου, έχει ex officio βαρύνοντα λόγο, δίνει τον τόνο σε έναν οργανισμό. Ένας μέτριος ακαδημαϊκός που εκλέγεται πρύτανης προσαρμόζει τον πήχη στα μέτρα του. Ένας εξαίρετος, αντιθέτως, ανεβάζει τον πήχη των απαιτήσεων.

-Με τι συναισθήματα φεύγετε;

-Είμαι πολύ χαρούμενος. Βλέπω πόσα έγιναν και δεν το πιστεύω. Νιώθω προνομιούχος που μου δόθηκε η ευκαιρία και η τιμή να υπηρετήσω αυτό τον οργανισμό. Ήλθα απλός και φεύγω ακόμη πιο απλός. Αφιέρωσα τον εαυτό μου στη διοίκηση του Πανεπιστημίου με όρεξη και πάθος. Έμαθα πολλά. Λυπάμαι μόνο που δεν είχα περισσότερο χρόνο να δω τα δικά μου παιδιά που εν τω μεταξύ μεγάλωναν. Αυτά τα αξιώματα απαιτούν, σε κάποιο βαθμό, αυταπάρνηση. Η οικογενειακή και προσωπική ζωή έρχονται σε δεύτερη μοίρα.

-Θα χαρούν κάποιοι που φεύγετε;

-Βεβαίως, θα χαρούν αυτοί που ήταν στη βάρκα αλλά δεν είχαν όρεξη να τραβήξουν κουπί ή το τραβούσαν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Κάποιες φορές γινόμουν πιεστικός, γι’ αυτό και δυσάρεστος σε μερικούς, διότι έπρεπε να πάμε πιο μπροστά, πιο μακριά, πιο γρήγορα. Ήμουν απαιτητικός με τους άλλους διότι ήμουν, πρώτα, απαιτητικός με τον εαυτό μου.

-Τι θα πείτε στον νέο πρύτανη;

-Να βλέπει μπροστά, να «μη βολεύεται με λιγότερο ουρανό», να μη συμβιβάζεται με τη μετριότητα, να μην εγκλωβίζεται στην κυπριακή παθογένεια, να ξέρει ότι ex officio δίνει το παράδειγμα με τη συμπεριφορά και τις αποφάσεις του, να παίρνει ρίσκα. Σε έναν κόσμο που αλλάζει πολύ γρήγορα, η μόνη στρατηγική που εγγυάται την αποτυχία είναι να μην παίρνεις ρίσκο (λόγια του Μαρκ Ζούκερμπεργκ).

-Τι θα κάνετε την επόμενη μέρα;
-Έχω δύο χρόνια σαββατική άδεια. Είναι τόσα πολλά αυτά που θέλω να κάνω που δεν ξέρω αν θα προλάβω.

-Θα τα περάσετε ως ευρωβουλευτής;

-Όχι, δεν θα είμαι υποψήφιος στις Ευρωεκλογές, ούτε υπουργός θα γίνω, όπως ακούγεται.

-Η πολιτική σάς ενδιαφέρει, σκεφτήκατε την προεδρία της Δημοκρατίας.

-Η πολιτική –η ενασχόληση με τα κοινά– με ενδιαφέρει από τότε που γεννήθηκα. Τα επόμενα δυο χρόνια θα περάσω αρκετό καιρό σε κάποια πανεπιστήμια του εξωτερικού. Θέλω επίσης να ικανοποιήσω δύο «τάματα». Να πάω να διδάξω επιστήμη-τεχνολογία στα γυμνάσια της Αλεξάνδρειας και στη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη.  Δύο βδομάδες στο καθένα. Μετά θα περάσω τρεις βδομάδες με μια αποστολή στην Ανταρκτική. Ετοιμάζω ένα μεγάλο ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου για να δημιουργήσω ένα κέντρο γεωπολιτικής, αλλά όχι με καθαρά πολιτικούς όρους. Θα ασχοληθεί με το πώς οι εξελίξεις στην τεχνολογία και την επιστήμη επηρεάζουν τη γεωπολιτική, αυτό που λέμε «Διπλωματία της Επιστήμης». Είμαστε μια μικρή χώρα, αλλά με σοβαρότητα και ποιότητα μπορούμε να έχουμε καθοριστικό λόγο!