Το άκουσμα του ονόματός του ως πιθανού υποψήφιου του ΑΚΕΛ για τις προεδρικές εκλογές προκάλεσε έκπληξη. Ο ίδιος χαρακτηρίζει ως ιδιαίτερα τολμηρό βήμα την προσέγγισή του από την Εζεκία Παπαϊωάννου.
Ο Μάικ Σπανός, ανώτατος ανεξάρτητος σύμβουλος της Τράπεζας Κύπρου, μιλά για πρώτη φορά μετά τις προεδρικές εκλογές για το πώς έγινε η προσέγγισή του από το ΑΚΕΛ και γιατί τελικά δεν προχώρησε η συνεργασία. Αναφέρεται στις αντιδράσεις που είχαν προκληθεί από τις δηλώσεις του σε τηλεοπτική εκπομπή, τονίζοντας ότι οι θέσεις του στη οικονομία ήταν πάντα γνωστές και ποτέ δεν τις είχε κρύψει.
Εκφράζει επίσης τις γενικότερες ανησυχίες του για την κατάσταση της κυπριακής οικονομίας, αλλά και τις προκλήσεις που έχει ενώπιόν του ο τραπεζικός τομέας, αλλά και για τον ρόλο των κομμάτων στον δημόσιο βίο.
Ο Μάικ Σπανός μιλά ακόμα για το Κυπριακό και τα όσα κατά τη γνώμη του έπρεπε να γίνουν στο Κραν Μοντανά, καθώς επίσης και για τα στοιχήματα που έχει να κερδίσει η κυπριακή κοινωνία.
– Εφτά μήνες μετά τις προεδρικές εκλογές. Το μετανιώσετε ή νιώθετε δικαιωμένος που τελικά δεν ήσασταν υποψήφιος και γιατί;
– Έχω μία βασική αρχή στη ζωή μου, η οποία ενίοτε αποδεικνύεται σοφή, και είναι να μη μετανιώνω. Διότι δεν ωφελεί σε τίποτα για πράγματα που δεν έκανες. Είναι μια διαδικασία η οποία καταλήγει πάντα σε αρνητικό αποτέλεσμα. Είναι διαφορετικό βέβαια το να μετανιώνεις για κάτι κακό που έκανες.
– Πώς έγινε τότε η προσέγγιση και πού χάλασε τελικά η συμφωνία με το ΑΚΕΛ;
– Η προσέγγιση με το ΑΚΕΛ έγινε στις αρχές Μαΐου του 2017 με έναν πολύ φιλικό, απλό, ευθύ και τίμιο τρόπο. Είχα ζητήσει από το ΑΚΕΛ τότε μια βδομάδα καιρό να το σκεφτώ, διότι δεν είμαι πολιτικός. Έχω ασχοληθεί με τα κοινά άλλως πως και όποτε μπορούσα υπηρετούσα τον τόπο μου. Όταν το σκέφτηκα, επανήλθα και είπα θα μπορούσε να υπάρξει συνεργασία αλλά όχι συνδιαλλαγή. Συνεπώς, από την αρχή είπα ότι δεν προτίθεμαι να υπογράψω κάποιο «μίνιμουμ πρόγραμμα» ή ένα «πολιτικό μανιφέστο» ή να στρογγυλέψω τον λόγο μου για να ακούγεται καλά.
Αντί αυτού, γύρω στις 20 Μαΐου, υπέβαλα τη δική μου διακήρυξη αρχών, η οποία αποτελείτο από δέκα σημεία. Το Κυπριακό το θεωρούσα ξεχωριστό, εξ ου και το έδωσα ως μία ξεχωριστή ενότητα. Μετά από αυτό, ανέμενα με σεβασμό τις διαδικασίες του ΑΚΕΛ. Πρέπει να πω ότι οι σχέσεις μου εκείνες τις μέρες με τα στελέχη του ΑΚΕΛ και ιδιαίτερα με τον γ.γ. Άντρο Κυπριανού χαρακτηρίζονταν από έναν υψηλού επιπέδου αλληλοσεβασμό και σεβασμό με τον οποίο αντιμετωπίζονταν οι διαφορετικές προσεγγίσεις σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Ως επί το πλείστον, στον τομέα της Οικονομίας. Το εξέχον ήταν ότι ελάχιστες διαφορές υπήρχαν σε ό,τι αφορά στο σκοπό της λειτουργίας μιας οικονομίας. Και ο σκοπός είναι ένας και μοναδικός. Να λειτουργήσει επ’ ωφελεία του λαού.
Σε ο,τι αφορά στις μεθόδους, πρέπει να ομολογήσω ότι υπήρχαν ουσιαστικές διαφορές. Θα ήταν δύσκολο και ενδεχομένως μη έντιμο να απαιτηθεί από τη μια ή από την άλλη πλευρά αλλαγή θέσεων αρχών. Έτσι περί τα μέσα Ιουνίου αποφασίστηκε από κοινού να μην προχωρήσουμε και το κόμμα να κινηθεί προς άλλες κατευθύνσεις για να μη χαθεί άλλος χρόνος.
– Λέγεται ότι προκλήθηκαν έντονες αντιδράσεις εντός ΑΚΕΛ από τα όσα είχατε αναφέρει στην τηλεοπτική σας παρουσία. Έτσι έχουν τα πράγματα ή συνέβη κάτι άλλο;
– Πρώτα-πρώτα, οι θέσεις μου επί της οικονομίας είναι εκπεφρασμένες εδώ και χρόνια. Δεν είπα τίποτα το καινούργιο στη συγκεκριμένη εκπομπή. Είναι γνωστές για παράδειγμα οι θέσεις μου περί μικρού κράτους. Το οποίο είναι πιο ανταγωνιστικό και πιο αποτελεσματικό και άρα παράγει περισσότερη αξία, την οποία βεβαίως η δουλειά του κράτους είναι να κατανέμει δίκαια. Από τον καιρό που ήμουν φοιτητής οικονομικών στην Αμερική, είχα αντιληφθεί ότι η παραγωγή αξίας επιτυγχάνεται καλύτερα με το καπιταλιστικό σύστημα, ενώ η κατανομή επιτυγχάνεται καλύτερα με ένα «σοσιαλιστικό» σύστημα. Σοσιαλιστικό με την έννοια του κοινωνικού.
Συνεπώς, θεωρούσα τον Μαρξ ως διάνοια σε ό,τι αφορά στο «Μανιφέστο», δηλαδή την κοινωνική του άποψη, αλλά θεωρούσα «Το Κεφάλαιο» ως μία όχι επιτυχημένη οικονομική θεώρηση. Επίσης για άλλα θέματα, όπως οι ιδιωτικοποιήσεις για παράδειγμα, η άποψή μου είναι ότι δεν μπορούν να αντικρίζονται κάτω από γενικό πρίσμα. Είναι αδιανόητο, για παράδειγμα, να προσπαθείς να «τρέξεις» εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, όπως είναι η Cyta, υπό καθεστώς δημοσίου δικαίου. Τέτοιες εταιρείες βασίζονται στο γρήγορο της εκτέλεσης και όχι στο αργό του δημόσιου τομέα. Συνεπώς εκεί υπήρχε μία διαφορά, διότι την ιδιωτικοποίηση πρέπει να τη βλέπει κάποιος ad hoc με οικονομοτεχνικά κριτήρια και όχι άλλα. Ενδεχομένως όμως εκείνο που ενόχλησε περισσότερο ήταν η αναφορά στα δεινά που η κομματοκρατία έχει επιφέρει στον τόπο. Πιθανώς η αναφορά μου να εμπεριείχε στοιχεία υπερβολής στο ότι μεταχειριζόταν όλα τα κόμματα κατά τον ίδιο τρόπο.
– Είχατε χαρακτηρίσει τα κόμματα ως καρκινώματα…
– Δεν είχα πει καρκινώματα. Είχα πει κακοήθη όταν ρωτήθηκα και είναι δύο διαφορετικά πράγματα.
– Επιμένετε σε αυτή την άποψη;
– Εξακολουθώ να το πιστεύω, όπως το πιστεύει το 86% του λαού. ‘Όμως, επαναλαμβάνω ότι δεν είναι σωστό να βρέχει επί δικαίους και αδίκους. Απλώς όταν εκφράσεις μια θέση δημόσια, συμπεριφερόμαστε όλοι όπως τις μωρές παρθένες. Είναι όπως την περίπτωση με τα «σικέ» στο ποδόσφαιρο.
Κάτι τελευταίο. Επειδή αιωρείται το ερώτημα κατά πόσο ήταν λάθος να εμφανιστώ σε εκείνη την εκπομπή, θα ήθελα να πω ότι η εμφάνιση έγινε επί σκοπού. Θεώρησα ότι μία τηλεοπτική συνέντευξη σε ένα σταθμό «όχι ιδιαίτερα φιλικό», με ένα δημοσιογράφο τις προθέσεις του οποίου -χωρίς να θέλω να τον αδικήσω- είχα διαγνώσει θα ξεκαθάριζε έγκαιρα το τοπίο. Όλη μου τη ζωή δεν κρύφτηκα για τα πιστεύω μου, τις αρχές μου, τον τρόπο με τον οποίο εργάζομαι και τον τρόπο με τον οποίο διοικώ. Χωρίς να είμαι δημόσιο πρόσωπο, η ζωή μου είναι ανοικτή στο Δημόσιο και ο τρόπος που λειτουργώ είναι διαφανής. Το γρήγορο ξεκαθάρισμα της κατάστασης βοήθησε και στη λήψη έγκαιρα των σωστών αποφάσεων και στη διατήρηση της σχέσης μου με το ΑΚΕΛ σε αξιοπρεπές επίπεδο.
– Αυτός ήταν και ο λόγος που είχε προκαλέσει έκπληξη το άκουσμα του ονόματός σας ως πιθανού υποψηφίου του ΑΚΕΛ για τις προεδρικές εκλογές…
– Εάν κρίνει κάποιος τη σκέψη του ΑΚΕΛ για να με στηρίξει ως υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές, πρέπει να ομολογήσει ότι ήταν τολμηρή μεν αλλά ενδεχομένως πολύ προχωρημένη. Βεβαίως, κανένας δεν μπορεί να ξέρει ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα αν αυτό το τολμηρό άλμα υλοποιείτο.
– Πολλοί λένε ακόμα και σήμερα πώς εάν περνούσατε στον δεύτερο γύρο, ίσως να ήταν και διαφορετικό το αποτέλεσμα…
– Δεν θέλω να κάνω εκ των υστέρων αναλύσεις. Με τις εκτιμήσεις τότε, ήταν πολύ δύσκολο να μην περάσω στον δεύτερο γύρο των προεδρικών. Ορισμένες μετρήσεις έδειχναν ότι είχα πολύ καλή αποδοχή από την τάξη των επαγγελματιών, απ’ όπου προέρχομαι, και είναι γνωστό ότι οι πλείστοι των επαγγελματιών ανήκουν στη δεξιά παράταξη.
– Θα σας ενδιέφερε ξανά στο μέλλον η Προεδρία της Δημοκρατίας ή κάποιο άλλο πολιτειακό αξίωμα;
– Καλοπροαίρετο το ερώτημα αλλά δεν έχω απάντηση. Αυτό που σίγουρα μπορώ να πω είναι ότι έζησα τη ζωή μου χωρίς ποτέ να έχω το ψώνιο του οφίκιου. Πάντοτε όμως στο μέτρο των δυνατοτήτων μου, είτε ήμουν στον πόλεμο στρατιώτης είτε ήμουν αθλητής της Εθνικής Κύπρου είτε ήμουν γενικός διευθυντής στην Coca-Cola είτε ήμουν στο Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας Κύπρου είτε ήμουν ο ιδρυτικός πρόεδρος της Green Dot, προσπαθώ πάντα να κάνω τη δουλειά μου όσο καλύτερα μπορώ, επ’ ωφελεία του συνόλου.
Υπήρχαν αρκούντως καλές προϋποθέσεις
– Πώς βλέπετε τα πράγματα όσον αφορά στο Κυπριακό και την ενέργεια;
Στο Κυπριακό έχω την άποψη ότι δεν χειριστήκαμε τα πράγματα με τον βέλτιστο τρόπο. Νομίζω ότι στο Κραν Μοντανά υπήρχαν αρκούντως καλές προϋποθέσεις για να έχουμε κάποιο αποτέλεσμα. Τώρα, φαίνεται ότι ο ΓΓ του ΟΗΕ, ο οποίος γνωρίζει τα πράγματα πολύ καλά, καθώς και η πεπειραμένη ειδική αντιπρόσωπός του, θα θέσουν ενώπιόν μας τις πραγματικότητες. Αναμένω με εξαιρετικό ενδιαφέρον τι θα μας φέρει το τέλος του Σεπτέμβρη, διότι οι ζυμώσεις που λαμβάνουν χώρα αυτή τη στιγμή είναι πάρα πολλές και σε όλα τα επίπεδα. Ενδιαφέρον έχει και η δύσκολη οικονομική κατάσταση της Τουρκίας, καθώς και η δοκιμαζόμενη σχέση της με τις ΗΠΑ. Όσον αφορά στα θέματα ενέργειας, που δεν είναι ανεξάρτητα από την πρόοδο στο Κυπριακό, η Κύπρος φαίνεται να είναι κατάλληλα δικτυωμένη τόσο πολιτικά με τις γείτονες χώρες όσο και εμπορικά με τις κατάλληλες εταιρείες για να προχωρήσει στην εκμετάλλευση του εθνικού της πλούτου. Προσοχή χρειάζεται σε θέματα διαπραγμάτευσης των συμφωνιών τόσο με τις διεθνείς εταιρείες όσο και με την απαίτηση του Ισραήλ στα αποθέματα του Αφροδίτη.
– Αυτό πώς επηρεάζει;
– Είναι σαφές ότι σε αυτήν την πολύ πολύπλοκη διεθνή συγκυρία, η Κύπρος αυτό που πρέπει να κάνει είναι να είναι σωστά τοποθετημένη στη διεθνή πολιτική σκακιέρα και να είναι έτοιμη να πάρει ιστορικά σωστές αποφάσεις.
Έπρεπε να γίνει έγκαιρα κακή τράπεζα
– Βλέποντας τις εξελίξεις που ακολούθησαν μετά τις προεδρικές (Συνεργατισμός, Παιδεία), νιώθετε τυχερός που τελικά δεν διεκδικήσατε την Προεδρία;
– Να αλλάξουμε λίγο την οπτική γωνιά, διότι με τον τρόπο που τίθεται το ερώτημα είναι ότι αυτά θα συνέβαιναν, ανεξαρτήτως του ποιος ήταν ο Πρόεδρος.
– Το θέμα του Συνεργατισμού ήταν ένα θέμα που θα είχε ο οποιοσδήποτε και αν ήταν Πρόεδρος να αντιμετωπίσει.
– Πίστευα ότι το 2018 -και αυτό το είχα συζητήσει με υψηλά ιστάμενα πρόσωπα με τα οποία έχω προσωπική σχέση- θα ήταν το δεύτερο ημίχρονο του 2013. Οι συνθήκες που αφορούν στο τραπεζικό σύστημα στην Κύπρο σε σχέση με την εντύπωση που τα ξένα κέντρα αποφάσεων έχουν είναι πολύ παρόμοιες με εκείνες που είχαν το 2013. Συγκεκριμένα ότι χρειάζονται δραστικά και άμεσα μέτρα διόρθωσης των κακώς εχόντων. Το 2013 έφερε την απομείωση των καταθέσεων και το 2018 έφερε την κατάρρευση της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας (ΣΚΤ).
Ενδεχομένως και στις δύο περιπτώσεως θα μπορούσε το τελικό αποτέλεσμα να ήταν διαφορετικό αν λαμβάνονταν έγκαιρα τα δέοντα μέτρα. Συγκεκριμένα η ΣΚΤ, της οποίας το δανειακό χαρτοφυλάκιο περιείχε ασύμμετρα υψηλό ποσοστό στεγαστικών δανείων τον οποίων η είσπραξη ήταν σχεδόν αδύνατη, θα μπορούσε με την έγκαιρη δημιουργία κακής τράπεζας, αφενός, και σωστής ιδιωτικοποίησης της καλής τράπεζας, αφετέρου, να αποφεύγετο το σημερινό θλιβερό αποτέλεσμα. Ως επίσης και αν θεσπίζονταν πιο αποτελεσματικές νομοθεσίες. Δυστυχώς ως συνήθως είμαστε επιμηθείς και όχι προμηθείς. Τώρα έχουμε ένα φορέα που δεν είμαι βέβαιος αν είναι φορέας ή μεταφορέας των κακών από τη μια στην άλλη πλευρά.
– Άρα αυτό για το οποίο κρίνεται η Κυβέρνηση είναι το γεγονός ότι δεν λειτούργησε προληπτικά; Το έκρυψε δηλαδή το πρόβλημα και λόγω εκλογών;
– Η Κύπρος έχει τρία πολύ σοβαρά προβλήματα τα οποία είναι δομικά. Το ένα είναι ότι δεν έχει συναίσθηση του μεγέθους της. Το δεύτερο είναι ότι δεν έχουμε την αίσθηση του επείγοντος. Και το τρίτο είναι ότι είμαστε όλοι δεμένοι με τις πεποιθήσεις μας. Δύσκολα αλλάζουμε άποψη, άρα μας λείπει η φρόνηση που είναι η εύστοχη εκτίμηση των δεδομένων.
Πιο καταστροφικό από τα τρία είναι η απουσία της αίσθησης του επείγοντος. Η Λαϊκή Τράπεζα χρηματοδοτήθηκε (κακώς) από το κράτος και αφέθηκε να καταρρεύσει μετά τις εκλογές του 2013 και η ΣΚΤ χρηματοδοτήθηκε (κακώς επίσης) από το κράτος και αφέθηκε να καταρρεύσει μετά τις εκλογές του 2018. Δεν ξέρω αν σκοπίμως απεκρύβη το πρόβλημα ή εάν απλώς καθυστέρησε η αντιμετώπισή του, αλλά το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο και το αυτό.
Εύθραυστος ο τραπεζικός τομέας
– Γενικότερα από την εμπειρία και τις γνώσεις σας, θεωρείτε ότι η κυπριακή οικονομία βαδίζει σε καλά μονοπάτια;
– Θα ήθελα η ερώτηση να τεθεί ως εξής: Τι χρειάζεται η Κύπρος να πράξει ούτως ώστε να γίνει πιο ανταγωνιστική; Η λέξη-κλειδί είναι η ανταγωνιστικότητα. Μελετώντας την Έκθεση του World Economic Forum (https://www.weforum.org/reports/the-global-competitiveness-report-2017-2018) που αφορά στην ανταγωνιστικότητα των χωρών, βλέπει κάποιος ότι η Κύπρος βρίσκεται στην 64η θέση! Κοιτάζοντας πιο προσεκτικά τους λόγους που η Κύπρος βρίσκεται σε αυτή τη χαμηλή θέση, τότε κάποιος μπορεί εύκολα να αντιληφθεί σε ποιους τομείς θα πρέπει να δώσουμε περισσότερη έμφαση.
Για παράδειγμα, σε θέματα ευνοιοκρατίας στις αποφάσεις της Κυβέρνησης, η Κύπρος βρίσκεται στην 72η θέση. Στην επάρκεια λήψης κυβερνητικών αποφάσεων, είμαστε στην 85η θέση. Στην αποτελεσματικότητα Διοικητικών Συμβουλίων εταιρειών στην 116η θέση. Στις συνολικές αποταμιεύσεις στην 108η θέση και στο δημόσιο χρέος στην 126η θέση. Όσον αφορά στην ποιότητα της εκπαίδευσης, στην 56η θέση. Σε ό,τι αφορά στον βαθμό που μας ενδιαφέρει η εξυπηρέτηση του πελάτη μας, στον τουρισμό, που είναι ο κύριος τομέας της Οικονομίας, είμαστε στην 52η θέση. Και είναι απαράδεχτο διότι είμαστε τουριστική χώρα. Επίσης, είμαστε στην 72η θέση σε ό,τι αφορά στο βαθμό ικανότητας μιας χώρας να κρατήσει τα ταλέντα της. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για το μέλλον μιας χώρας. Τέλος στην καινοτομία βρισκόμαστε στην 53η θέση.
Αυτοί και όχι μόνο είναι οι τομείς που θα πρέπει να αναλώσουμε τις προσπάθειεές μας χωρίς άλλη καθυστέρηση. Εάν αποτύχουμε να μεταρρυθμίσουμε, πρώτα τη νοοτροπία μας και μετά τα συστήματα και μεθόδους μας, δύσκολα θα μπορέσουμε να προοδέψουμε και θα υποσκελιστούμε (περαιτέρω) από άλλες πιο ικανές και πιο γρήγορες χώρες.
– Πώς βλέπετε τα πράγματα στον τραπεζικό τομέα;
– Παρά το γεγονός ότι ο τραπεζικός τομέας έχει κάνει τεράστια βήματα από το 2013 μέχρι σήμερα προς την κατεύθυνση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, παραμένει ακόμα εύθραυστος. Κυρίως λόγω των πολύ υψηλών απαιτήσεων των εποπτικών Αρχών οι οποίες επιβάλλονται, κατά την άποψή μου, κατά τρόπο υπέρ του δέοντος επείγων.
Λέγοντας αυτό δεν σημαίνει ότι είμαι εναντίον της σωστής και αυστηρής εποπτείας.
Ταυτόχρονα σε ό,τι αφορά στα καθ’ ημάς, θα πρέπει να κάνουμε εκείνα τα βήματα για να αναπτύξουμε τις δυνατότητες του ανθρώπινου δυναμικού μας, την ταχύτητα των διαδικασιών μας και την αναβάθμιση της τεχνολογίας μας.
– Ποια θεωρείτε ότι είναι τα σημαντικότερα προβλήματα σήμερα της κυπριακής κοινωνίας;
– Κατά βάση θα έλεγα δύο είναι τα σημαντικότερα προβλήματα της κοινωνίας μας. Το πρώτο ότι προσπαθούμε να ζούμε πέραν των δυνατοτήτων μας. Εξ ου και τα προφανή προβλήματα υπερδανεισμού. Το δεύτερο είναι μια γενική απάθεια προς ό,τι συμβαίνει στον τόπο μας. Ενδεχομένως ο κόσμος να κουράστηκε από τα κακώς έχοντα και τα συνεχή προβλήματα σε σημαντικούς τομείς, όπως της Οικονομίας, της Υγείας και της Παιδείας, και από τα φαινόμενα της ευνοιοκρατίας, της αδιαφάνειας και της διαφθοράς όπως αυτά παρουσιάζονται σε διεθνείς εκθέσεις. Η Πολιτεία οφείλει να προσφέρει στους πολίτες της υψηλού επιπέδου υπηρεσίες σε λελογισμένο κόστος στον σωστό χρόνο. Πρέπει όλοι μας να δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό, να λειτουργούμε με τρόπο ωφέλιμο για τον τόπο μας και να νοιαζόμαστε για την ανάγκη του διπλανού μας.
