Η υποτίμηση της τουρκικής λύσης ενισχύει τον πληθωρισμό και μειώνει τη γενική αγοραστική δύναμη και ανάγκασε πολλούς Τουρκοκύπριους να μειώσουν τις δαπάνες τους, με επακόλουθο να έχει γίνει σχετικά ευνοϊκό για τους Ελληνοκύπριους να ψωνίζουν στον Βορρά, και λιγότερο για τους Τουρκοκύπριους να ψωνίζουν στον Νότο.
Αυτό εκτιμά ο τέως πρόεδρος του Τουρκοκυπριακού Εμπορικού Επιμελητηρίου και «βουλευτής» του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος Φικρί Τόρος.
Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό τονίζει πως δεν πρέπει να ξοδεύουμε την ενέργειά μας σε διαφορετικές ερμηνείες και αντιλήψεις για την μέχρι τώρα αποτυχία, αλλά να κοιτάξουμε μπροστά και να επικεντρωθούμε στο τι μπορούμε να κάνουμε για να λύσουμε το Κυπριακό το φθινόπωρο.
Υποστηρίζει ότι η Τουρκία και η τουρκοκυπριακή κοινότητα εξακολουθούν να υποστηρίζουν μια πολιτική συμφωνία βασισμένη στο πλαίσιο Γκουτέρες.
Καλεί Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους να ενθαρρύνουν τους ηγέτες να επιδείξουν την απαραίτητη πολιτική βούληση για επίλυση του Κυπριακού το συντομότερο δυνατό.
Πώς βιώνετε τις επιπτώσεις από την υποτίμηση της τουρκικής λίρας;
Λόγω της συνέχισης του Κυπριακού προβλήματος, η τουρκοκυπριακή κοινότητα αποκλείεται από την Ευρωζώνη, διαθέτει ξεχωριστό χρηματοπιστωτικό σύστημα από τη νότια Κύπρο και χρησιμοποιεί την τουρκική λίρα ως το νόμισμά της. Η επακόλουθη εξάρτηση από την τουρκική λίρα έχει κάνει την οικονομία κάπως εύθραυστη, καθώς επηρεάζεται άμεσα από τις διακυμάνσεις του τουρκικού νομίσματος. Η αρνητική επίδραση της υποτίμησης δεν αφορά μόνο στην αγοραστική δύναμη, αλλά και τον «προϋπολογισμό» μας. Όπως η οικονομία άλλων μικρών νησιών, έτσι και η δική μας βασίζεται σε ξένο νόμισμα. Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας ενισχύει τον πληθωρισμό και μειώνει τη γενική αγοραστική δύναμη.
Οι τιμές εισαγόμενων προϊόντων αλλά και η αγορά ακινήτων και αυτοκινήτων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη;
Ναι, οι τιμές είναι γενικά σε ευρώ ή στερλίνες. Τα άτομα που αγοράζουν ακίνητα με υποθήκες ή αυτοκίνητα με προγράμματα μίσθωσης αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα με την πληρωμή των δόσεών τους. Το ίδιο ισχύει για τους μισθωτούς που πληρώνουν ενοίκιο σε στερλίνες ή ευρώ. Η «κυβέρνηση» έχει λάβει ορισμένα μέτρα για να ελαχιστοποιήσει αυτές τις δυσμενείς επιπτώσεις. Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν φυσικά σε μια δραματική αύξηση της διαφοράς των γενικών τιμών λιανικής πώλησης μεταξύ Βορρά και Νότου. Ως εκ τούτου, έχει γίνει σχετικά ευνοϊκό για τους Ελληνοκύπριους να ψωνίζουν στον Βορρά, και λιγότερο για τους Τουρκοκύπριους να ψωνίζουν στον Νότο.
Τουρκοκύπριοι ακύρωσαν τις διακοπές τους για το μπαϊράμι λόγω της οικονομικής κρίσης;
Πολλοί Τουρκοκύπριοι αναγκάστηκαν να μειώσουν τις δαπάνες τους για διακοπές, επειδή η προτεραιότητά τους είναι να πληρώσουν τα στεγαστικά τους δάνεια, τα δίδακτρα των σχολείων, τις δόσεις μίσθωσης για τα αυτοκίνητα κ.λπ.
Τι περιλαμβάνει το πακέτο με τα 23 μέτρα;
Πρόκειται για τυπικά μέτρα λιτότητας παρόμοια με αυτά που ζήσατε μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση το 2013. Θα ήθελα να τα συνοψίσω σε 3 κατηγορίες.
● Πρώτον, προσπαθήσαμε να ελέγξουμε την απότομη πτώση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών.
● Δεύτερον, στοχεύουμε να βοηθήσουμε τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, καθώς είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των οικονομικών δραστηριοτήτων.
● Τρίτον, στοχεύουμε να διαφυλάξουμε τον «προϋπολογισμό». Λήφθηκαν ακριβώς πριν από τις διακοπές για το μπαϊράμι. Η εφαρμογή των περισσότερων από αυτά τα μέτρα άρχισε αυτή την εβδομάδα. Ο βαθμός της αποτελεσματικότητάς τους θα εξαρτηθεί από το αν η υποτίμηση της τουρκικής λίρας συνεχίζεται ή όχι. Προς το παρόν, η ισοτιμία φαίνεται σχετικά σταθεροποιημένη, αλλά δεν γνωρίζουμε τι θα ακολουθήσει τις επόμενες εβδομάδες. Πρέπει να δούμε πόσο επιτυχημένα θα αποδειχθούν τα μέτρα ελέγχου και οι διπλωματικές προσπάθειες της τουρκικής κυβέρνησης.
Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας έχει μέχρι στιγμής μεγαλύτερες επιπτώσεις στους Τουρκοκύπριους παρά στην ίδια την Τουρκία;
Ναι, διότι έχουμε το τυπικό εμπόριο μιας νησιώτικης οικονομίας. Εξαρτώμαστε σχεδόν αποκλειστικά από τις εισαγωγές. Οι οικονομικοί περιορισμοί λόγω της συνέχισης του Κυπριακού επιδεινώνουν την κατάσταση. Ενώ η Τουρκία ως βιομηχανική χώρα που παράγει τα δικά της προϊόντα είναι ολιγότερο επιρρεπής στις υποτιμήσεις του νομίσματος.
Ζητήσατε στήριξη από την Τουρκία;
Μπορώ να σας επιβεβαιώσω ότι η «κυβέρνηση» ζήτησε συνάντηση με την τουρκική κυβέρνηση για να συζητήσουν περαιτέρω δυνητικά μέτρα, η οποία πραγματοποιήθηκε. Μετά τις πρόσφατες εκλογές στην Τουρκία στις 24 Ιουνίου δημιουργήθηκε μια νέα κυβέρνηση κάτω από νέο προεδρικό σύστημα, έτσι γίνεται πλήρης αναδιοργάνωση της τουρκικής διοίκησης. Προηγουμένως υπήρχαν 23 Υπουργεία, σήμερα είναι μόνο 14. Μέχρι πρόσφατα δεν ξέραμε σε ποιο τμήμα έχουν μεταφερθεί τα θέματα της Κύπρου.
Τώρα πού επικεντρώνεστε;
Από την αρχή της κρίσης, η «κυβέρνηση» έχει επικεντρωθεί σε μέτρα που αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση του πληθωρισμού και στη διατήρηση των οικονομικών δραστηριοτήτων. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να δούμε πώς μπορούμε να αντλήσουμε πρόσθετη χρηματοδότηση στον «προϋπολογισμό» μας, για να ξεπεράσουμε τη «διάβρωση» που προκαλείται από την υποτίμηση. Η προσπάθεια επικεντρώνεται σε αυτό. Εάν δεν το διαχειριστούμε, οι προβλεπόμενες επενδύσεις θα πρέπει να τεθούν σε αναμονή.
Ξεκινούν διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες από τους Τουρκοκύπριους;
Μέχρι τώρα δεν υπάρχουν τέτοιες διαμαρτυρίες.
Ο Τουφάν Ερχιουρμάν είχε πει ότι εξετάζατε διάφορα μέτρα όπως και αυτό της υιοθέτησης του ευρώ;
Φοβάμαι ότι δεν είναι πιθανό. Μακάρι να ήταν. Όσο το κεκτημένο της ΕΕ δεν εφαρμόζεται στον Βορρά και δεν έχουμε επίσημες σχέσεις με την ΕΕ ούτε με τις Αρχές της Ευρωζώνης, η υιοθέτηση του ευρώ δεν είναι εφικτή. Είμαστε αποκλεισμένοι από την Ευρωζώνη και λόγω οικονομικών περιορισμών είμαστε οικονομικά δεσμευμένοι κυρίως με την Τουρκία (εμπόριο, συνεισφέρουν στον «προϋπολογισμό» μας κ.λπ.). Θα μπορούσε αυτό να γίνει με τη λύση του Κυπριακού που είναι ο μόνος τρόπος για να ευημερήσουμε, να επεκτείνουμε το διεθνές μας εμπόριο, την κλίμακα των οικονομιών μας, την ανάπτυξή μας κ.λπ. Η λύση είναι ο μόνος τρόπος για την ευρεία σταθερότητα του νησιού που λείπει τα τελευταία 55 χρόνια.
Οι Τουρκοκύπριοι είναι έτοιμοι να προχωρήσουν σε μια λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και ανεξαρτητοποίησης από την Τουρκία;
Απολύτως. Αν κοιτάξετε την οικονομία μας, το τραπεζικό μας σύστημα, το γενικό βιοτικό επίπεδο, τις επιχειρήσεις μας, θα δείτε ότι η οικονομία μας δεν είναι τόσο κακή όσο νομίζετε. Είναι εξίσου δυνατή, δεδομένων των προκλήσεων που συνδέονται με όλους τους περιορισμούς όπως η διεθνής απομόνωση, το γεγονός ότι βρισκόμαστε εκτός της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς κ.λπ.
Ο ετήσιος προϋπολογισμός μας ανέρχεται περίπου σε 6 δισεκατομμύρια τούρκικες λίρες και το ΑΕΠ περίπου 15.000 δολάρια ανά κεφαλή. Φέτος είχαμε περίπου 1,4 εκατομμύρια τουρίστες και έχουμε στις αποθήκες μας περίπου 26 δισεκατομμύρια αποθέματα. Όλα αυτά μας κάνουν αρκετά ισχυρούς και προετοιμασμένους να συμμετάσχουμε, ως πολιτικά ισότιμοι εταίροι, στην ομοσπονδιακή Κύπρο. Οι δυνάμεις μας θα αλληλοσυμπληρώνονται και οι δύο κοινότητες θα επωφεληθούν από το κλίμα της οικονομίας.
Τον τελευταίο καιρό πολλοί ισχυρίζονται ότι κυριαρχεί μια απαισιοδοξία.
Έχετε απολύτως δίκιο, δυστυχώς, μετά τη Διάσκεψη στο Κραν Μοντανά η διαδικασία έχει μπει στο πιο δύσκολο αδιέξοδο. Αυτό δεν είναι μυστικό. Είχατε προεδρικές εκλογές και στη συνέχεια η Τουρκία ξεκίνησε την εκλογική διαδικασία, η οποία οδήγησε στη συνέχιση του αδιεξόδου για πάνω από έναν χρόνο τώρα. Ήμαστε χαρούμενοι που ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών ανέλαβε μια νέα πρωτοβουλία και όρισε την κα Λουτ ως εκπρόσωπό του για να ακούσει τις θέσεις και τις προθέσεις της κάθε πλευράς. Ελπίζουμε ότι αυτό θα οδηγήσει σε μια ενθαρρυντική έκθεση που θα παρακινήσει τον Γενικό Γραμματέα να καλέσει άλλη μια διάσκεψη το φθινόπωρο.
Η σημερινή Τουρκία είναι έτοιμη να προχωρήσει σε λύση στην Κύπρο;
Τόσο στη Γενεύη όσο και στο Κραν Μοντανά, ως εγγυητική δύναμη, η Τουρκία παρουσίασε συγκεκριμένες και εποικοδομητικές προτάσεις με στόχο την ολοκλήρωση της πολιτικής συμφωνίας σύμφωνα με τις παραμέτρους του ΟΗΕ. Δυστυχώς, η διάσκεψη στη Γενεύη τον Ιανουάριο του 2017 δεν προχώρησε λόγω του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών και στο Κραν Μοντανά δυστυχώς η ελληνοκυπριακή ηγεσία προέβαλε ορισμένες προϋποθέσεις που η Τουρκία δεν έκρινε κατάλληλες, με το σκεπτικό ότι όλες οι αποκλίσεις αφορούσαν στη λεγόμενη δέσμη μέτρων Γκουτέρες και έπρεπε να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγματεύσεων ταυτόχρονα. Ωστόσο, δεν θέλω να σταθώ σε τέτοια επιχειρήματα. Πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά, να ασχοληθούμε με το πλαίσιο Γκουτέρες ως βάση για οριστική διάσκεψη με στόχο την οριστικοποίηση της πολυαναμενόμενης συνολικής πολιτικής συμφωνίας.
Οι αποκλίσεις μπορούν να επιλυθούν;
Ναι, μόνο αν όλα τα μέρη δεσμεύονται εξίσου με την επίλυσή τους. Χρειάζεται αυτή η δέσμευση να είναι ορατή μέσω της πολιτικής βούλησης. Αυτό λείπει από το τραπέζι. Συζητούμε μια λύση σύμφωνα με το ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών, μια Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία με πολιτική ισότητα μεταξύ των δύο ομοσπονδιακών εταίρων. Αυτό πρέπει να γίνει δεκτό από την ελληνοκυπριακή κοινότητα. Ομοίως, η τουρκοκυπριακή πλευρά πρέπει να κατανοήσει ότι οι συμβιβασμοί στο θέμα του εδαφικού και της ιδιοκτησίας πρέπει να γίνουν αποδεκτοί για το μεγαλύτερο καλό του μέλλοντός μας. Ο ηγέτης μας Μουσταφά Ακιντζί έκανε έναν σημαντικό συμβιβασμό, παρουσιάζοντας έναν χάρτη εδάφους στα Ηνωμένα Έθνη.
Τον οποίο απέσυρε.
Ναι, γιατί μετά το Κραν Μοντανά, η ελληνοκυπριακή ηγεσία δήλωσε ότι οι προτάσεις της δεν ισχύουν. Επαναλαμβάνω, δεν πρέπει να ξοδεύουμε την ενέργειά μας να υποστηρίζουμε διαφορετικές ερμηνείες και αντιλήψεις για την αποτυχία. Αντίθετα, πρέπει να κοιτάξουμε μπροστά και να επικεντρωθούμε στο τι μπορούμε να κάνουμε για να λύσουμε αυτό το θέμα το φθινόπωρο, το συντομότερο δυνατό.
Σημαντικό θέμα για τους Ελληνοκύπριους είναι οι εγγυήσεις και ο τουρκικός στρατός, είναι η Τουρκία έτοιμη να προχωρήσει ώστε να ικανοποιήσει τις κόκκινες γραμμές των Ελληνοκυπρίων;
Νομίζω ότι αυτή είναι πάρα πολύ μονόπλευρη προοπτική. Οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι πρέπει να αισθάνονται πλήρως ασφαλείς. Η ασφάλεια είναι βασικό κλειδί για τη βιωσιμότητα της ομοσπονδιακής Κύπρου. Πρέπει να σχεδιαστεί ένα νέο μοντέλο ασφάλειας που να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και των δύο κοινοτήτων. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών εξήγησε αυτή την αναγκαιότητα στην έκτη παράγραφο του πλαισίου του. Ανέφερε επίσης ότι η απόσυρση των τουρκικών και ελληνικών στρατευμάτων θα συζητηθεί στο υψηλότερο επίπεδο. Κάθε μέρος αντιλαμβάνεται και αναγνωρίζει ότι το υπάρχον σύστημα ασφαλείας δεν είναι βιώσιμο και πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να συμμορφώνεται με τις σημερινές συνθήκες. Πρέπει να παραμείνουμε σε αυτό το πλαίσιο και να εγκαταλείψουμε τις μέγιστες θέσεις όσον αφορά στην ασφάλεια και τις εγγυήσεις;
Επιμένω στο ερώτημα αν είναι έτοιμη η Τουρκία να κάνει αυτό το βήμα;
Η ελληνοκυπριακή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης της ηγεσίας, αμφισβητεί τις προθέσεις της Τουρκίας, κάτι που δεν δικαιολογείται. Η τουρκική κυβέρνηση έχει υποστηρίξει ενεργά μια λύση στο Κυπριακό από την εισαγωγή του σχεδίου Ανάν πριν από 16 χρόνια. Η Τουρκία και η τουρκοκυπριακή κοινότητα εξακολουθούν να υποστηρίζουν μια πολιτική συμφωνία βασισμένη στο πλαίσιο Γκουτέρες. Είναι ενθαρρυντικές οι πρόσφατες δηλώσεις των κ.κ. Ανδρέα Μαυρογιάννη και Αβέρωφ Νεοφύτου, που είπαν ότι η ελληνοκυπριακή ηγεσία είναι έτοιμη να συνάψει συμφωνία που να βασίζεται και στο πλαίσιο Γκουτέρες. Αυτό μας δίνει την ελπίδα ότι μετά την υποβολή της έκθεσης της κας Λουτ στα μέσα Σεπτεμβρίου, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ θα ζητήσει τη συνέχιση της διάσκεψης. Περιττό να πούμε ότι δεν είναι αποδεχτή η επανάληψη των διαπραγματεύσεων όπως στο παρελθόν. Κάποια στιγμή τον Οκτώβριο, ελπίζουμε ότι η συγκυρία θα είναι κατάλληλη για να συγκληθεί διάσκεψη με στόχο το οριστικό αποτέλεσμα εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Ας συμφωνήσουμε σε αυτό, πριν από τη διάσκεψη. Θέλουμε να καταλήξουμε σε μια συνολική πολιτική συμφωνία.
Με τι ζητούμενο;
Ας οικοδομήσουμε μια Ομοσπονδιακή Κύπρο και ας αφήσουμε όλους τους Κύπριους να απολαμβάνουν σταθερότητα, ασφάλεια και ευημερία. Οι Κύπριοι στο σύνολό τους είναι θύματα του Κυπριακού. Πρέπει να ενώσουμε τη χώρα μας, να αποκαταστήσουμε την κοινή μας ταυτότητα και δικαιοσύνη στο νησί μας. Αυτό είναι απαραίτητο για το καλό του κοινωνικού και οικονομικού μας μέλλοντος που όλοι χρειαζόμαστε απελπισμένα. Είμαι απόλυτα βέβαιος, ως τέως Πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου, ότι η οικονομική συνοχή των δύο κυπριακών κοινοτήτων θα αποφέρει σημαντικά οφέλη. Καλώ τόσο την ελληνοκυπριακή όσο και την τουρκοκυπριακή κοινότητα να παραμείνουν αφοσιωμένες στην επίλυση του Κυπριακού, να υποστηρίξουν και να ενθαρρύνουν τους ηγέτες τους να επιδείξουν την απαραίτητη πολιτική βούληση.
Διατελέσατε Πρόεδρος του Τουρκοκυπριακού Εμπορικού Επιμελητηρίου και είχατε κάνει εκστρατεία για τα οικονομικά οφέλη της λύσης.
Ναι, μαζί με τον τότε Πρόεδρο του ΚΕΒΕ, Φειδία Πηλείδη, σε συνεργασία με το PRIO (Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης του Όσλο), ετοιμάσαμε μια λεπτομερή ανάλυση της οικονομίας της μελλοντικής ομοσπονδιακής Κύπρου. Τα αποτέλεσμα έδειξαν ότι θα υπάρξουν σημαντικά οικονομικά οφέλη σε ολόκληρο το νησί μετά την επίλυση του Κυπριακού. Η συνέχιση του προβλήματος έχει αρνητικό αντίκτυπο στη σταθερότητα και την ευημερία ολόκληρου του νησιού. Θα μπορούσα να αναφερθώ σε πολλά παραδείγματα, όπως η βιώσιμη εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, η οποία δεν μπορεί να διασφαλιστεί εκτός εάν λυθεί το Κυπριακό. Ο διαχωρισμός δημιουργεί δύο μικρές αγορές, σε αντίθεση με μια σχετικά μεγάλη αγορά που θα ωφεληθεί από την κλίμακα της οικονομίας, όπως λέμε στα οικονομικά. Η Κύπρος δεν θα φτάσει ποτέ στο μέγιστο των δυνατοτήτων της χωρίς επανένωση κάτω από μια ομοσπονδία. Οι σχέσεις με την Τουρκία ως μια τεράστια βιομηχανική χώρα, δεν θα είναι ποτέ σταθερές ή και κανονικές. Η οικονομική ανάπτυξη θα παραμείνει κάτω από το 2%, ενώ η ενωμένη Κύπρος θα έχει οικονομική ανάπτυξη έως 4,5%, με βάση την έρευνά μας. Η κυπριακή διασπορά θα έχει την ευκαιρία να επιστρέψει στο νησί, όταν αποκατασταθεί η πολιτική σταθερότητα στο νησί. Η συντριπτική πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων παραμένει πλήρως αφοσιωμένη στην επίλυση του Κυπριακού και εάν αποδειχθεί η απαραίτητη πολιτική βούληση, πιστεύουμε ότι η λύση είναι πολύ κοντά. Θα χρειασθεί αποφασιστικότητα και πολιτική βούληση για την ολοκλήρωση μιας συνολικής πολιτικής συμφωνίας, διαφορετικά θα συνεχίσουμε να επωμιζόμαστε τις συνέπειες του στάτους κβο.
