Στην Κύπρο η ανάπτυξη της λογιστικής και του επαγγέλματος γενικότερα άρχισαν κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας, όπου οι Κύπριοι ξεκίνησαν να ακολουθούν το βρετανικό εκπαιδευτικό και επαγγελματικό μοντέλο όσον αφορά στη λογιστική, την επιχειρηματικότητα και τις συμφωνίες και διασυνδέσεις με βρετανικά επαγγελματικά σώματα γενικότερα.
Σε συνέντευξή της στον «Φ» η Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Essex και Ερευνήτρια στα Χρηματοοικονομικά και Λογιστική δρ Χριστίνα Ιονέλα Νεοκλέους –με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου της «A Historical Account of Accountancy and Accountants in Cyprus»– παραθέτει κάποια ιστορικά στοιχεία για την ανάπτυξη του επαγγέλματος στην Κύπρο. Η κ. Νεοκλέους αναφέρει ότι η ιδέα των υπεράκτιων επιχειρήσεων βοήθησε την οικονομία δημιουργώντας σημαντικό όγκο εργασίας για λογιστές και δικηγόρους στην Κύπρο. Αναφέρει επίσης ότι η εξέταση του λογιστικού επαγγέλματος στην Κύπρο δείχνει ότι τα βρετανικά κατάλοιπα της αποικιοκρατίας με τη μορφή κοινωνικών δομών παραμένουν ισχυρά και ανεπηρέαστα, προσθέτοντας ότι η βρετανική κληρονομιά μπόρεσε να επιδράσει, να αλλάξει και να μεταμορφώσει την επαγγελματική ταυτότητα των Κυπρίων.
Ποια η εξέλιξη του λογιστικού επαγγέλματος στην Κύπρο;
Το βιβλίο παρουσιάζει την ανάπτυξη της Λογιστικής και του Λογιστικού επαγγέλματος στην Κύπρο, ταξιδεύοντας πίσω στον χρόνο από την εποχή της Αγγλοκρατίας μέχρι την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Ξεδιπλώνει γεγονότα και διαδικασίες που έλαβαν χώρα στη Λογιστική ιστορία της Κύπρου για την οποία δεν υπάρχουν διαθέσιμα γραπτά αρχεία. Το βιβλίο παρουσιάζει τη σύνδεση των ιστορικών Λογιστικών γεγονότων με τις κοινωνικές αλλαγές που έγιναν σε διαφορετικές εποχές της ιστορίας της Κύπρου. Αυτό το ανεξερεύνητο θέμα φέρνει το κίνητρο και την έμπνευση για τη διεξαγωγή έρευνας, με αποτέλεσμα τη δημιουργία και την επέκταση νέων γνώσεων σχετικά με τη Λογιστική και το Λογιστικό επάγγελμα. Η σύγχρονη έρευνα έχει αποδείξει ότι η Λογιστική είναι πέρα από απλούς αριθμούς, τεχνολογίες και τέχνες. Πρόκειται για ένα κοινωνικοπολιτικό και οικονομικό φαινόμενο που έχει συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη μιας κοινωνίας, της ταυτότητας του λαού και της οικονομικής κατάστασης μιας χώρας. Η εξέλιξη του Λογιστικού επαγγέλματος περικλείει και φέρνει στο φως διάφορα γεγονότα μέσα στο ταξίδι του χρόνου. Μερικά από τα γεγονότα που συνέβαλαν σημαντικά στην εξέλιξη του Λογιστικού επαγγέλματος και της Λογιστικής ήταν η εποχή κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας, η περίοδος μετά την Τουρκική εισβολή με ενέργειες για την ανόρθωση της οικονομίας με αποτέλεσμα την άφιξη των πρώτων υπεράκτιων εταιρειών στην Κύπρο και οι προετοιμασίες για ένταξη στην ΕΕ.
Πότε καταγράφεται η ανάπτυξη/άνθηση του επαγγέλματος;
Στην Κύπρο η ανάπτυξη της Λογιστικής και του επαγγέλματος γενικότερα άρχισε κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας, όπου οι Κύπριοι άρχισαν να ακολουθούν το βρετανικό εκπαιδευτικό και επαγγελματικό μοντέλο όσον αφορά στη Λογιστική, την επιχειρηματικότητα και τις συμφωνίες και διασυνδέσεις με βρετανικά επαγγελματικά σώματα γενικότερα. Επίσης η προενταξιακή προετοιμασία της Κύπρου στην ΕΕ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του Λογιστικού επαγγέλματος με την εναρμόνιση με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και το Ευρωπαϊκό κεκτημένο. Ακόμη ένας σημαντικός λόγος ήταν η αναγνώριση του ΣΕΛΚ από το κράτος ως το μόνο επαγγελματικό σώμα που μπορεί να ρυθμίζει και να εποπτεύει το Λογιστικό και ελεγκτικό επάγγελμα στην Κύπρο.
Η Κύπρος αποτελεί διεθνές κέντρο παροχής υπηρεσιών. Πώς το λογιστικό επάγγελμα συνετέλεσε προς αυτή την κατεύθυνση;
Η Κύπρος άρχισε να αναπτύσσει μια ισχυρή οικονομία μετά την απόκτηση της ανεξαρτησίας της το 1960 με τη βοήθεια των εμπορικών σχέσεων μεταξύ Κύπρου και Ηνωμένου Βασιλείου και άλλα οφέλη που προέκυψαν από αυτές τις επαφές. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή διακόπηκε απότομα λόγω της Τουρκικής εισβολής το 1974.
Η ζήτηση για λογιστές τροφοδοτήθηκε από νέες εξελίξεις στην Κύπρο όπου στη συνέχεια η χώρα αποφάσισε να γίνει ένα υπεράκτιο χρηματοπιστωτικό κέντρο και καταφύγιο στο παγκόσμιο κεφάλαιο. Κατά την αναδιοργάνωση και μετασχηματισμό της κοινωνίας και της οικονομίας της χώρας, οι Κύπριοι προσπάθησαν να ανακάμψουν και να ενισχύσουν την οικονομία και το κοινωνικό περιβάλλον, προωθώντας τις δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα με έναν συνδυασμό νομισματικών και φορολογικών κινήτρων.
Δηλαδή; Πώς οι υπεράκτιες εταιρείες οδήγησαν στην ανάκαμψη της οικονομίας της χώρας;
Κατά την περίοδο αυτή, η υπεράκτια επιχείρηση θεωρήθηκε ως η λύση, καθώς θα βοηθούσε στην ανάκαμψη της οικονομίας της χώρας. Οι επαγγελματίες λογιστές συνέβαλαν στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας ενεργώντας ως επιχειρηματικοί λογιστές και ξεκινώντας τη λειτουργία των υπεράκτιων επιχειρήσεων. Αναγνώρισαν ότι η ιδέα των υπεράκτιων επιχειρήσεων θα βοηθούσε την οικονομία βρίσκοντας τους κατάλληλους πόρους, όπως τη χρηματοδότηση και τους κατάλληλους ανθρώπους για να ακολουθήσουν αυτή την ιδέα. Σε αυτή την προσπάθεια, ο κ. Μιχαλάκης Ζαμπέλας ήταν το βασικό πρόσωπο που έφερε την υπεράκτια επιχείρηση στην Κύπρο, ως επαγγελματίας λογιστής με σπουδές από το Ηνωμένο Βασίλειο και κατά την περίοδο εκείνη ήταν επικεφαλής της πολυεθνικής εταιρείας Coopers & Lybrand (αργότερα PwC Cyprus). Το Βρετανικό νομικό δίκαιο και σύστημα συνέβαλε στην ανάπτυξη εγγραφής ξένων εταιρειών.
Η εμφάνιση της υπεράκτιας επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Κύπρο είχε την οικονομική λογική της εξοικονόμησης κόστους της λειτουργίας σε ένα ελεύθερο επιχειρηματικό περιβάλλον. Δημιούργησαν σημαντικό όγκο εργασίας για Λογιστές και δικηγόρους στην Κύπρο, αντανακλώντας αύξηση τόσο στο εισόδημα όσο και στην απασχόληση. Επίσης, αυξήθηκε η ζήτηση για επαγγελματικές υπηρεσίες στο νησί. Σημαντικός ήταν ο ρόλος του χαμηλού συντελεστή φορολογίας και η τροποποίηση του νόμου για την αποφυγή επιβολής διπλής φορολογίας άνοιξε τον δρόμο για τη δημιουργία υποκαταστημάτων ή και εγγραφής ξένων εταιρειών στην Κύπρο.
Ποια η συνεισφορά του λογιστικού επαγγέλματος στην οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου, διαμέσου των χρόνων;
Αυτή η έρευνα έδειξε πώς οι κοινωνικοί παράγοντες, δηλαδή οι Κύπριοι (π.χ. επαγγελματίες λογιστές, ιδρυτές και πρόεδροι του ΣΕΛΚ) αλληλοεπιδρούν με τις παγκόσμιες και τοπικές δομές που κυβερνούν, επηρεάζουν και διαμορφώνουν το έργο της επαγγελματικής Λογιστικής στην Κύπρο. Οι κοινωνικοί φορείς αλληλοεπιδρούν με τις ιστορικά κατασκευασμένες δομές με τις γνώσεις και τις δεξιότητες που έχουν για τη Λογιστική. Μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης, οι κοινωνικοί παράγοντες ενθαρρύνονται να αναπαράγουν τις υπάρχουσες δομές και τη συμμετοχή τους στην ανάπτυξη του Λογιστικού επαγγέλματος. Ο κρίσιμος ρεαλισμός αναγνωρίζει τη σημασία των επιλογών, της συμπεριφοράς και των ενεργειών των Κυπρίων σε σχέση με το Λογιστικό επάγγελμα. Στη συνέχεια, η έρευνα που αναφέρεται στο βιβλίο εξέτασε τόσο τα αποτελέσματα των ενεργειών των Κυπρίων όσο και τις επιλογές σχετικά με την ανάπτυξη του ΣΕΛΚ και του Λογιστικού επαγγέλματος.
Επίσης, εξετάστηκαν οι δομικές διαστάσεις του κοινωνικού συστήματος εστιάζοντας στον ρόλο του καπιταλισμού, της αποικιοκρατίας, του ιμπεριαλισμού και της παγκοσμιοποίησης στην αποικιοκρατική και μετααποικιακή Κύπρο, οι οποίες ταυτόχρονα επέτρεψαν και περιόρισαν την ανάπτυξη του Λογιστικού επαγγέλματος και του ΣΕΛΚ. Εξετάστηκε η επιρροή των τοπικών δομών (π.χ. νομοθεσίες και εκπαίδευση) και των παγκόσμιων δομών (π.χ. καπιταλισμός, παγκοσμιοποίηση, ΕΕ και Ηνωμένο Βασίλειο) που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του Λογιστικού επαγγέλματος. Στο πλαίσιο αυτό, το Λογιστικό επάγγελμα αναπτύχθηκε με τη βοήθεια των υφιστάμενων δομών (ΕΕ, Μεγάλοι Διεθνείς Ελεγκτικοί Οίκοι και Βρετανικά Επαγγελματικά Σώματα) που παράγονται και αναπαράγονται καθ’ όλη τη διάρκεια των ετών.
Ισχυρά τα κατάλοιπα της αποικιοκρατίας
Όπως αναφέρει η κ. Νεοκλέους, η εξέταση του λογιστικού επαγγέλματος στην Κύπρο δείχνει ότι τα βρετανικά κατάλοιπα της Αποικιοκρατίας με τη μορφή κοινωνικών δομών παραμένουν ισχυρά και ανεπηρέαστα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου διατηρώντας την αντίληψη της ανωτερότητας και της συνέχειας της επιρροής στις κοινωνικές πρακτικές των Κυπρίων και της συμβολής τους στην ανάπτυξη της Κύπρου ως μικρή νησιώτικη οικονομία.
Δείχνει επίσης πώς η Βρετανική κληρονομιά μπόρεσε να επιδράσει, να αλλάξει και να μεταμορφώσει την επαγγελματική ταυτότητα των Κυπρίων. Το αποτέλεσμα αυτό οδήγησε σε συγκεκριμένες επιλογές, αντιλήψεις και συμπεριφορές στην προσαρμογή σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Άραγε αυτά τα βρετανικά κατάλοιπα είναι αναμφισβήτητα τώρα μέρος της υποκειμενικότητας των Κυπρίων και στη συνέχεια επηρέασαν ή / και άλλαξαν την ταυτότητά τους;
Η Λογιστική δεν είναι μόνο λογαριασμοί
«Λογαριασμός», «Λογιστική» και «Λογιστές»: Τρεις λέξεις με ιστορική συμβολή στην κοινωνικοοικονομική και πολιτική ανάπτυξη των χωρών. Σύμφωνα με την κ. Νεοκλέους, «η Λογιστική δεν είναι μόνο λογαριασμοί, χρεώσεις και πιστώσεις αλλά κάτι πιο βαθύ και ενδιαφέρον. Η έννοια της Λογιστικής ως σκέψη υπήρχε στη ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών πριν από την ανακάλυψη των αριθμών και της γραφής. Αυτό τεκμηριώνεται στα ιστορικά ευρήματα πολλών αρχαίων πολιτισμών, όπως αυτών της Μεσοποταμίας, Αιγύπτου, Ρώμης και Ελλάδας.
Εφάρμοζαν την έννοια της Λογιστικής στην καθημερινή τους ζωή πριν καν χρησιμοποιήσουν το νόμισμα ή τη γραφή. Οι βασιλείς, οι αυτοκράτορες και οι γαιοκτήμονες χρησιμοποιούσαν τη Λογιστική, συγκεκριμένα την καταστιχογραφία, για να τηρούν αρχεία όσον αφορά τον αριθμό των πωλήσεων και αγορών. Ο ρόλος της Λογιστικής στην κοινωνία χαρακτηρίστηκε ως σημαντικός και κέρδισε σημαντική αναγνώριση για την ανάπτυξη συναλλαγών και οικονομικών ανταλλαγών μεταξύ χωρών και ατόμων. Η Λογιστική θεωρείται ως μια μορφή κοινωνικής εξουσίας και ελέγχου που διαμορφώνεται από κοινωνικές δομές όπως η ιστορία, η πολιτική, τα κοινωνικά δίκτυα και η παγκοσμιοποίηση. Από αυτή την άποψη, διάφορα γεγονότα, συμπεριφορές και σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και θεσμών αποτελούν μέρος της ιστορίας της κοινωνικής πρακτικής. Αυτές οι κοινωνικές και οικονομικές δομές έχουν επηρεάσει την πρόοδο της Λογιστικής ως επάγγελμα».
