Μετά από 36 χρόνια ευδόκιμης και διακεκριμένης υπηρεσίας στην Εθνική Φρουρά αποχωρεί σε λίγους μήνες από τις τάξεις της ο Αρχιπλοίαρχος Κώστας Φυτιρής. Την τελευταία τετραετία υπηρέτησε ως Διευθυντής του Επιτελείου του Υπουργείου Άμυνας και διαχειρίστηκε προσωπικά, εξαιρετικά λεπτά ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια και τα στρατηγικά συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Με γνώμονα το εθνικό συμφέρον, προσέφερε με τόλμη και αποφασιστικότητα, και με απόλυτο αίσθημα ευθύνης, τις εκτιμήσεις και τις προτάσεις του στην ανώτατη πολιτειακή ηγεσία για κρίσιμα στρατηγικά ζητήματα, όπως η διαχείριση των παρενοχλήσεων του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού στην ΑΟΖ της Δημοκρατίας, η αντιμετώπιση των χερσαίων απειλών από την ενίσχυση του κατοχικού Αττίλα, η εντατικοποίηση των στρατηγικών σχέσεων με την Ελλάδα, και η ανάπτυξη στρατηγικών συνεργασιών με γειτονικά κράτη.
Λαμβάνοντας υπόψη τη ραγδαία ανάδειξη του γεωπολιτικού ρόλου της Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο την τελευταία δεκαετία (πρωτοβουλία οριοθέτησης ΑΟΖ με γειτονικά κράτη, ενεργειακές δραστηριότητες στην κυπριακή ΑΟΖ, αεροναυτικές δραστηριότητες με περιφερειακά και ευρωπαϊκά κράτη), ποιος είναι ο ρόλος του ΥΠΑΜ στο ζήτημα της Αμυντικής Διπλωματίας;
Το μεγάλο μας πλεονέκτημα ως Κυπριακή Δημοκρατία είναι η γεωγραφική μας θέση η οποία λόγω των εξελίξεων και γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου τα τελευταία χρόνια, έχει αποκτήσει τεράστια σημασία. Προφανώς η αμυντική διπλωματία πηγάζει από τις πολιτικές κατευθύνσεις σε ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο και εξυπηρετεί τους πολιτικούς εθνικούς στόχους.
Ο ρόλος μας είναι η προώθηση αμυντικών συμφωνιών και προγραμμάτων στρατιωτικής συνεργασίας, με εφαρμογές στο επιχειρησιακό επίπεδο, με τα φίλια κράτη με τα οποία έχουμε κοινούς στόχους και συμφέροντα. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί και συνεχώς αναβαθμίζεται μια εξαιρετική συνεργασία μεταξύ των τριών κυρίων πυλώνων της εθνικής ισχύος της Κυπριακής Δημοκρατίας δηλαδή πολιτικο-διπλωματικός, τεχνο-οκονομικός και επιχειρησιακός, με συνεχή ανταλλαγή απόψεων και πληροφοριών ώστε να παράγεται μια ολοκληρωμένη εικόνα και η πολιτική ηγεσία να είναι σε θέση να λάβει τις ορθές αποφάσεις.
Εμείς ως ΥΠΑΜ ανήκουμε στον επιχειρησιακό πυλώνα και δουλειά μας είναι η αξιολόγηση των δεδομένων στο επιχειρησιακό πεδίο, εκτίμηση της κατάστασης και η υποβολή εισηγήσεων, πάντα στο επιχειρησιακό επίπεδο, ώστε η πολιτική ηγεσία έχοντας σταθμίσει όλους του παράγοντες να λάβει τις κατάλληλες πολιτικές αποφάσεις.
Ποιοι είναι σήμερα οι πυλώνες της αμυντικής πολιτικής ασφαλείας της ΚΔ (αρμοδιότητας ΥΠΑΜ) στην Ανατολική Μεσόγειο;
Με βάση τις κατευθύνσεις της Πολιτείας, οι ενέργειές μας σε επίπεδο αμυντικής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν επικεντρωθεί στους εξής άξονες.
● Ενίσχυση των σχέσεων της ΚΔ με διμερείς και τριμερείς συμφωνίες σε όλα τα επίπεδα όπως αμυντικές συμφωνίες και συνεργασίες ασφάλειας και ανταλλαγής διαβαθμισμένων πληροφοριών και Έρευνας-Διάσωσης. Ήδη έχουμε υπογράψει και εφαρμόσει στο πεδίο, αμυντικές συμφωνίες/συνεργασίες με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τον Λίβανο και την Ιορδανία. Παράλληλα θεσμοθετήθηκαν οι τριμερείς συνεργασίες Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ, Κύπρου-Ελλάδας-Αιγύπτου, και προωθείται και η τριμερής Κύπρου-Ελλάδας-Ιορδανίας. Αυτές οι συμφωνίες δεν έχουν μείνει στα χαρτιά. Εφαρμόζονται στο επιχειρησιακό επίπεδο με τακτικές ασκήσεις και εκπαιδεύσεις στην περιοχή της Κύπρου ή και των άλλων φίλιων γειτονικών χωρών ενισχύοντας τη θέση μας στην περιοχή, όχι μόνο ως ισότιμο μέλος των συμφωνιών αλλά ως βασικός παίκτης και πυλώνας σταθερότητας παρά την τουρκική κατοχή.
● Ανάπτυξη των δυνατοτήτων και ουσιωδών υποδομών μας για την υποστήριξη ειρηνευτικών και ανθρωπιστικών επιχειρήσεων επ΄ωφελεία της ΕΕ αλλά και των ΗΕ. Η ΚΔ λόγω γεωγραφικής θέσης μπορεί και διαδραματίζει τον σημαντικότερο ρόλο στη διαχείριση κρίσεων στη Μέση Ανατολή. Ο ρόλος μας πλέον δεν είναι υποβοηθητικός αλλά απαραίτητος και αναντικατάστατη η συμμετοχή μας. Μπορούμε και πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθειά μας σε αυτούς τους άξονες, σε μια φλεγόμενη περιοχή που η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί τον μόνο ασφαλή προορισμό. Αυτό προϋποθέτει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, εγκαταστάσεις, συστήματα επιτήρησης και ελέγχου, και εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό που ειλικρινά σας λέω ότι το διαθέτουμε. Αυτή η ανάπτυξη δυνατοτήτων της ΕΦ αλλά και των άλλων ουσιωδών υπηρεσιών πιστεύω ότι είναι βασικός πυλώνας έμμεσης αλλά αποτελεσματικής αντίστασης ενάντια στην τουρκική απειλή και προκλητικότητα, το ίδιο σημαντική με την αμυντική ικανότητα και επιχειρησιακή δυνατότητα της ΕΦ.
Οι αμυντικές συμφωνίες με άλλα κράτη μας εξασφαλίζουν έναντι της συνεχιζόμενης Τουρκικής απειλής και προκλητικότητας;
Οι αμυντικές συμφωνίες και τα κοινά στρατιωτικά προγράμματα με φίλιες χώρες ενισχύουν τις δυνατότητές μας ως κράτος και αποτελούν συνδετικό κρίκο της ανάπτυξης κοινών συμφερόντων. Όμως πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Καμιά χώρα δεν θα εισέλθει σε πόλεμο απλώς για να προασπίσει τα συμφέροντα και την ασφάλεια άλλου κράτους εάν δεν επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό τα ζωτικά της συμφέροντα. Για τον λόγο αυτό η ΕΦ πρέπει να βρίσκεται πάντα σε ετοιμότητα γνωρίζοντας ότι στη δυσμενέστερη περίπτωση, εάν απαιτηθεί να εμπλακούμε σε σύρραξη, ο Ελληνισμός θα πρέπει να αντιμετωπίσει μόνος του αλλά σύσσωμος την τουρκική επιθετικότητα.
Είσαστε άμεσα εμπλεκόμενος στη διαχείριση των ζητημάτων επιτήρησης και ασφαλείας των υποθαλάσσιων ενεργειακών δραστηριοτήτων της ΚΔ στην Ανατολική Μεσόγειο και των επιθετικών δραστηριοτήτων της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ. Ποιες είναι, κατά την εκτίμησή σας, οι στρατηγικές επιδιώξεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο με βάση τη, μέχρι σήμερα, χρήση του Πολεμικού της Ναυτικού; Κρίνοντας από τις αντιδράσεις της Τουρκίας στο επιχειρησιακό επίπεδο θεωρείτε επιτυχημένη την εξέλιξη των προγραμμάτων της ΚΔ στην ΑΟΖ;
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να αναγνωρίσουμε και να εκφράσουμε συγχαρητήρια σε όσους ασχολήθηκαν στα αρμόδια Υπουργεία και πέτυχαν την οριοθέτηση της ΑΟΖ με τα γειτονικά κράτη και κυρίως με την Αίγυπτο και Ισραήλ. Η Κύπρος πρωτοπορεί στα θέματα ΑΟΖ έστω και εάν η Τουρκία προσπαθεί με κάθε τρόπο να μας ανατρέψει τους σχεδιασμούς μας.
Από το 2008 που άρχισε ουσιαστικά η προσπάθεια αξιοποίησης του υποθαλάσσιου πλούτου στην ΑΟΖ μας με την έναρξη ερευνών, η Τουρκία εφαρμόζει την προσφιλή της μέθοδο του εκφοβισμού στο θαλάσσιο πεδίο με ενέργειες παρενόχλησης των ερευνητικών πλοίων και επίδειξης δύναμης από ισχυρή ναυτική δύναμη. Η πρακτική αυτή συνεχίζεται μέχρι και σήμερα με ομολογουμένως εντονότερο βαθμό καθόσον η ΚΔ πλησιάζει πλέον στον τελικό στόχο της εξόρυξης υδρογονανθράκων.
Η ανάλυση και εκτίμηση των πράξεων της Τουρκίας στο επιχειρησιακό επίπεδο αντικατοπτρίζει τον στρατηγικό στόχο της που είναι ο έλεγχος και κατοχή μεριδίου από τις ενεργειακές πηγές στην Ανατολική Μεσόγειο σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας. Για τον σκοπό αυτό απαιτείται συνεχής και αδιάκοπη συνεργασία και ανάλυση των γεγονότων σε τεχνο-οικονομικό-επιχειρησιακό και διπλωματικό επίπεδο, έτσι ώστε η πολιτική ηγεσία να λαμβάνει τις ορθές αποφάσεις προς επίτευξη των εθνικών στόχων.
Το όλο πρόγραμμα στην ΑΟΖ μας, λόγω της τεράστιας σημασίας του όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και για την ΕΕ και τη Μέση Ανατολή, αποτελεί στρατηγικό στόχο που επηρεάζει και τη γεωπολιτική κατάσταση στην περιοχή της Αν. Μεσογείου. Σε συνδυασμό δε με τα προγράμματα του αγωγού EASTMED και EUROASIACONNECTOR – που συνδέουν Μέση Ανατολή και Ευρώπη, στα οποία συμμετέχει η Κύπρος, η ΕΕ, το Ισραήλ και άλλες χώρες– διασυνδέει πλέον τα ζωτικά συμφέροντα όλων των συμμετεχόντων και σε αυτό πρέπει να επενδύσουμε για να εξασφαλίσουμε και τα εθνικά μας συμφέροντα έναντι των Τουρκικών στρατηγικών επιδιώξεων για έλεγχο της περιοχής της Αν. Μεσογείου.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αμυντική πολιτική είναι ρευστοί και αλλάζουν ανάλογα με τα συμφέροντα του κάθε κράτους στη συγκεκριμένη περίοδο. Παρόλα αυτά η ΚΔ, παρά την κατοχή και το μικρό μας μέγεθος και χωρίς μεγάλες ένοπλες δυνάμεις, κατάφερε να πρωτοπορήσει στα θέματα της ΑΟΖ και να έχει πετύχει απίστευτα αποτελέσματα που δεν πρέπει να υποτιμούνται.
Η ΚΔ αξιολόγησε πολύ σωστά την έννοια της ΑΟΖ και προχώρησε με μεθοδικότητα στην αξιοποίησή της, ακολουθώντας την αρχή του βέλτιστου, υπό τις περιστάσεις, αποτελέσματος. Προσέγγισε το θέμα με γνώμονα τις δυνατότητες του κράτους στο διεθνές περιβάλλον και την ικανότητά του να επιβάλει τη δικαιοδοσία του με τρόπο που να «αφοπλίζει» τον αντίπαλο –στην περίπτωσή μας την Τουρκία– στην προσπάθειά της να ανατρέψει το πρόγραμμα αξιοποίησης της ΑΟΖ.
Το όλο θέμα είναι γεωπολιτικό-οικονομικό και δεν ενδείκνυται η εμπλοκή στρατιωτικών δυνάμεων παρά μόνο εάν υπάρξει στρατιωτική δυναμική ενέργεια κατά εγκαταστάσεων εντός του Χώρου Εθνικής Κυριαρχίας (Έδαφος, Εθνικός Εναέριος Χώρος και Χωρικά Ύδατα).
Εντός της ΑΟΖ η Κυπριακή Δημοκρατία έχει κυριαρχικά δικαιώματα εκμετάλλευσης και όχι πλήρη εθνική κυριαρχία όπως στα Χωρικά Ύδατα. Με βάση το δίκαιο της θάλασσας κάθε παράκτιο κράτος έχει υποχρεώσεις επί τεχνητών νησίδων ή/και εγκαταστάσεων σε θέματα ασφάλειας, υγιεινής, προστασίας του περιβάλλοντος, τελωνειακού ελέγχου και αστυνόμευσης.
Η επιδίωξη της Τουρκίας είναι η πρόκληση τεχνητής στρατιωτικής κρίσης προκειμένου να γκριζάρει όλη την ΑΟΖ μας και να ανασταλεί το πρόγραμμά μας! Θα της δώσουμε τέτοια ευκαιρία; Προφανώς όχι! Παρά τα εμπόδια, τις παρενοχλήσεις με το πολεμικό της Ναυτικό, ακόμα και την αναστολή της γεώτρησης στο «οικόπεδο» 3, η ΚΔ με αποφασιστικότητα συνεχίζει μετατρέποντας τις αδυναμίες σε πλεονέκτημα και αυτό αποτελεί τεράστια επιτυχία.
Στο πρόσφατο επεισόδιο της παρεμπόδισης του γεωτρύπανου SAIPEM 12000 από το Τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό πώς αντέδρασε η ΚΔ στην πρωτοφανή προκλητική ενέργεια της Τουρκίας;
Πράγματι η Τουρκία προέβη σε αυτή την πρωτοφανή προκλητική ενέργεια επιδιώκοντας προφανώς την αναστολή του προγράμματος και παράλληλα αποσκοπούσε σε εσωτερική κατανάλωση για ανάπτυξη του τουρκικού σωβινισμού.
Όμως εκτιμώ ότι με τον τρόπο που έγινε η διαχείριση του συμβάντος από την πλευρά μας σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο Προέδρου της Δημοκρατίας, αξιοποιώντας άμεσα σε όλα τα διεθνή fora και στην ΕΕ τα δεδομένα στο επιχειρησιακό επίπεδο με τις προκλητικότατες ενέργειες της Τουρκίας, μετέτρεψαν την αδυναμία μας σε πλεονέκτημα αναδεικνύοντας διεθνώς, και κυρίως στην ΕΕ, τον στρατηγικό στόχο της Τουρκίας, που δεν επηρεάζει αρνητικά μόνο την Κύπρο αλλά και τα ζωτικά συμφέροντα πλέον της Ευρώπης και των γειτονικών χωρών.
Κυρίως της Αιγύπτου και του Ισραήλ που επιζητούν τη δημιουργία διαύλων μόνιμης συνεργασίας προς και από την Ευρώπη σε όλους του τομείς. Όσον αφορά στις νέες δραστηριότητες στο «οικόπεδο» 10, εκτιμώ ότι δεν θα υπάρξουν παρόμοιες προκλήσεις όπως στο «οικόπεδο» 3 για προφανείς λόγους. Η περιοχή του «οικοπέδου» και το ποιος θα κάνει τη γεώτρηση είναι αποτρεπτικά για την Τουρκία.
Τα πάντα κρίνονται εκ του αποτελέσματος και το πλέον σημαντικό είναι ότι η ΚΔ, παρά τις αδυναμίες και τις τουρκικές προκλήσεις, βρίσκει τους τρόπους να συνεχίζει το πρόγραμμα γεωτρήσεων με βάση τον χρονικό προγραμματισμό που καθορίστηκε από το αρμόδιο Υπουργείο Ενέργειας.
Κατόπιν των μεγαλόστομων δηλώσεων Τούρκων αξιωματούχων, εκτιμάτε ότι το τουρκικό γεωτρύπανο «Πορθητής», το οποίο βρίσκεται ήδη στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, θα διενεργήσει διερευνητικές γεωτρήσεις εντός των οικοπέδων της οριοθετημένης κυπριακής ΑΟΖ;
Από τις μέχρι σήμερα εμπειρίες έχει διαπιστωθεί ότι οι δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων συνήθως δεν ταυτίζονται με τις πραγματικές προθέσεις και τις πράξεις τους στο επιχειρησιακό πεδίο. Όσον αφορά στις δραστηριότητες του τουρκικού γεωτρύπανου «Πορθητής» εκτιμώ ότι θα διενεργήσει κατ’ αρχάς γεώτρηση σε τουρκική υφαλοκρηπίδα και εν συνεχεία ανάλογα με τις πολιτικές επιδιώξεις, στη συγκεκριμένη στιγμή, πιθανόν να προσπαθήσει να παραβιάσει τα κυριαρχικά δικαιώματά μας στην ΑΟΖ.
Ό,τι όμως και να κάνει η Τουρκία με τον «Πορθητή», εκτιμώ ότι το πρόγραμμα της ΚΔ δεν θα ανασταλεί αλλά αντίθετα θα συνεχιστεί κανονικά με παράλληλες ενέργειες αντίδρασης σε πολιτικό-διπλωματικό επίπεδο. Στόχος της Τουρκίας είναι η στρατιωτικοποίηση των ζητημάτων στην ΑΟΖ της ΚΔ, γι’ αυτό και η πλευρά μας συντονισμένη σε όλα τα επίπεδα όπως μέχρι σήμερα, θα κατευθύνεται προς τον στόχο αποφεύγοντας τις παγίδες και τα εμπόδια της Τουρκίας.
