Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα στη σχέση της με την Τουρκία, την οποία όμως έχει ανάγκη για να συγκρατεί τα μεταναστευτικά και προσφυγικά κύματα. Σε συνέντευξή του στον «Φ», ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Γερμανίας, Μίχαελ Ροτ, τονίζει ότι η Άγκυρα του Ταγίπ Ερντογάν απέχει πολύ από την προοπτική της ΕΕ και θεωρεί πως, στην παρούσα συγκυρία, δεν υπάρχει ευκαιρία για να ανοίξουν νέα διαπραγματευτικά κεφάλαια. Τάσσεται, όμως, κατά της διακοπής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, προς χάριν των πολλών φιλο-Ευρωπαίων, κυρίως νέων, στη χώρα αυτή.
Ο κ. Ροτ θεωρεί ότι το τρέχον πολιτικό περιβάλλον και η κατάσταση στην Τουρκία δεν βοηθούν ούτε στη διαδικασία αποκλιμάκωσης της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο, ούτε στη διαπραγμάτευση του Κυπριακού. Καλεί όμως, τις πλευρές να συμβιβαστούν και δεν διστάζει να τονίσει ότι η ΕΕ προσδοκούσε πως η ένταξη της Κύπρου θα έθετε τέλος στη διαίρεση του νησιού.
– Επιτρέψτε μου να αρχίσω από το θέμα της μετανάστευσης. Πώς μπορεί να συγκρατηθεί; Αντιλαμβάνομαι ότι η πολιτική «των ανοικτών πυλών» έχει υποχωρήσει κάπως μετά το 2015.
-Η Γερμανία είναι μια χώρα στην καρδιά της Ευρώπης με ισχυρή δέσμευση στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρέπει να λάβουμε υπόψη την υποχρέωσή μας να κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να βοηθήσουμε και να στηρίξουμε άλλους ανθρώπους. Την ίδια ώρα, όμως, πρέπει να δεχθούμε το νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και αυτό δεν περιλαμβάνει την πολιτική «των ανοικτών πυλών». Τα πράγματα έχουν αλλάξει τα τελευταία δύο χρόνια, διότι η μετανάστευση δεν είναι πλέον εθνική πρόκληση. Είναι παγκόσμια πρόκληση και αποτελεί ειδική ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκρίνοντάς την με κάποιες άλλες περιοχές, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια περιοχή όπου κυριαρχούν η ελευθερία, ο νόμος και η τάξη, η δημοκρατία αλλά επίσης η ευημερία. Ως αποτέλεσμα, η Ευρώπη είναι πόλος έλξης για πολλούς ανθρώπους. Όλοι γνωρίζουν ότι οι σημερινές παγκόσμιες προκλήσεις, όπως οι διαμάχες και η φτώχεια, υποχρεώνουν πολλούς ανθρώπους να εγκαταλείπουν την πατρίδα τους, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή στην ΕΕ. Για αυτό τον λόγο πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, οι οποίες είναι οι γενεσιουργές αιτίες της μετανάστευσης. Αυτό όμως είναι τεράστιος στόχος και απαιτεί χρόνο. Έχουμε, όμως, πετύχει πολλά, όχι αρκετά, αλλά έχουμε πετύχει πράγματα. Η ΕΕ γνωρίζει τις ευθύνες της, έχουμε βελτιώσει την εμπλοκή μας σε περιοχές όπως η Αφρική, ή η Μέση Ανατολή. Δεν αντιμετωπίζουμε μόνο τις γενεσιουργές αιτίες της μετανάστευσης, εμπλεκόμαστε επίσης και στη βελτίωση της κατάστασης σε χώρες διέλευσης, όπως η Ιορδανία και ο Λίβανος.
– Από τις χώρες μέλη, όμως, το μεγαλύτερο βάρος το επωμίζονται κράτη τα σύνορα των οποίων είναι εξωτερικά σύνορα της ΕΕ
-Είναι σημαντικό να διασαφηνίσουμε ότι η προστασία των εξωτερικών συνόρων δεν είναι μόνο υποχρέωση χωρών που έχουν εξωτερικά σύνορα. Η Γερμανία είναι χώρα που έχει εσωτερικά σύνορα με τη Γαλλία και άλλους εταίρους. Υπάρχει διαφορά με χώρες όπως η Ιταλία, η Ελλάδα ή άλλες νησιωτικές χώρες όπως η Κύπρος και η Μάλτα. Γι’ αυτό πρέπει να εδραιώσουμε ένα νομικό πλαίσιο που προωθεί την αλληλεγγύη και το οποίο δουλεύει. Χρειαζόμαστε ένα λειτουργικό και ισορροπημένο σύστημα. Και η βελτίωση του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων ήταν μια ακόμα επιτυχία. Απέχουμε από μια βιώσιμη λύση. Έχουμε όμως κάνει πρόοδο προς τη σωστή κατεύθυνση και είμαι ευγνώμων για τις εξελίξεις που είχαμε. Υπάρχει ένα ακόμα κενό που πρέπει να γεφυρώσουμε. Είναι η αναδιανομή των μεταναστών. Είμαστε δεσμευμένοι να εκπονήσουμε μια ευρωπαϊκή νομοθεσία ασύλου που θα καταστήσει αυτή τη διαδικασία ευκολότερη. Και αυτό διότι χρειαζόμαστε παρόμοια πρότυπα σε όλες τις χώρες μέλη.
Λειτουργεί η συμφωνία για μετανάστες
– Προφανώς η μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ συνδέεται άμεσα με την Τουρκία, έχουν δοθεί χρήματα για τη στήριξη των προσφύγων που βρίσκονται σε μεγάλους αριθμούς σε αυτή τη χώρα. Λειτουργεί η ανωτέρω συμφωνία και πώς εξελίσσονται οι σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ.
-Καλούμεθα να αντιμετωπίσουμε σοβαρότατα προβλήματα στη σχέση μας με την Τουρκία. Υπάρχουν ειδικές σχέσεις μεταξύ της Γερμανίας και την Τουρκίας, λόγω των 3.5 εκατομυρίων ανθρώπων με τουρκική καταγωγή που ζουν στη χώρα μας. Μας ανησυχεί επίσης ιδιαίτερα το πώς εφαρμόζεται ο νόμος στην Τουρκία και το πόσο ανεξάρτητη είναι η δικαιοσύνη. Ανησυχούμε για τον συρρικνούμενο χώρο που δίδεται στην κοινωνία των πολιτών, για τη δημοκρατική κουλτούρα σε αυτή τη χώρα. Διαμηνύουμε ενεργά προς την τουρκική Κυβέρνηση τις ανησυχίες μας για τους ανωτέρω τομείς. Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να συνεργαστούμε διότι αντιμετωπίζουμε από κοινού μια σειρά από παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η μετανάστευση. Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας για τη μετανάστευση λειτουργεί. Περίπου τρεισήμισι εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία ζουν στην Τουρκία. Είναι μια πολύ γενναιόδωρη χειρονομία. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι μόνο οι πολίτες της ΕΕ που ανησυχούν για τις προκλήσεις ενσωμάτωσης, αλλά και οι ίδιοι ο Τούρκοι πολίτες. Αποτελεί τεράστια πρόκληση για τις τοπικές Αρχές να φιλοξενήσουν, να εκπαιδεύσουν τρεισήμισι εκατομμύρια ανθρώπους. Επομένως, αν η ΕΕ δεν είναι σε θέση, ή δεν προτίθεται, να δεχθεί περισσότερους πρόσφυγες, τότε θα πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να στηρίξουμε τις περιοχές που εγκαθίστανται οι μετανάστες. Και σε αυτές περιλαμβάνεται η Τουρκία. Γι’ αυτό και η ΕΕ θα προτείνει ένα επιπρόσθετο ποσό ύψους 3 δισεκατομμυρίων ευρώ. Είναι χρήματα που θα στηρίξουν μη κυβερνητικούς οργανισμούς και συγκεκριμένα μέτρα στην περιοχή ώστε να βοηθηθούν μετανάστες και να βελτιωθεί η καθημερινή τους ζωή.
Δεν ανοίγουν κεφάλαια
– Σχετικά με την ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας προς την ΕΕ, ποια είναι τα κυριότερα εμπόδια; Έχουν φθάσει σε αδιέξοδο οι ενταξιακές διαπρατεύσεις, μπορούν να μπουν ξανά σε καλό δρόμο;
-Εξαρτάται από την εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία. Οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι εξαιρετικά σαφείς. Έχουμε την ίδια άποψη, η Τουρκία είναι πολύ μακριά από την προοπτική της ΕΕ. Από την άλλη πλευρά δεν πρέπει να σταματήσουμε τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Πιστεύω στην φιλο-ευρωπαϊκή δέσμευση ειδικά της νέας γενιάς στην Τουρκία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στις μεγάλες πόλεις, όπως η Σμύρνη, η Άγκυρα και η Κωνσταντινούπολη, η πλειοψηφία του πληθυσμού, ειδικά η νέα γενιά, επικρίνει τον κ. Ερντογάν και αναμένει από την ΕΕ ένα ξεκάθαρο μήνυμα υποστήριξης για επανέναρξη των δημοκρατικών διαδικασιών στην Τουρκία. Δεν πρέπει να τους απογοητεύσουμε. Δυστυχώς, σε αυτή τη συγκυρία, δεν βλέπω να υπάρχει ευκαιρία για άνοιγμα νέων διαπραγματευτικών κεφαλαίων. Στο τέλος, όμως, το κλειδί δεν βρίσκεται στις Βρυξέλλες ή στο Βερολίνο, αλλά στην Άγκυρα.
Συστάσεις για την Ανατολική Μεσόγειο
– Η Τουρκία επιζητεί να πάρει ένα κομμάτι της ενεργειακής πίτας στην Ανατολική Μεσόγειο. Πώς βλέπετε τις κινήσεις της Άγκυρας σε αυτό τον τομέα.
-Έχουμε διατυπώσει μια πολύ σαφή προσδοκία προς την Τουρκία. Η Άγκυρα πρέπει να διαδραματίσει πολύ πιο εποικοδομητικό ρόλο για να σταθεροποιήσει την περιοχή. Είναι ευάλωτη περιοχή, έχει να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα και κρίσεις. Τα γεγονότα στη Συρία ισοδυναμούν με μια καταστροφή. Δεν πρέπει, επίσης, να υποβαθμίζουμε την κατάσταση στο Ισραήλ, ή την απουσία εφαρμογής της δημοκρατίας, του νόμου και της τάξης σε χώρες όπως η Αίγυπτος, ή την εύθραυστη κατάσταση σε χώρες όπως η Ιορδανία ή ο Λίβανος. Ειρήνη, οικονομική συνεργασία, πολιτική συνεργασία… Αυτά ακριβώς χρειαζόμαστε σε αυτή την περιοχή. Και η Τουρκία, σε τελευταία ανάλυση, διαδραματίζει ρόλο κλειδί.
– Αυτή την περίοδο, όμως, η Τουρκία δεν βρίσκεται σε αυτό το στάδιο. Με το Ισραήλ η σχέση της είναι πολύ κακή, με την Κύπρο γνωρίζουμε ότι τα πράγματα είναι πολύ άσχημα με την παρεμπόδιση της γεώτρησης στην κυπριακή ΑΟΖ. Πώς τα ερμηνεύετε όλα αυτά;
-Ενθαρρύνω τους πολιτικούς ηγέτες της περιοχής να εστιάσουν στην κατάσταση διαίρεσης της Κύπρου. Ενθαρρύνω τους πολιτικούς στην Κύπρο και στην Τουρκία να είναι εποικοδομητικοί. Αποτελεί μια συνεχιζόμενη, απογοητευτική κατάσταση για όλους μας το γεγονός ότι η Κύπρος παραμένει διαιρεμένη. Όταν η Κύπρος έγινε μέλος της ΕΕ, η προσδοκία μας ήταν ότι υπήρχε μια πραγματική ευκαιρία να ξεπεράσουμε τη διαίρεση το συντομότερο δυνατό. Αλλά ακόμα περιμένουμε. Ήμουν αρκετά αισιόδοξος πριν από ένα ή δύο χρόνια, αλλά τώρα πρέπει αποδεχθώ ότι χρειαζόμαστε μια πιο δυναμική κατάσταση με εποικοδομητικό διάλογο και βούληση από τις δύο πλευρές να διαπραγματευθούν και να καταλήξουν σε μια πειστική, βιώσιμη συμφωνία. Χρειαζόμαστε έναν συμβιβασμό.
Ξεπεράστε το απογοητευτικό στάτους κβο
– Βλέπετε έλλειψη πολιτικής βούλησης και στις δύο πλευρές στην Κύπρο;
-Σημειώνω ότι η τρέχουσα κατάσταση στην Τουρκία καθιστά πραγματικά δύσκολο για τους δημοκρατικά εκλεγμένους πολιτικούς στην Κύπρο να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις. Από την άλλη πλευρά, όμως, παρακαλώ ξεπεράστε αυτή την κατάσταση, το απογοητευτικό στάτους κβο. Αν μας δοθεί η ευκαιρία, είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε (σ.σ. τις προσπάθειες για λύση). Από την άλλη πλευρά, αυτή είναι μια σαφής προσδοκία όχι μόνο της Γερμανίας αλλά και της ΕΕ. Πρέπει, όμως, να αναγνωρίσω ότι το τρέχον πολιτικό περιβάλλον είναι εξαιρετικά δύσκολο.
– Όλες αυτές οι δυσκολίες επηρεάζουν και την ανάπτυξη και εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων της περιοχής, τα οποία υποθέτω πως είναι πολύ σημαντικά για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ. Έχει βάση αυτή η ανάλυση;
-Σίγουρα, η οικονομική και ειδικά η κατάσταση ασφάλειας στην περιοχή μάς επηρεάζει όλους. Γι’ αυτό και ενδιαφέρει τη Γερμανία να μπορεί η ΕΕ να μιλά με μία φωνή και να έχει κοινή στρατηγική σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας. Χρειαζόμαστε μια σταθερή γειτονιά. Και η Μέση Ανατολή δεν είναι στην κατάσταση που θα ‘πρεπε να είναι. Με ενδιαφέρει μια η κοινή ευρωπαϊκή εμπλοκή στην περιοχή.
– Υπό τις σημερινές συνθήκες μπορεί να συνεχιστεί απρόσκοπτα η ενεργειακή πολιτική στην περιοχή και με ποιον τρόπο;
-Γνωρίζω ότι είναι πολύ λεπτή η κατάσταση στην περιοχή μεταξύ της Άγκυρας και της Λευκωσίας. Δυστυχώς, δεν βλέπω βραχυπρόθεσμες λύσεις. Θα ήθελα να ενθαρρύνω τους φίλους μας στην περιοχή να αποκλιμακώσουν την κατάσταση. Γνωρίζω ότι είναι ένα λεπτό ζήτημα, διότι Κύπρος και Τουρκία έχουν διαφορετική οπτική επ’ αυτού.
Νέα αρχή για καλύτερη Ευρώπη
– Πώς βλέπει η Γερμανία τις προτάσεις του Προέδρου της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, για το μέλλον της Ευρώπης και συγκεκριμένα τις προτάσεις για να δημιουργηθεί θέση υπουργού Οικονομικών της Ευρωζώνης και ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο;
-Οδηγός μας είναι η συμφωνία για σύμπηξη συνασπισμού (σ.σ. μεταξύ Χριστονοδημοκρατών και Σολιαλδημοκρατών στη Γερμανία). Στηρίζουμε τις προσπάθειες να γίνει νέα αρχή για μια καλύτερη Ευρώπη. Εκτιμούμε ιδιαίτερα τις ιδέες και προτάσεις του Εμανουέλ Μακρόν, διότι καθιστούν σαφές ότι μια πραγματιστική προσέγγιση μόνο δεν είναι αρκετή. Χρειαζόμαστε φιλόδοξες ιδέες που κοιτούν μπροστά. Η κυριότερη πρόκληση αυτή τη στιγμή στην Ευρωζώνη είναι ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε λιγότερες συγκλίσεις και πάρα πολλές οικονομικές και κοινωνικές ανισορροπίες. Και αυτό είναι ένας κίνδυνος για την οικονομική μας σταθερότητα, αλλά και τη σταθερότητα του νομίσματός μας. Με τη Συνθήκη του Μάστριχτ προσπαθήσαμε να ιδρύσουμε μια οικονομική και νομισματική Ένωση. Μέχρι στιγμής, όμως, ιδρύσαμε μόνο μια νομισματική Ένωση. Και τώρα πρέπει να ξεπεράσουμε τα πολιτικά ελλείμματα της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Χρειαζόμαστε έναν πολύ πιο δεσμευτικό οικονομικό συντονισμό εντός της Ευρωζώνης. Η συμφωνία σύμπηξης συνασπισμού είναι σαφέστατη σε αυτό το ζήτημα. Είμαστε υπέρ ενός οικονομικού νομισματικού ταμείου. Είμαστε δεσμευμένοι στη δημιουργία ενός συστήματος δημοκρατικά ελεγχόμενου και λειτουργικού που σταθεροποιεί την Ευρωζώνη. Στην αγορά εργασίας, στην εκπαίδευση, στην περίθαλψη, καθώς επίσης και σε πολλά άλλα ζητήματα και πολιτικές. Εντός των επομένων εβδομάδων πρέπει να συμφωνήσουμε στις γερμανογαλλικές ιδέες και προτάσεις. Αυτό, όμως, είναι η αρχή περαιτέρω διαπραγματεύσεων διότι μια γαλλογερμανική ομοφωνία δεν είναι αρκετή. Χρειαζόμαστε τη στήριξη όλων των χωρών-μελών της Ευρωζώνης. Θα ήθελα, επίσης, να καλέσω και τις χώρες-μέλη που δεν ανήκουν στην Ευρωζώνη να λάβουν μέρος σε αυτή τη συζήτηση.
– Αν έχω αντιληφθεί σωστά, ο Εμανουέλ Μακρόν προτείνει μια ΕΕ τουλάχιστον δύο ταχυτήτων με την Ευρωζώνη να αποτελεί τον πυρήνα. Συμφωνείτε με αυτή την προσέγγιση;
-Η αποκαλούμενη Ευρώπη πολλών ταχυτήτων είναι πραγματικότητα. Η συνθήκη του Σένγκεν, η Ευρωζώνη… (σ.σ. το αποδεικνύουν). Παρόλα αυτά, η Ευρωζώνη επωμίζεται τη λειτουργία, την επιτυχία και τη σταθερότητα ολόκληρης της ΕΕ. Και επομένως το να έχουμε αυξημένη συνεργασία είναι μια επιλογή για να προχωρήσουμε και να συμφωνήσουμε σε περαιτέρω εξελίξεις. Πρέπει να καταστήσουμε σαφές ότι οι ευρωπαϊκές λύσεις είναι καλύτερες από αυτές (σ.σ. που περιορίζονται) σε εθνικό επίπεδο. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη ότι μερικές χώρες-μέλη είναι επιφυλακτικές, δεν έχουν πειστεί. Για αυτό πρέπει να δείξουμε ότι δουλεύει. Είμαι αισιόδοξος πως αν σε δύο ή τρία χρόνια παρουσιάσουμε πιο φιλόδοξα σχέδια και αν προχωρήσουμε και συνεργασθούμε με χώρες που έχουν τις ίδιες απόψεις, στο τέλος το εγχείρημα θα πετύχει σε όλες τις χώρες. Και αυτό διότι πρόκειται για ανοιχτή συνεργασία, είναι ανοικτή σε όλες τις χώρες και τις καλούμε να έλθουν μαζί μας. Ισως σήμερα, ίσως αύριο, ίσως σε ένα χρόνο.
Έχει κόστος το Brexit
– Πώς βλέπετε να εξελίσσονται οι διαπραγματεύσεις για την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ;
-Η χώρα μου ενδιαφέρεται να είναι η ΕΕ των 27 ενωμένη. Είναι τραγικό να βλέπει κανείς πόσο πολύ απέχουν από την πραγματικότητα όλες οι υποσχέσεις υποστηρικτών του Brexit. Το Brexit είναι μια κατάσταση από την οποία χάνουν όλοι, το Ηνωμένο Βασίλειο κι εμείς. Θα χάσουμε έναν εταίρο και ελπίζουμε πως θα μείνουμε κοντά στον γείτονά μας. Στο τέλος, όμως, έχει σημασία αν το είναι μέλος της ΕΕ ή όχι. Αποτελεί πολύ μεγάλη παρεξήγηση να περιμένουν στο Λονδίνο ότι θα απολαμβάνουν τα ωφελήματα και των δύο κόσμων, της χώρας-μέλους και της χώρας που βρίσκεται εκτός. Αυτό είναι το μήνυμα που θέλω να στείλω. Ουδείς θέλει να τιμωρήσει το Ηνωμένο Βασίλειο. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα πρέπει, όμως, να εξηγήσει στο λαό της πόσο υψηλό είναι το κόστος που πρέπει να καταβάλει η βρετανική κοινωνία στο τέλος.
– Υπάρχει περίπτωση να αποχωρήσει το Ηνωμένο Βασίλειο από την ΕΕ χωρίς συμφωνία;
-Εξαρτάται από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποφασίσει πόσο κοντινή σχέση θέλει να έχει με την ΕΕ. Το μήνυμα που λαμβάνουμε είναι ότι δεν θέλουν να ενταχθούν στην ενιαία αγορά, δεν θέλουν να είναι ενταγμένοι στην τελωνειακή ένωση. Μπορούμε να συνεργαστούμε σε τομείς όπως τα εσωτερικά ζητήματα, η ασφάλεια, η εξωτερική πολιτική. Αναμένω πολύ δύσκολες διαπραγματεύσεις.
