Η έλλειψη δημιουργικότητας από πλευράς επιτελείων των υποψηφίων από τη μια και η αδιαφορία της κοινής γνώμης από την άλλη, ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά που επισκίασαν αυτήν την προεκλογική εκστρατεία, αναφέρει στον «Φ» ο εκτελεστικός πρόεδρος της RAI CONSULTANTS LTD, Ολύμπιος Τουμάζος. Χαρακτηριστικά τα οποία οδήγησαν σε μια απογοητευτική περίοδο για προεδρικές εκλογές.

Ο κ. Τουμάζος αναφέρει ότι κύριο χαρακτηριστικό της προεκλογικής ήταν η παρελθοντολογία με τους υποψηφίους και τα επιτελεία τους να αδυνατούν να αναδείξουν τις προτάσεις τους και να αγγίξουν θέματα της καθημερινότητας των πολιτών, όπως είναι η αναβάθμιση της δημόσιας Παιδείας και της δημόσιας Υγείας.

Θεωρεί δεδομένο ότι η αποχή θα κυμανθεί σε υψηλά επίπεδα για ακόμα μια εκλογική αναμέτρηση, εκτιμώντας ότι θα φτάσει περίπου στο 25-30%.

Τονίζει ακόμα ότι η αυριανή μέρα είναι ιδιαίτερα καθοριστική για τον β’ γύρο, τον οποίο θεωρεί μια νέα εκλογική μάχη, την οποία οι δύο διεκδικητές πρέπει να παλέψουν για να κερδίσουν. Υπογραμμίζει επίσης ότι πλέον δεν έχουμε συμμαχίες με τον παραδοσιακό τρόπο, καθώς πλέον το εκλογικό σώμα είναι χειραφετημένο σε μεγάλο βαθμό από τον υποψήφιο αλλά και τις κομματικές ηγεσίες.

Τι ήταν αυτό που ξεχωρίσατε σε αυτή την προεκλογική εκστρατεία;
Για τον περισσότερο κόσμο ήταν αδιάφορη. Έλειπε το πάθος. Δεν είδα ιδιαίτερη δημιουργικότητα από κανένα επιτελείο. Απουσίαζε το ενδιαφέρον από τον περισσότερο κόσμο και γενικά θα έλεγα ότι ήταν ίσως η πιο απογοητευτική προεκλογική περίοδος που είδα σε προεδρικές εκλογικές.

Πού αποδίδετε αυτή την αδιαφορία η οποία φάνηκε και στο ενδιαφέρον του κόσμου όσον αφορά την προεκλογική αλλά και όσον αφορά στον βαθμό ενδιαφέροντος για εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους;
Σίγουρα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο το γεγονός ότι πλέον δεν υπάρχει κάποιος υποψήφιος ο οποίος να μην είναι δοκιμασμένος στο παρελθόν. Θα έλεγα ότι πριν από την άνοδο της Αριστεράς στην εξουσία, υπήρχαν προσδοκίες και ήταν ένας από τους κύριους λόγους που ψηφίστηκε και ο Δημήτρης Χριστόφιας.

Τα τελευταία χρόνια έχουν δοκιμαστεί οι πάντες. Έχει περάσει η Κύπρος γενικά μία τραυματική περίοδο από την αποτυχία στις συνομιλίες μέχρι και τα κουρέματα. Δεν πείθουν οι υποψήφιοι ότι μπορούν να προσφέρουν ένα καινούργιο όραμα το οποίο να ενθουσιάσει κυρίως τους νέους, οι οποίοι δείχνουν μεγάλη αδιαφορία, όπως φαίνεται και από τις δημοσκοπήσεις, σε αυτές τις προεδρικές εκλογές.

Δεν είναι παράδοξο στην πιο κρίσιμη φάση όσον αφορά και στο Κυπριακό και την οικονομία να παρουσιάζεται αυτή η αδιαφορία και η απουσία δημιουργικότητας από πλευράς υποψηφίων και η αντίστοιχη αδιαφορία από πλευράς εκλογικού σώματος;
Δεν έχει πείσει κανένας από τους υποψηφίους ότι μπορεί να προσφέρει κάτι το διαφορετικό. Επίσης όλοι οι υποψήφιοι έχουν αποτύχει στο να παρουσιάσουν ένα συγκεκριμένο όραμα το οποίο να προσφέρει μια καινούργια προοπτική για τον τόπο. Επίσης, η θεματολογία δεν άγγιξε καθόλου την καθημερινότητα ή αυτό που ενδιαφέρει κατά κύριο λόγο τις οικογένειες και κυρίως τους νέους στην κυπριακή κοινωνία.

Η κλασική προσέγγιση με έμφαση στο Κυπριακό δεν μπορεί να ικανοποιήσει πλέον το εκλογικό σώμα διότι είναι απογοητευμένο όσον αφορά στις προοπτικές εξελίξεων στο Κυπριακό. Παράλληλα η αδυναμία των υποψηφίων και των επιτελείων να αγγίξουν τα θέματα που ενδιαφέρουν τον κόσμο από πλευράς καθημερινότητας, συνέτεινε στην τεράστια αδιαφορία που επιδεικνύει όλο το εκλογικό σώμα, και κυρίως οι νέοι.

Ποια θέματα έπρεπε να θίξουν οι υποψήφιοι, κατά την άποψή σας, που να άγγιζαν την καθημερινότητα των πολιτών;
Η απλή ανάγνωση των ποσών που ξοδεύονται από νοικοκυριά μπορεί να μας δώσει μια πολύ καλή ένδειξη στο τι είναι αυτό το οποίο καίει τον κόσμο αυτή τη στιγμή. Παραδοσιακά τα κυπριακά νοικοκυριά ξοδεύουν τεράστια ποσά στην εκπαίδευση των παιδιών τους.

Κατά μέσο όρο για έναν φοιτητή, ο οποίος θα πάει σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο είτε στην Κύπρο, είτε στο εξωτερικό, ο προϋπολογισμός αγγίζει τις 50.000 ευρώ ή μπορεί να φτάσει και μέχρι τις 100.000 ευρώ εάν λάβουμε υπόψη ότι ένα παιδί μπορεί να κάνει και μεταπτυχιακό.

Το θέμα της Παιδείας δυστυχώς είναι κάτι το οποίο έμεινε εντελώς εκτός προεκλογικής, τα ποσά που ξοδεύονται στην ιδιωτική Ανώτερη και Μέση Εκπαίδευση αλλά και στα ιδιαίτερα είναι απαγορευτικά. Αυτή τη στιγμή στην Κύπρο, το κράτος αδυνατεί να δώσει δωρεάν εκπαίδευση ή να δώσει ίσες ευκαιρίες για εκπαίδευση σε όλους τους πολίτες. Ως εκ τούτου, πιστεύω ότι κάτι το οποίο έλειπε από την προεκλογική είναι η επικέντρωση στο θέμα της Παιδείας.

Το ίδιο ισχύει και στο θέμα της Υγείας. Τα ποσά που ξοδεύονται από τα νοικοκυριά στην Υγεία και η αδυναμία των νοσοκομείων να επιτελέσουν την αποστολή τους και να εξυπηρετήσουν τον κόσμο κυρίως αυτόν τον κόσμο που δεν έχει τα μέσα να πάει στον ιδιωτικό τομέα, είναι κάτι το οποίο έμεινε εκτός προεκλογικής σε μεγάλο βαθμό. Όπως επίσης και δεν συζητήθηκε στον βαθμό που έπρεπε το ΓεΣΥ, το οποίο προσφέρει μια προοπτική ή μια προσδοκία για επίλυση των προβλημάτων της Υγείας.

Γενικά θεωρώ ότι η αδυναμία των επιτελείων να αγγίξουν το συγκεκριμένο θέμα είναι κάτι το οποίο συνέτεινε στο να έχουμε την αδιαφορία.

Οι άλλοι δύο άξονες οι οποίοι πιστεύω ότι παίζουν καθοριστικό ρόλο στην καθημερινότητα είναι το θέμα της απασχόλησης και κυρίως της απασχόλησης των νέων και ιδιαίτερα των απόφοιτων Ανώτερης εκπαίδευσης. Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στη μισθοδοσία, υπάρχει τεράστιο πρόβλημα υποαπασχόλησης ή απασχόλησης εκτός των τομέων σπουδών των νέων ανθρώπων. Ως εκ τούτου και το θέμα της απασχόλησης είναι κάτι το οποίο θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον, εάν κάποιος από τους υποψηφίους μπορούσε να προσφέρει ένα συγκεκριμένο όραμα.

Τέλος, ο άλλος σημαντικός άξονας είναι το θέμα της στέγασης. Κυρίως για τους νέους ανθρώπους αυτό είναι ένα όνειρο θερινής νυκτός. Διότι με τους μισθούς που υπάρχουν και τα έσοδα ενός καινούργιου νοικοκυριού, είναι αδύνατο πλέον να γίνονται όνειρα για ένα σπίτι ή για ένα διαμέρισμα. Ως εκ τούτου και το θέμα της στέγασης είναι κάτι που «καίει» τους νέους ανθρώπους στην καθημερινότητά τους.

Τι θα καθορίσει, πιστεύετε, την ψήφο του Κύπριου πολίτη και τι είναι αυτό που θα τον κάνει να σηκωθεί από τον καναπέ και να πάει να ψηφίσει;
Πιστεύω ότι είναι ήδη πολύ αργά. Η αποχή για μένα είναι δεδομένη. Ως εκ τούτου έχουμε χάσει το τρένο για αυτές τις εκλογές. Ευελπιστώ ότι στις επόμενες εκλογές θα υπάρξει κάτι καινούργιο το οποίο θα ταρακουνήσει τα νερά. Αυτό που θα έλεγα είναι ότι η επομένη του α’ γύρου των προεδρικών εκλογών είναι πάρα πολύ κρίσιμη όσον αφορά στον β’ γύρο των εκλογών. Εγώ θα έλεγα ότι δεν μιλάμε για β’ γύρο των εκλογών.

Μιλάμε ήδη για καινούργιες εκλογές και η Δευτέρα που θα ξημερώσει θα είναι πολύ καθοριστική, από την άποψη ότι το τελικό αποτέλεσμα των εκλογών θα κριθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ταχύτητα με την οποία οι δύο υποψήφιοι που θα περάσουν στον β’ γύρο, θα αναλάβουν πρωτοβουλίες. Επιτέλους να προσφέρουν λύσεις για την καθημερινότητα των πολιτών. Παράλληλα να ελέγξουν όσο το δυνατό γίνεται τα λάθη και τη συνήθη αλαζονεία που επιδεικνύει  ο νικητής του α’ γύρου. Να θυμόμαστε ότι όπως και στον α’ γύρο οι πολίτες θα ψηφίσουν με βάση το «μη χείρον βέλτιστο».

Ή των συμμαχιών που μπορεί να προκύψουν…
Ναι αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο να κάνεις συμφωνίες με τον παραδοσιακό τρόπο που είχαμε δει σε προηγούμενες εκλογές. Το εκλογικό σώμα είναι πλέον αποδεσμευμένο από τα κόμματα και τους υποψηφίους. Ως εκ τούτου, θα έλεγα ότι είναι περισσότερο στο ποιος θα κάνει τα λιγότερα λάθη, ποιος θα αναλάβει πρωτοβουλίες να αγγίξει τα θέματα τα οποία καίγουν τον πολίτη στην καθημερινότητα, αλλά και η ικανότητα να ελέγξουν την αλαζονεία τους. Να μη ξεχνούμε τι έγινε με τον Γιώργο Βασιλείου το 1993 μεταξύ α’ και β’ γύρου.

Ποιες διαφορές εντοπίζετε σε σχέση με παλαιότερες εκλογικές αναμετρήσεις;
Στις προηγούμενες προεκλογικές υπήρχε περισσότερο πάθος. Υπήρχε περισσότερη προσδοκία, υπήρχε περισσότερη ελπίδα. Νομίζω ότι το κύριο χαρακτηριστικό αυτών των εκλογών είναι το γεγονός ότι λείπει παντελώς το πάθος, λόγω του ότι ούτε ένας υποψήφιος δεν πρόσφερε ένα πρόγραμμα το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει ελπίδα για το μέλλον.

Αντίθετα, η προεκλογική επικεντρώθηκε στο παρελθόν και ουσιαστικά έδειξαν όλοι οι υποψήφιοι αδυναμία να προσφέρουν κάτι το διαφορετικό που θα δημιουργούσε προσδοκίες ενός καλύτερου μέλλοντος για την Κύπρο. Καταλυτικό ρόλο έπαιξε, πιστεύω, και το γεγονός ότι το Κυπριακό οδηγήθηκε σε αδιέξοδο και κανένας από τους υποψηφίους δεν κατέθεσε προτάσεις που να δείξουν πώς θα ξεφύγουμε από το αδιέξοδο.

Επίσης, η αδυναμία των υποψηφίων να αγγίξουν την καθημερινότητα των πολιτών και να τους προσφέρουν λύσεις, που θα δημιουργούσαν προσδοκίες για ένα καλύτερο μέλλον.

Όσον αφορά στα Social Media ποιο ρόλο διαδραματίζουν πλέον;
Τα Social Media έπαιξαν ίσως τον πιο καθοριστικό ρόλο από όλα τα Μέσα αυτές τις εκλογές. Θα έλεγα ότι είναι η αφετηρία για το τι θα δούμε στο μέλλον. Αυτό το οποίο έχω προσέξει όμως είναι ότι έχει υποβαθμιστεί εντελώς ο πολιτικός λόγος. Τα Social Media ανέδειξαν ακόμη περισσότερο την επικέντρωση στο παρελθόν και την αδυναμία δημιουργικής συζήτησης και ανάδειξης λύσεων και ελπίδας για το μέλλον.

Ένα άλλο φαινόμενο στο οποίο γινόταν συχνά αναφορά ήταν τα fake news. Πώς βλέπετε να έχουν επηρεάσει την προεκλογική;
Τα fake news είναι κάτι τα οποία βλέπουμε σε όλες τις εκλογές παγκόσμια πλέον και τα Social Media ενεργούν σαν μεγεθυντικός φακός και αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο την ανάγκη αλλαγής και την έλλειψη προσδοκίας. Συνέβαλαν και αυτά στην αδιαφορία του κόσμου και ανέδειξαν την αδυναμία των υποψηφίων να δημιουργήσουν πάθος και συμμετοχή της πλατείας μάζας του εκλογικού σώματος στην προεκλογική εκστρατεία.

Χαρακτηριστικό επίσης είναι και η άρνηση συμμετοχής σε δημοσκοπήσεις. Πώς το κρίνετε;
Είναι διάφοροι οι λόγοι της άρνησης συμμετοχής στις δημοσκοπήσεις. Πρώτον αντικατοπτρίζει τη γενική αδιαφορία που υπάρχει.

Δεύτερον πιστεύω ότι αντικατοπτρίζει και την κόπωση του εκλογικού σώματος, λόγω του ότι γίνονται τόσες πολλές δημοσκοπήσεις από τόσες πολλές εταιρείες που πλέον είναι κουραστικό.

Ξέρω ότι τα νοικοκυριά σε κάποιες περιπτώσεις, κατά μέσο όρο, μπορεί να λαμβάνουν και δύο και τρεις κλήσεις την εβδομάδα από διαφορετικές εταιρείες για δημοσκοπήσεις.

Το τρίτο είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά δυστυχώς είδαμε τόσο έντονη χρήση των τηλεφωνικών κέντρων για επαφή των εκλογικών επιτελείων με το εκλογικό σώμα, πράγμα το οποίο δημιούργησε σύγχυση και αγωνία κατά πόσο οι δημοσκοπήσεις που γίνονταν ήταν πραγματικές δημοσκοπήσεις, ή απλώς επαφές ενός εκλογικού επιτελείου με το εκλογικό σώμα.

Αυτό έκανε τεράστια ζημιά στις δημοσκοπήσεις και πιστεύω ότι αντικατοπτρίζεται στο χαμηλό ποσοστό συμμετοχής. Είναι εκπληκτικό να βλέπουμε ποσοστά συμμετοχής τα οποία καθηλώνονται από 10-20%. Δηλαδή σχεδόν εννέα στους 10 πολίτες δεν απαντούν στις δημοσκοπήσεις. Πράγμα το οποίο δημιουργεί και ένα τεράστιο θέμα κατά πόσο μπορεί κάποιος να εμπιστευθεί τις δημοσκοπήσεις λόγω της χαμηλής συμμετοχής και λόγω του ότι όταν εννέα στους 10 πολίτες δεν απαντά. Δημιουργείται πλέον και ερωτηματικό κατά πόσο ισχύει το στατιστικό λάθος εφόσον δεν ισχύει η τυχαία δειγματοληψία.

Επίσης έχουμε το φαινόμενο της κρυμμένης ή παραπλανητικής ορισμένες φορές ψήφου, στην προσπάθεια των νοικοκυριών να μην αποκαλύψουν το τι ψηφίζουν. Νομίζω ότι θα μπορούσε να αποφευχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτό το φαινόμενο και θα βοηθούσε στο να γίνουν και οι δημοσκοπήσεις ένα καλύτερο εργαλείο, εάν δεν είχαμε την πληθώρα των δημοσκοπήσεων που είχαμε, αλλά και αν υπήρχε καλύτερος έλεγχος όσον αφορά στον κώδικα που πρέπει να χρησιμοποιείται στη δημοσίευση των δημοσκοπήσεων, τη χρήση και την ανάλυσή τους. Γενικά, οι δημοσκοπήσεις σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση ήταν, θα έλεγα, τουλάχιστον προβληματικές λόγω όλων αυτών των συγκυριών που υπήρχαν.

Στις προεδρικές εκλογές συνήθως η συμμετοχή είναι μεγαλύτερη. Πού βλέπετε να κυμαίνεται η αποχή σε αυτές τις εκλογές;
Υπάρχει μία τάση η οποία έχει εξελιχθεί τα τελευταία δέκα με δεκαπέντε χρόνια, η οποία δείχνει ότι εκλογές με εκλογές έχουμε αύξηση της αποχής. Αναμένεται ότι το ίδιο θα συμβεί και στις προεδρικές εκλογές.

Αναμένω ότι η αποχή θα κυμανθεί μεταξύ 25-30%, πράγμα το οποίο είναι πάρα πολύ κακό, λαμβάνοντας υπόψη ότι ήταν κάτω από 20% στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές. Σίγουρα θα είναι χαμηλότερο το ποσοστό σε σχέση με την αποχή που είχαμε στις ευρωεκλογές και τις βουλευτικές εκλογές, αλλά είναι σίγουρα μεγάλο πρόβλημα όταν ένας στους τέσσερις πολίτες δεν πηγαίνει να ψηφίσει. Περάν αυτού να μην ξεχνούμε ότι πέραν της αποχής, υπάρχει και ένα τεράστιο ποσοστό κυρίως νέων ανθρώπων που δεν είναι καταγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους.

Για αυτό πλέον μιλούμε ότι μόνο δύο στους τρεις πολίτες συμμετέχουν ενεργά στις προεδρικές εκλογές, πράγμα το οποίο αντικατοπτρίζεται και σε άλλες δημοκρατίες σε Ευρώπη και Αμερική, αλλά δεν παύει να είναι πολύ κακό για τη λειτουργία της δημοκρατίας στην Κύπρο.

Όσον αφορά τον εκλογικό χάρτη, πιστεύετε ότι θα υπάρξουν αλλαγές μετά τις προεδρικές εκλογές και αναλόγως του αποτελέσματος που θα προκύψει;
Στην Κύπρο υπάρχει έλλειψη ιδεών και λύσεων που μπορούν να δώσουν ξανά προσδοκίες και να κεντρίσουν το ενδιαφέρον κυρίως των νέων ανθρώπων. Η αναμενόμενη αύξηση στην αποχή, η τεράστια αδιαφορία και η έλλειψη ενθουσιασμού προσφέρει εν δυνάμει την ευκαιρία για δημιουργία καινούργιων κινημάτων και πολιτικών κινήσεων για να ξαναφέρουν την ελπίδα στο εκλογικό σώμα. Δεν είναι σίγουρο όμως ότι θα συμβεί.

Η ευκαιρία υπάρχει. Εναπόκειται στους πολίτες κατά πόσο θα την εκμεταλλευτούν για να δημιουργήσουν τις συνθήκες που θα επαναφέρουν το ενδιαφέρον στην πολιτική ζωή, ανάμεσα στο εκλογικό σώμα και κυρίως στους νέους.

Ενδεχομένως να έχουμε και ανακατατάξεις στο υφιστάμενο εκλογικό σώμα;
Οι ανακατατάξεις είναι ήδη μπροστά μας τα τελευταία χρόνια. Βλέπουμε μια αποδέσμευση του εκλογικού σώματος από τους παραδοσιακούς δεσμούς που είχαν με τα κόμματα. Βλέπουμε μεγάλες μετακινήσεις να καταγράφονται και βλέπουμε μια αποδέσμευση από τον οικογενειακό χαρακτήρα της ψήφου που είχαμε στο παρελθόν. Ως εκ τούτου, υπάρχουν όλες οι συνθήκες οι οποίες θα επέτρεπαν τη δημιουργία νέων ιδεών, νέων κινημάτων και κινήσεων, οι οποίες μπορούν να ξαναδημιουργήσουν την ελπίδα και την προσδοκία για το μέλλον.