Η πρόσφατη αναφορά για την πιθανή ύπαρξη μιας εκτεταμένης υπόγειας πόλης κάτω από την Πυραμίδα του Χεφρήνου στην Αίγυπτο, όπως δημοσιεύτηκε σε ΜΜΕ, προκάλεσε έντονες συζητήσεις τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στο ευρύ κοινό. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς Ιταλών ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Πίζας και το Πανεπιστήμιο του Στράθκλαϊντ στη Γλασκώβη, χρησιμοποιήθηκαν τεχνικές γεωραντάρ (GPR) για την ανίχνευση υπόγειων δομών, που όπως υποστηρίζεται, περιλαμβάνουν κάθετους άξονες, σπειροειδείς σκάλες και διαδρόμους που οδηγούν σε βαθύτερα επίπεδα.
Οι ερευνητές συνδέουν αυτά τα ευρήματα με την υπόθεση της ύπαρξης του μυθικού «Αρχείου της Γνώσης» (Hall of Records), το οποίο, σύμφωνα με θεωρίες συνωμοσίας και εναλλακτικές ιστορικές προσεγγίσεις, περιέχει αρχαίες γνώσεις και μυστικά για την προέλευση του ανθρώπινου πολιτισμού. Ωστόσο, η απουσία δημοσιευμένων αποτελεσμάτων σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και η αμφισβήτηση από ειδικούς στην επιστήμη της αρχαιολογίας δημιουργούν ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία των ισχυρισμών αυτών.
Είναι αξιόπιστα τα νέα ευρήματα;
Η αρχαιολογική επιστήμη βασίζεται σε συγκεκριμένες μεθόδους, όπως η στρωματογραφία, η ανάλυση υλικών και οι τεχνικές γεωφυσικής έρευνας. Το γεωραντάρ (GPR) είναι μια κοινή τεχνική που χρησιμοποιείται για την ανίχνευση υπόγειων δομών, αλλά έχει περιορισμούς, ειδικά όταν χρησιμοποιείται για βαθιά στρώματα. Άλλοι ανθρωπολόγοι/αρχαιολόγοι, όπως ο καθηγητής Λόρενς Κόνιερς από το Πανεπιστήμιο του Ντένβερ, αμφισβητούν την ικανότητα του ραντάρ να διαπεράσει το παχύ στρώμα από συμπαγή ασβεστόλιθο που αποτελεί τη βάση των πυραμίδων. Επιπλέον, οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν ήδη την ύπαρξη φυσικών κοιλοτήτων και σηράγγων κάτω από τις πυραμίδες, αλλά δεν υπάρχει ένδειξη ότι αποτελούν τεχνητά οικοδομήματα μιας υπόγειας πολιτείας.
Μια βασική αρχή της επιστήμης της αρχαιολογίας είναι η δημοσίευση και τεκμηρίωση των ευρημάτων. Εφόσον οι Ιταλοί ερευνητές δεν έχουν δημοσιεύσει λεπτομερή στοιχεία ή δεν έχουν επιτρέψει σε ανεξάρτητους επιστήμονες να εξετάσουν τα δεδομένα τους, τα συμπεράσματά τους παραμένουν ατεκμηρίωτα. Η αρχαιολογική κοινότητα απαιτεί διασταυρωμένη επιβεβαίωση πριν αποδεχτεί οποιοδήποτε τόσο ριζοσπαστικό ισχυρισμό.
Η σημασία των αιγυπτιακών υπόγειων δομών
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι κατασκεύαζαν υπόγειες δομές για ταφικούς σκοπούς, κάτι που έχει αποδειχθεί από την ύπαρξη θαλάμων και διαδρόμων κάτω από τις πυραμίδες. Ορισμένες από αυτές τις κατασκευές, όπως οι λαξευτοί τάφοι της Κοιλάδας των Βασιλέων, φτάνουν σε εντυπωσιακά βάθη, γεγονός που δείχνει την προηγμένη μηχανική τους γνώση.
Ωστόσο, η υπόθεση μιας ολόκληρης υπόγειας πόλης έρχεται σε αντίθεση με τα αρχαιολογικά δεδομένα. Οι Αιγύπτιοι δεν είχαν την παράδοση να δημιουργούν υπόγειες κατοικημένες πόλεις, όπως οι αρχαίοι Καππαδόκες της Μικράς Ασίας. Επιπλέον, η κολοσσιαία προσπάθεια που θα απαιτούσε η εκσκαφή και κατασκευή μιας τέτοιας υπόγειας δομής κάτω από τις ήδη βαριές πυραμίδες καθιστά το σενάριο αυτό εξαιρετικά απίθανο. Παρόλα αυτά, αναγνωρίζεται η πιθανότητα ύπαρξης μικρότερων κατασκευών, όπως φρεάτια και θάλαμοι, κάτω από τις πυραμίδες.
Το «Αρχείο της Γνώσης»: Μύθος ή πραγματικότητα;
Η ιδέα του «Αρχείου της Γνώσης» βασίζεται κυρίως σε αναφορές του μυστικιστή Edgar Cayce, ο οποίος ισχυρίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα ότι κάτω από τη Σφίγγα βρίσκεται μια κρυφή βιβλιοθήκη που περιέχει γνώσεις από την Ατλαντίδα. Παρά το ότι η θεωρία αυτή έχει γίνει δημοφιλής σε κύκλους εναλλακτικής ιστορίας, καμιά αρχαιολογική ανασκαφή δεν έχει εντοπίσει ίχνη τέτοιου αρχείου.
Μερικοί ερευνητές έχουν προτείνει ότι η Σφίγγα ή οι πυραμίδες μπορεί να περιλαμβάνουν μυστικές αίθουσες, και το 1997, με τη χρήση σκαναρίσματος, εντοπίστηκαν κοιλότητες κάτω από τη Σφίγγα. Ωστόσο, αυτές δεν έχουν ανασκαφεί πλήρως και δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις ότι σχετίζονται με κάποιο αρχείο.
Η σημασία της επιστημονικής διαφάνειας στην αρχαιολογία
Η περίπτωση αυτή υπογραμμίζει τη σημασία της διαφάνειας και της επιστημονικής μεθοδολογίας και δεοντολογίας στην αρχαιολογική έρευνα. Οι ισχυρισμοί που βασίζονται σε ανεπιβεβαίωτα δεδομένα και δεν υπόκεινται σε αξιολόγηση από την επιστημονική κοινότητα κινδυνεύουν να υπονομεύσουν την αξιοπιστία της επιστημονικής αρχαιολογίας.
Η αρχαιολογία έχει πληγεί στο παρελθόν από ψευδοεπιστημονικές θεωρίες και παρερμηνείες ευρημάτων. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τις υποτιθέμενες «γραμμές των Θεών» στο Περού, που αποδόθηκαν σε εξωγήινες επεμβάσεις, ή την υποτιθέμενη ύπαρξη «αρχαίων διαστημόπλοιων» στους ινδικούς μύθους. Η αυστηρή επιστημονική προσέγγιση είναι απαραίτητη για να διαχωρίσουμε τη μυθοπλασία από την ιστορική πραγματικότητα.
Πώς πρέπει να προσεγγίζουμε τέτοιες αναφορές
Ενώ η ιδέα της ύπαρξης μιας υπόγειας πόλης κάτω από τις πυραμίδες είναι συναρπαστική, δεν υπάρχει επαρκής επιστημονική τεκμηρίωση που να υποστηρίζει αυτόν τον ισχυρισμό. Η αρχαιολογική έρευνα απαιτεί προσεκτική μελέτη, διασταύρωση δεδομένων και δημοσίευση σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά.
Μελλοντικές έρευνες μπορούν να επεκτείνουν τη γνώση μας για τις υπόγειες δομές των πυραμίδων μέσω νέων τεχνολογιών, όπως η κοσμική ακτινογραφία μιονίων, η οποία έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για την ανακάλυψη άγνωστων θαλάμων μέσα στη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας. Μια τέτοια μελέτη, εφόσον γίνει με επιστημονική δεοντολογία και διαφάνεια, θα μπορούσε να αποκαλύψει νέες πτυχές του αιγυπτιακού πολιτισμού. Μέχρι τότε, είναι σημαντικό να διατηρήσουμε μια ισορροπημένη στάση: να παραμένουμε ανοιχτοί σε νέες ανακαλύψεις, αλλά ταυτόχρονα να απαιτούμε αυστηρά επιστημονικά κριτήρια για την αποδοχή τους. Η αρχαιολογία δεν είναι χώρος για αυθαίρετες εικασίες, αλλά για τεκμηριωμένη γνώση που βασίζεται σε δεδομένα και αναλυτική μεθοδολογία.
*Καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Philips University, πρώην Πρύτανης
