Το άρθρο σε σχέση με την προβλεπόμενη ανεπάρκεια στον ηλεκτρισμό το καλοκαίρι 2025, που έχουμε δημοσιεύσει πρόσφατα στον «Φιλελεύθερο», έχει αναδείξει τα σοβαρά προβλήματα του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου.
Η ραγδαία διείσδυση των φωτοβολταϊκών συστημάτων χωρίς αποθήκευση, σε συνδυασμό με την αποτυχία λειτουργίας νέων συμβατικών μονάδων και τη συστηματική καταπόνηση των γηρασμένων συμβατικών μονάδων παραγωγής, έχουν δημιουργήσει ένα προβληματικό και ευάλωτο ηλεκτρικό σύστημα (αυξημένο κόστος, εκτεταμένες περικοπές ΑΠΕ, οριακή και αντιοικονομική λειτουργία).
Δεν μπορεί να είναι τυχαίο το γεγονός, ότι για το καλοκαίρι 2025 προβλέπεται ανεπάρκεια στον ηλεκτρισμό.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η διαθεσιμότητα για την παραγωγή μόλις που θα υπερβαίνει τη μέγιστη ζήτηση ηλεκτρισμού, με το ελάχιστο περιθώριο εφεδρείας να βρίσκεται πολύ πιο κάτω από τα αποδεκτά όρια ασφαλείας. Για τη διατήρηση της ασφαλούς λειτουργίας του ηλεκτρικού συστήματος, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα και επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις, ο ΔΣΜΚ μάλλον αναμένεται να προβεί σε εκ περιτροπής περικοπές ηλεκτρισμού.
Με ουσιαστικά ανύπαρκτο διαθέσιμο χρόνο για μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες λύσεις, απαιτούνται άμεσες και ευέλικτες πρακτικές, ώστε βραχυπρόθεσμα να βελτιωθεί η επάρκεια στον ηλεκτρισμό. Στο πλαίσιο της παρούσας ανάλυσης, θα προτείνουμε σειρά ρεαλιστικών και άμεσων μέτρων, με στόχο τη μείωση του κινδύνου των περικοπών ηλεκτρισμού, σε συνδυασμό με τη διασφάλιση της ασφαλούς λειτουργίας του ηλεκτρικού συστήματος.
Στοχευμένες παρεμβάσεις
Ο πιο άμεσος και αποδοτικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η ανεπάρκεια στην παραγωγή ηλεκτρισμού είναι η αποτελεσματική μείωση της ζήτησης κατά τις περιόδους αιχμής. Ακόμη και μικρές αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες μπορούν να έχουν σημαντικό αθροιστικό όφελος.
Για παράδειγμα, μια μικρή μείωση στη ζήτηση ηλεκτρισμού τις κρίσιμες ώρες, μπορεί να οδηγήσει στην οριακή επάρκεια παραγωγής χωρίς την ανάγκη για περικοπές ηλεκτρισμού.
Τα μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης κατά τις περιόδους αιχμής πρέπει να είναι γρήγορα εφαρμόσιμα και χαμηλού κόστους και να συνδυάζονται με αποτελεσματική ενημέρωση, κίνητρα και στοχευμένη τιμολόγηση.
Στη συνέχεια θα παραθέσουμε συγκεκριμένα μέτρα, που θα μπορούσαν να συμβάλουν θετικά στην αντιμετώπιση της ανεπάρκειας στον ηλεκτρισμό το καλοκαίρι 2025. Σημειώνεται σχετικά ότι προφανώς θα υπάρχουν και άλλα μέτρα, τα οποία αναμένεται να προταθούν και να συζητηθούν στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου που αναπτύσσεται για την επάρκεια στον ηλεκτρισμό το καλοκαίρι 2025.
Βασικά Μέτρα Διαχείρισης Ζήτησης
⦁ Εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού και προτροπή για εξοικονόμηση:
Μια στοχευμένη δημόσια καμπάνια μπορεί να ενθαρρύνει και να πετύχει πρακτικές εξοικονόμησης κατά τις περιόδους αιχμής, όπως είναι πχ η ρύθμιση των κλιματιστικών στους 27°C αντί για 22-23°C, η αποφυγή ταυτόχρονης χρήσης ενεργοβόρων συσκευών κατά τις περιόδους αιχμής και η απενεργοποίηση φωτισμού και συσκευών που δεν χρειάζονται.
Αυτές οι μικρές αλλαγές, παρόλο που δεν έχουν οικονομικό κόστος, εντούτοις μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της κατανάλωσης κατά τις κρίσιμες περιόδους αιχμής. Η αξιοποίηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας μπορεί να συμβάλει στην ουσιαστική ευαισθητοποίηση των πολιτών για αποτελεσματική εξοικονόμηση ηλεκτρισμού, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους αιχμής.
Δυναμική τιμολόγηση και οικονομικά κίνητρα:
Η έκτακτη εφαρμογή ευέλικτης τιμολόγησης μπορεί να ενθαρρύνει τη μετατόπιση της κατανάλωσης ηλεκτρισμού εκτός αιχμής. Για παράδειγμα, μια χαμηλότερη τιμή κιλοβατώρας τη νύχτα ή τα Σαββατοκύριακα θα δώσει στους καταναλωτές ισχυρό οικονομικό κίνητρο να προγραμματίζουν δραστηριότητες, όπως πλύσιμο ρούχων, φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων και άντληση νερού, σε ώρες χαμηλής ζήτησης. Συνεπώς, η χρήση οικονομικών κινήτρων, σε συνδυασμό με δυναμική τιμολόγηση, θα μπορούσε να συμβάλει στην προσπάθεια για μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρισμού κατά τις περιόδους αιχμής.
Προγράμματα διακοψιμότητας για μεγάλους καταναλωτές:
Μεγάλοι καταναλωτές με ενεργοβόρες εγκαταστάσεις, όπως είναι πχ δημόσιοι οργανισμοί, εμπορικά κέντρα, εργοστάσια και ξενοδοχεία, να μπορούν να συμμετέχουν σε σχέδια εθελούσιας προσωρινής μείωσης στην κατανάλωση, με αντάλλαγμα οικονομική αποζημίωση ή άλλα οφέλη. Κατά τις περιόδους αιχμής, ο διαχειριστής θα μπορεί να ειδοποιεί αυτούς τους μεγάλους καταναλωτές, ώστε να περιορίζουν την κατανάλωση τους ή να λειτουργούν με ιδιόκτητες εφεδρικές γεννήτριες.
⦁ Βελτιστοποίηση διαχείρισης ζήτησης σε πραγματικό χρόνο:
Η αξιοποίηση υφιστάμενων εργαλείων τηλεχειρισμού μπορεί να βοηθήσει στην προσωρινή μείωση της κατανάλωσης στις περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Για παράδειγμα, η προσωρινή αποσύνδεση μέσω απομακρυσμένου ελέγχου, πχ υδραντλιών, κλιματιστικών κλπ, που θα έχουν ενταχθεί σε τέτοιας μορφής σχέδια, θα μπορούσαν να έχουν συμβολή για εξοικονόμηση ηλεκτρισμού κατά τις περιόδους αιχμής.
Ταχεία Αύξηση Διαθέσιμης Ισχύος
Παράλληλα με τη διαχείριση της ζήτησης, είναι εξίσου κρίσιμο να εξαντληθούν όλες οι δυνατότητες άμεσης ενίσχυσης της διαθέσιμης ισχύος ηλεκτρισμού. Δεδομένου ότι η εγκατάσταση και λειτουργία νέων μονάδων και η έλευση φυσικού αερίου δεν προλαβαίνουν να υλοποιηθούν το φετινό καλοκαίρι, η λύση έγκειται σε προσωρινές αλλά αποτελεσματικές παρεμβάσεις. Στόχος είναι η αύξηση της διαθέσιμης ισχύος, ώστε να αποκατασταθεί το περιθώριο ασφαλούς εφεδρείας του ηλεκτρικού συστήματος.
Επιδιόρθωση και συντήρηση συμβατικών μονάδων
Κάθε διαθέσιμη κιλοβατώρα πρέπει να είναι αξιοποιήσιμη το καλοκαίρι. Αυτό σημαίνει οργάνωση και συντονισμό της επιδιόρθωσης και συντήρησης όλων των συμβατικών μονάδων, ώστε να είναι όλες σε πλήρη λειτουργία τους μήνες αιχμής.
Προσωρινή χρήση νέων μονάδων
Αν υπάρχουν μονάδες που έχουν ολοκληρωθεί αλλά δεν έχουν τεθεί σε εμπορική λειτουργία, θα μπορούσε να εξεταστεί η προσωρινή λειτουργία τους με εναλλακτικό καύσιμο. Για παράδειγμα, η νέα μονάδα συνδυασμένου κύκλου της ΑΗΚ (160 MW) είναι αδειοδοτημένη για λειτουργία μόνο με φυσικό αέριο, όμως σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα μπορούσε να λειτουργήσει προσωρινά με άλλο καύσιμο (πχ ντίζελ), αν αυτό είναι τεχνικά και χρονικά εφικτό με ορισμένες μετατροπές.
Αξιοποίηση εφεδρικών γεννητριών
Εγκαταστάσεις μεγάλων καταναλωτών, όπως εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία, νοσοκομεία, αεροδρόμια, δημόσια κτίρια κλπ, που διαθέτουν ιδιόκτητες εφεδρικές γεννήτριες, να μπορούν σε περιόδους αιχμής να λειτουργήσουν αυτόνομα, μειώνοντας τη ζήτηση ηλεκτρισμού για το ηλεκτρικό σύστημα.
Μίσθωση εφεδρικών φορητών γεννητριών
Ως ύστατο και πιο δαπανηρό μέτρο για την αντιμετώπιση της κρίσης αναφέρεται η ενοικίαση μικρών εφεδρικών φορητών γεννητριών από εξειδικευμένες εταιρείες του εξωτερικού. Οι μονάδες αυτές μπορούν να εγκατασταθούν σε προσφερόμενα κομβικά σημεία του δικτύου και να παρέχουν επιπλέον ισχύ κατά τις περιόδους αιχμής. Ανάλογη πρακτική εφαρμόστηκε το 2011 στην Κύπρο, μετά την έκρηξη στο Μαρί, που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή του παραγωγικού δυναμικού στον ηλεκτροπαραγωγό σταθμό Βασιλικού.
Συμπέρασμα: Κριτική και Εποικοδομητική Δράση
Η Κύπρος βρίσκεται αντιμέτωπη με μια κρίσιμη ενεργειακή πρόκληση αναφορικά με την επάρκεια στον ηλεκτρισμό. Η αρθρογραφία μας σε σχέση με την ανεπάρκεια στον ηλεκτρισμό το καλοκαίρι 2025 θα πρέπει να λειτουργήσει ως προειδοποίηση για άμεση κινητοποίηση.
Χρόνια παραλείψεων και λανθασμένων αποφάσεων έχουν φέρει το ηλεκτρικό σύστημα σε μια οριακή κατάσταση, όπου η επάρκεια στον ηλεκτρισμό για το καλοκαίρι του 2025 δεν είναι δεδομένη. Ωστόσο, η κριτική δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά χρήσιμο εργαλείο για τη διαχείριση της επερχόμενης κρίσης. Το στοίχημα είναι ξεκάθαρο: άμεση δράση για να αποτρέψουμε σενάρια ανεπάρκειας στην παραγωγή με αποτέλεσμα τις περικοπές στον ηλεκτρισμό για σκοπούς ασφαλούς λειτουργίας του ηλεκτρικού συστήματος.
Η καταπληκτική πλειοψηφία των μέτρων που προτάθηκε και αφορά παρεμβάσεις για τη μείωση της ζήτησης και την αύξηση της διαθέσιμης ισχύος ηλεκτρισμού, δεν απαιτεί τεράστιες επενδύσεις, αλλά γρήγορες και συντονισμένες αποφάσεις. Η επιτυχία εξαρτάται από την πολιτική ηγεσία, τις αρμόδιες αρχές, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Ο καθένας έχει ρόλο να επιτελέσει: από τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στα σπίτια και της εξοικονόμησης ηλεκτρισμού έως τις στρατηγικές αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν άμεσα.
Εάν δράσουμε συλλογικά και υπεύθυνα, μπορούμε να διασφαλίσουμε την ομαλή ηλεκτροδότηση το καλοκαίρι 2025 και να μετατρέψουμε αυτή την κρίση σε ευκαιρία για ένα πιο ανθεκτικό και βιώσιμο ηλεκτρικό σύστημα.
- Ηλεκτρολόγος μηχανικός, με πολυετή πείρα στη λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος
