Η πρόσφατη άτυπη διευρυμένη διάσκεψη για το Κυπριακό στη Γενεύη σηματοδότησε μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του προβλήματος από το 2017. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, χαρακτήρισε τη διάσκεψη ως την πιο ουσιαστική πρόοδο που έχει σημειωθεί εδώ και χρόνια, ενώ τόνισε ότι οι δύο πλευρές επέδειξαν διάθεση για συνέχιση του διαλόγου. Παρά την απουσία ουσιαστικής συμφωνίας, οι αποφάσεις που λήφθηκαν, προσφέρουν έδαφος για συνέχιση των προσπαθειών επανέναρξης των διαπραγματεύσεων.
Η συμφωνία που επετεύχθη στη Γενεύη περιλαμβάνει σειρά Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), τα οποία αποσκοπούν στη βελτίωση των συνθηκών για τη συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων και τη σταδιακή αποκλιμάκωση της έντασης που επικρατεί εδώ και χρόνια. Ανάμεσα στα πιο σημαντικά ΜΟΕ που ανακοινώθηκαν είναι το άνοιγμα τεσσάρων νέων σημείων διέλευσης, η αποναρκοθέτηση συγκεκριμένων περιοχών, η δημιουργία δικοινοτικής τεχνικής επιτροπής για τη νεολαία, η προώθηση πρωτοβουλιών για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στη Νεκρή Ζώνη και η αποκατάσταση κοιμητηρίων. Αυτά τα μέτρα έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον για τις δύο κοινότητες, να βελτιώσουν την καθημερινότητα των πολιτών και φιλοδοξούν να προετοιμάσουν το έδαφος για μια πιο ουσιαστική συζήτηση σχετικά με τη συνολική επίλυση του Κυπριακού.
Η διευρυμένη διάσκεψη στη Γενεύη, αν και παρουσιάζεται ως θετική εξέλιξη, στην πραγματικότητα μπορεί να χαρακτηριστεί απογοητευτική και ανεπαρκής για ουσιαστική επίλυση του προβλήματος. Παρά τις δηλώσεις του Γενικού Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες ότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη πρόοδο από το 2017, τα αποτελέσματα της διάσκεψης δεν προσφέρουν ουσιαστική λύση, αλλά αντίθετα επιβεβαιώνουν τη στασιμότητα και τις βαθιές διαφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που προκύπτει από αυτή τη διάσκεψη είναι η απουσία συμφωνίας για ένα σαφές πολιτικό πλαίσιο για τη λύση του Κυπριακού. Η ελληνοκυπριακή πλευρά συνεχίζει να υποστηρίζει τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, ενώ η τουρκοκυπριακή πλευρά, με την υποστήριξη της Άγκυρας, επιμένει στη λύση δύο κρατών. Το γεγονός ότι δεν διαπιστώθηκε κοινό έδαφος για συζήτηση αποδεικνύει ότι οι δύο πλευρές βρίσκονται πιο μακριά από ποτέ. Αντί να τεθούν ξεκάθαρα οι βάσεις για μια συνολική λύση, η διάσκεψη αρκέστηκε στην ανακοίνωση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), τα οποία, αν και μπορεί να φαίνονται θετικά, στην πραγματικότητα είναι αποσπασματικά και δεν αγγίζουν την ουσία του προβλήματος.
Η συμφωνία για το άνοιγμα τεσσάρων σημείων διέλευσης, την αποναρκοθέτηση, την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στη Νεκρή Ζώνη και την αποκατάσταση κοιμητηρίων δεν είναι τίποτα περισσότερο από ημίμετρα που δεν αλλάζουν τις θεμελιώδεις διαφωνίες. Αυτές οι κινήσεις δεν οδηγούν σε πραγματική λύση, αλλά χρησιμοποιούνται ως εργαλεία για να διατηρηθεί η ψευδαίσθηση της προόδου και να κερδηθεί χρόνος, χωρίς καμιά εγγύηση ότι θα υπάρξει ουσιαστική εξέλιξη. Επιπλέον, η δημιουργία δικοινοτικής τεχνικής επιτροπής για τη νεολαία και οι περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, όπως και τα πιο πάνω ΜΟΕ, μπορεί να θεωρηθούν επικοινωνιακές κινήσεις που εξυπηρετούν περισσότερο την εικόνα και επιδιώξεις των εμπλεκόμενων μερών παρά την πραγματική επίλυση του Κυπριακού.
Η ανακοίνωση νέας πολυμερούς διάσκεψης στα τέλη Ιουλίου και ο διορισμός νέου ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ είναι συνέχεια της μέχρι τώρα ανεπιτυχούς διαδικασίας. Οι διαπραγματεύσεις φαίνεται να κινούνται σε έναν ατελέσφορο κύκλο, όπου οι ίδιες συζητήσεις επαναλαμβάνονται χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Όσο η Τουρκία παραμένει αμετακίνητη στις θέσεις της και η διεθνής κοινότητα αποφεύγει να πάρει σαφή θέση, η προοπτική λύσης απομακρύνεται ακόμα περισσότερο.
Η ανακοίνωση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ ότι θα διοριστεί νέος ειδικός απεσταλμένος και ότι θα πραγματοποιηθεί νέα πολυμερής διάσκεψη στα τέλη Ιουλίου αποτελεί ένδειξη ότι η διαδικασία των διαπραγματεύσεων δεν έχει παγώσει, αλλά συνεχίζεται. Η επόμενη συνάντηση θα αποτελέσει σημαντική δοκιμασία για το αν η διαδικασία που αποφασίστηκε στη Γενεύη μπορεί να μετατραπεί σε πραγματική πρόοδο προς την κατεύθυνση μιας συνολικής λύσης. Η επιτυχία αυτής της συνάντησης θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το αν οι δύο πλευρές θα επιδείξουν την αναγκαία πολιτική βούληση να υπερβούν τις διαφορές τους και να εργαστούν προς μια βιώσιμη και δίκαιη λύση, και από το αν ο διεθνής παράγοντας πιέσει την Τουρκία προς αυτή την κατεύθυνση.
Συμπερασματικά, η διάσκεψη της Γενεύης δεν έφερε κάτι καινούργιο στο Κυπριακό. Αντί για ουσιαστική πρόοδο, επιβεβαίωσε τη στασιμότητα και τη διαίρεση. Οι ελπίδες για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση απομακρύνονται, ενώ η αδράνεια της διεθνούς κοινότητας επιτρέπει στη διαίρεση της Κύπρου να γίνεται όλο και πιο μόνιμη. Το ερώτημα που παραμένει είναι αν οι ηγεσίες των δύο πλευρών θα καταφέρουν να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα της διάσκεψης, ή αν η διαδικασία θα μείνει στάσιμη, όπως συνέβη τόσες φορές στο παρελθόν. Οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι, και η νέα πολυμερής διάσκεψη θα δείξει αν οι διεργασίες που προδιέγραψε η Γενεύη μπορούν να μετατραπούν σε ένα ουσιαστικό βήμα προς την επίλυση του Κυπριακού.
*Καθηγητή στο Philips University, πρώην Πρύτανη του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
