Τους τελευταίους μήνες, στη δημόσια συζήτηση στην Κύπρο κυριαρχεί ο όρος ότι έχουμε «υπερπαραγωγή από ΑΠΕ». Μάλιστα, πρόσφατα, μέσα στην ίδια τη Βουλή ακούστηκε χαρακτηριστικά η φράση ότι «υπάρχει υπερπαραγωγή πράσινης ενέργειας και δεν υπάρχει ανάλογη κατανάλωση».
Ο όρος «υπερπαραγωγή από ΑΠΕ» περιγράφει την κατάσταση όπου η παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ιδιαίτερα από φωτοβολταϊκά συστήματα είναι μεγαλύτερη από τη συνολική ζήτηση ηλεκτρισμού, κυρίως τις μεσημβρινές ώρες αιχμής της ηλιακής παραγωγής. Με αυτή την πρόφαση, το σύστημα θεωρείται ότι αδυνατεί να απορροφήσει όλη την καθαρή ενέργεια που παράγουν οι ΑΠΕ, γεγονός που υποχρεώνει τους Διαχειριστές Συστήματος Μεταφοράς και Διανομής (ΔΣΜΚ και ΔΣΔ) να προβαίνουν συστηματικά σε περικοπές της διαθέσιμης πράσινης παραγωγής.
Ωστόσο, μια πιο λεπτομερής και αναλυτική εξέταση των δεδομένων ζήτησης, παραγωγής και περικοπών του 2024 αποκαλύπτει ότι, στην πραγματικότητα, η λεγόμενη «υπερπαραγωγή από ΑΠΕ» φαίνεται να συμβαίνει μόνο σε λίγες και οριακές περιπτώσεις.
Η ανάλυση της «υπερπαραγωγής ΑΠΕ»
Η μέθοδος της ανάλυσης ήταν απλή: Πήραμε το πραγματικό προφίλ παραγωγής ΑΠΕ από τα δεδομένα που δημοσιεύονται από τον ΔΣΜΚ και προσθέσαμε το αντίστοιχο προφίλ περικοπών που δημοσιεύει ο ΔΣΔ, δημιουργώντας ένα θεωρητικό προφίλ της παραγωγής που θα είχαμε αν δεν πραγματοποιούνταν περικοπές. Στη συνέχεια, εντοπίσαμε για κάθε μέρα του 2024 το χρονικό σημείο όπου η παραγωγή αυτή ήταν μέγιστη, και συγκρίναμε την τιμή αυτή με την αντίστοιχη ζήτηση ηλεκτρισμού.
Η ανάλυση των 366 ημερών του 2024 ανέδειξε ξεκάθαρα ότι η λεγόμενη «υπερπαραγωγή από ΑΠΕ» ήταν εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο. Συγκεκριμένα, μόνο σε 9 ημέρες η θεωρητική παραγωγή από ΑΠΕ ξεπέρασε την πραγματική ζήτηση και αυτό οριακά. Πρόκειται κυρίως για ημέρες του Μαρτίου και Απριλίου, όταν η ζήτηση είναι σχετικά χαμηλή λόγω εποχικότητας.
Η μέση τιμή της μέγιστης παραγωγής από ΑΠΕ (χωρίς περικοπές) για το 2024 υπολογίστηκε στα 500 MW, ενώ η μέση τιμή της ζήτησης κατά τις ίδιες ώρες ήταν περίπου 750 MW. Η διαφορά είναι εμφανής: στη μεγάλη πλειοψηφία των ημερών, η παραγωγή ΑΠΕ δεν ήταν μεγαλύτερη, αλλά αντιθέτως, χαμηλότερη από τη συνολική ζήτηση.
Στο γράφημα που συνοδεύει την ανάλυση αυτή, παρουσιάζονται ξεκάθαρα τα δεδομένα. Οι μαύρες κουκίδες δείχνουν τη συνολική ζήτηση για κάθε μέρα του έτους, ενώ τα πράσινα σημεία (x) δείχνουν τη θεωρητικά μέγιστη παραγωγή από ΑΠΕ, αν δεν υπήρχαν περικοπές. Οι λίγες ημέρες όπου τα πράσινα (x) βρίσκονται πάνω από τις μαύρες κουκίδες (δηλαδή, παραγωγή ΑΠΕ μεγαλύτερη από τη ζήτηση) σημειώνονται με κόκκινους κύκλους. Αυτές είναι και οι μοναδικές ημέρες όπου πράγματι θα μπορούσαμε να πούμε έχουμε «υπερπαραγωγή από ΑΠΕ».
Το πραγματικό μας πρόβλημα είναι η Έλλειψη Ευελιξίας
Η παραπάνω ανάλυση υπογραμμίζει ότι το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Κύπρος δεν είναι η υπερβολική παραγωγή από ΑΠΕ, αλλά η έλλειψη ευελιξίας στο ενεργειακό της σύστημα. Οι συμβατικές μονάδες που λειτουργούν σήμερα στο δίκτυο έχουν πολύ υψηλά ελάχιστα όρια παραγωγής και δεν είναι ευέλικτες, γεγονός που τις εμποδίζει να προσαρμόζονται εύκολα όταν αυξάνεται ή και μειώνεται η παραγωγή από ΑΠΕ. Αυτός είναι ο πραγματικός λόγος που οδηγεί αναγκαστικά σε περικοπές ΑΠΕ.
Η οικονομική και περιβαλλοντική ζημιά από αυτή την κατάσταση είναι πολύ σοβαρή: μόνο εντός του 2024, έχουμε πετάξει περίπου 175,000 MWh καθαρής ενέργειας, ποσότητα αρκετή να καλύψει πλήρως τις ετήσιες ανάγκες 30,000 νοικοκυριών. Αντί αυτού, αντικαταστάθηκε από συμβατική παραγωγή, με αποτέλεσμα να ελευθερώσουμε στην ατμόσφαιρα πέραν των 100,000 τόνων διοξειδίου του άνθρακα (CO₂), για τους οποίους πληρώσαμε επιπλέον πέραν των 7.5 εκατομμυρίων ευρώ σε δικαιώματα ρύπων.
Λύσεις για ένα πιο ευέλικτο μέλλον
Η ενίσχυση της ευελιξίας του συστήματος είναι απαραίτητη. Συγκεκριμένες λύσεις που εφαρμόζονται ήδη επιτυχώς σε άλλες χώρες μπορούν να αξιοποιηθούν και στην Κύπρο:
- Αποθήκευση ενέργειας μέσω μπαταριών, ώστε να αξιοποιείται η ενέργεια που περικόπτεται σε άλλες ώρες της ημέρας και παροχή υπηρεσιών ευελιξίας στο σύστημα.
- Ευέλικτες συμβατικές μονάδες παραγωγής (π.χ. με φυσικό αέριο), που μπορούν να προσαρμοστούν πιο γρήγορα σε μεταβολές της παραγωγής των ΑΠΕ.
- Προγράμματα έξυπνης διαχείρισης της ζήτησης (Demand Response), ώστε να προσαρμόζεται η κατανάλωση ενέργειας ανάλογα με την παραγωγή των ΑΠΕ.
Καταληκτικά και συμπερασματικά, η έννοια της «υπερπαραγωγής από ΑΠΕ» χρησιμοποιείται εσφαλμένα, περιορίζοντας και αποπροσανατολίζοντας από την κατανόηση του πραγματικού προβλήματος. Η πραγματικότητα είναι ότι το σύστημα χρειάζεται εκσυγχρονισμό και περισσότερη ευελιξία, ώστε να αξιοποιεί πλήρως ή τουλάχιστον στο μέγιστο βαθμό το δυναμικό των ΑΠΕ που έχουμε ήδη διαθέσιμο. Αυτό είναι εφικτό και απαραίτητο και όσο πιο σύντομα το κατανοήσουμε, τόσο γρηγορότερα θα επωφεληθούμε από τα οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά πλεονεκτήματα της ενεργειακής μετάβασης.
- Πρώην Ανώτερος Ερευνητής στον τομέα των Έξυπνων Δικτύων, στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης και ερευνητής στην Électricité de France R&D στη Γαλλία
- Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αποκλειστικά του συγγραφέα.
