Γίνεται θόρυβος και έξαρση ανησυχιών για τη ζημιά που θα υποστεί η Πύλη Αμμοχώστου από προτεινόμενη ανάπτυξη πολυώροφου κτηρίου στο για χρόνια κενό μεγάλης έκτασης τεμάχιο γης στην γωνία των Λεωφόρων Σαλαμίνος και Λάρνακος στη Λευκωσία. Η ανάγκη προστασίας των μνημείων μας ιδιαίτερα της Λευκωσίας είναι δεδομένη, το τι αποτελεί απειλή, τι μπορεί να προκαλέσει ζημιά και με ποιο τρόπο προστατεύουμε τα μνημεία μας είναι θέμα επιλογών που προκρίνονται και εφαρμόζονται στο πλαίσιο ανταγωνιστικών αναγκών, προτεραιοτήτων και επιδιώξεων καθώς και των προσεγγίσεων για το ρόλο των ίδιων των μνημείων στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Η Πύλη Αμμοχώστου είναι ένα πολύ σημαντικό μνημείο και η προστασία και ανάδειξη του δεν εξαρτάται από το ύψος μιας οικοδομής σε μεγάλο παρακείμενο τεμάχιο γης σε απόσταση πέραν των 100 μέτρων από το μνημείο. Λέγοντας αυτά πρέπει να τονίσω ότι δεν έχω καμιά σχέση με τους επενδυτές, τους αρχιτέκτονες, τους συμβούλους ή τους ιδιοκτήτες. Επίσης, δεν με εντυπωσιάζουν ιδιαίτερα και εκ προοιμίου τα ψηλά κτήρια.
Τεκμηρίωση
Επιστημονικά, θέματα ανάπτυξης και προστασίας δεν αποφασίζονται με αόριστες αναφορές σε ζημιά και επιπτώσεις χωρίς τεκμηριωμένες θέσεις όταν μάλιστα πρόκειται για μεγάλες επενδύσεις που η Λευκωσία, όπως και κάθε πόλη, τις χρειάζεται. Στις προβλέψεις ζημιάς, καταστροφής ή επηρεασμού εμπλέκονται μετρήσιμα μεγέθη και μεθοδολογίες, ακόμη και ο ποιοτικός αντίκτυπος είναι μετρήσιμο αποτέλεσμα. Οι επιπτώσεις πρέπει να τεκμηριώνονται επιστημονικά π.χ. ως προς την έκταση, την ένταση το είδος της επίπτωσης, την απόσταση της ανάπτυξης από το μνημείο και τη σύνθεση των γύρω χρήσεων γης. Σε ότι αφορά δε τις γύρω χρήσεις γης δεν είναι ακριβώς οι πιο συμβατές με τον χαρακτήρα του μνημείο.
Ευκαιρίες για καλύτερο σχεδιασμό
Υπάρχουν ερωτήματα: Πώς ένα ψηλό κτήριο που θα μπορούσε να έχει και περιορισμένο ποσοστό κάλυψη εδάφους να επηρεάζει τη θέαση του μνημείου; Από ποια οπτική γωνία; Από ποιαν απόσταση; Μήπως θα ανταγωνίζεται οπτικά την Πύλη Αμμοχώστου και θα μειωθεί έτσι η πολιτιστική εμπειρία και η αντίληψη της πόλης από την παρουσία ψηλού κτηρίου; Υπάρχει και η αντίθετη άποψη που λέει ότι η παρουσία και η τυχόν αντίθεση ενός κτηρίου σε εκείνο τον χώρο θα αναδείξει και τονίσει τον χαρακτήρα και επιβλητικότητα του μνημείου καθώς επίσης και τη διαστρωμάτωση της ιστορικής εξέλιξης. Έγινε ή δεν έγινε προσπάθεια να εντοπιστούν σχεδιαστικές επιλογές που να απαντούν σε αυτό το στόχο, δηλαδή την ανάδειξη συνεργειών ή και αντιφάσεων κατά συγκεκριμένο τρόπο. Είναι πολεοδομικά τουλάχιστο τόσο απλό να γίνει ένας σχεδιασμός ο οποίος να διασφαλίζει τόσο την πολιτιστική όσο και την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής με δημιουργική προσέγγιση σε αντίθεση με την επιλογή προστασίας του μνημείου που να θέλει τον αντίπερα χώρο να παραμείνει χωράφι για πολλά χρόνια ακόμη.
Δημόσιος διάλογος
Ο δημόσιος διάλογος έχει μεγάλη σημασία. Οι απόψεις των επαγγελματικών και επιστημονικών οργανώσεων και άλλων ενδιαφερόμενων παραγόντων είναι χρήσιμες, δεν υποκαθιστούν όμως την πολεοδομική διαδικασία σχεδιασμού και την αρμοδιότητα αδειοδότησης. Θα είναι ακόμη πιο χρήσιμος ο διάλογος εάν και εφόσον οι θέσεις που εκφράζονται εκπροσωπούν το απόσταγμα της επαγγελματικής κατάρτισης και γνώσης των εμπλεκόμενων και αντανακλούν τις αρχές και μεθοδολογίες των σχετικών επιστημών.
Συμπεράσματα
Πρώτο, οι αόριστες επικλήσεις επηρεασμού, ζημιάς και καταστροφής του μνημείο της Πύλης και η καλλιέργεια αντιαναπτυξιακής νοοτροπίας δεν έχουν επιστημονικό εκτόπισμα και δεν βοηθούν στην συντεταγμένη διαδικασία αδειοδότησης. Η ανάγκη προστασίας των μνημείων μας είναι δεδομένη, ωστόσο ο τρόπος προστασίας δεν παραπέμπει αμέσως και σε πρώτο χρόνο σε απαγόρευση της ανάπτυξης χωρίς προσδιορισμό της επικινδυνότητας που προκαλείται για το μνημείο. Δεύτερον, είναι παράδοξο το ότι ενώ η προστασία των μνημείων χρειάζεται επένδυση να γίνεται λόγος για ματαίωση ή περιορισμό μιας μεγάλης επένδυσης, που είναι βέβαιο ότι θα ενισχύσει την γύρω περιοχή, ίσως και το ίδιο το μνημείο, ακριβώς για προστασίας της Πύλης Αμμοχώστου. Τρίτον, είναι απαραίτητο σε ένα τέτοιο πλαίσιο να αξιοποιηθούν τα κατάλληλα εργαλεία πολεοδομικού σχεδιασμού για επεξεργασία σύνθετων λύσεων που θα πετυχαίνουν το μεγαλύτερο όφελος για το μνημείο και την πόλη, δεν είναι με την μη ανάπτυξη που προστατεύονται τα μνημεία.
*Κοινωνιολόγος, Οικονομολόγος και Πολεοδόμος
