Παρατηρώ μια κατάσταση ανά το παγκόσμιο, η οποία, πέραν του ότι με ενοχλεί, θεωρώ πως αρχίζει να γίνεται επικίνδυνη. Μια κατάσταση που τείνει να σκοτώσει την κριτική σκέψη σε μια υπεραπλουστευμένη συνθήκη του στυλ: Ή είσαι μαζί μας ή με τους άλλους!
Προσωπικά ξέρω λίγα πράγματα για πολλά θέματα που αφορούν την πολιτική. Αντιλαμβανόμενος όμως το μέγεθος του αντικτύπου που μπορεί να έχουν τα θέματα αυτά και η τελική τους έκβαση σε μένα, την οικογένειά μου, την τοπική μου κοινωνία, το περιβάλλον, κλπ., προσπαθώ διαρκώς όσο μπορώ να ενημερώνομαι για το τι γίνεται και να σχηματίζω άποψη. Αυτό βέβαια είναι τεράστια υπόθεση και πρόκληση.
Διότι μέσα από αυτό τον τεράστιο όγκο πληροφόρησης και παραπληροφόρησης στον οποίο εκτιθέμεθα όλοι μας καθημερινά δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα να πάρεις θέση. Θεωρώ, όμως, πως για να μπορέσεις να σχηματίσεις μια άποψη για οτιδήποτε πρέπει να ισχύουν τουλάχιστον 2 προϋποθέσεις: πρώτον, να έχεις το ειδικό ενδιαφέρον να δημιουργήσεις άποψη, και δεύτερον, να προσεγγίζεις το θέμα με ανοικτό μυαλό και πνεύμα διαλλακτικότητας και διαλόγου.
Τα τελευταία λίγα χρόνια άρχισα να παρατηρώ την εντατικοποίηση του φαινομένου της «πακετοποίησης πολιτικών θέσεων». Πακετοποίηση πολιτικών θέσεων είναι αυτό που δημιουργείται, ας πούμε, μέσα από πολιτικές παρατάξεις. Ένα πολιτικό κόμμα θα έχει, και «πρέπει» να έχει, πολιτική θέση επί παντός επιστητού. Αφού εκφράζει και εκπροσωπεί ένα μέρος της κοινωνίας, νοιώθει ότι πρέπει να δημιουργεί και να εκφράζει άποψη εκ μέρους των μελών και υποστηρικτών του για όλα τα θέματα.
Ως εδώ, ας πούμε, αυτό είναι λογικό και επιθυμητό. Το πρόβλημα είναι όταν αυτή η άποψη και πολιτική θέση «πρέπει» να γίνει και η άποψη και η θέση αυτών που στηρίζουν το κόμμα, έστω κι αν δεν συμφωνούν πλήρως. Συνήθως η αντίδραση των υποστηρικτών της παράταξης, αντί να προσπαθήσει να δημιουργήσει ιδίαν άποψη, είναι να προσπαθήσει να βρει τους λόγους να συμφωνήσει με την παράταξή του. Και χειρότερα, βέβαια, να κάνει τη θέση αυτή σημαία που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης και διαλόγου.
Τα παραπάνω δεν είναι τίποτα καινούριο. Κάπως έτσι λειτουργεί η πολιτική ζωή εδώ και δεκαετίες. Αυτό που βλέπω όμως είναι μια ξεκάθαρη πόλωση σε πακέτα πολιτικών θέσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωσάν να έχουμε χάσει κάθε αίσθηση κριτικής σκέψης, δημιουργείται μια τάση για 2, κυρίως, παγκόσμια στρατόπεδα: το συντηρητικό και το προοδευτικό.
Τα 2 αυτά στρατόπεδα μάχονται, κυρίως, για τα εξής πολιτικά θέματα:
- Την οικονομία και το ρόλο του κράτους,
- Το μεταναστευτικό,
- Τη στάση έναντι των ενεργών πολέμων (Ουκρανία, Παλαιστίνη, κλπ.),
- Την περιβαλλοντική πολιτική,
- Κοινωνικά θέματα (όπως το θέμα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας), κλπ.
Ξαφνικά έχω την αίσθηση πως η κριτική σκέψη απαγορεύεται. Ή είσαι μαζί μας ή με τους άλλους! Και πιάνεις τον εαυτό σου να προσπαθείς να καταλάβεις που ανήκεις! Λες και δεν μπορείς να συμφωνείς στο ένα θέμα με το ένα στρατόπεδο και στο άλλο θέμα με το άλλο στρατόπεδο! Και κάπως έτσι ο κόσμος μπαίνει στη λογική της πόλωσης. Διότι αν θα πρέπει να μπει σε στρατόπεδο (είναι πολύ έντονη σήμερα η κατάσταση αυτή στις ΗΠΑ) τότε δεν υπάρχει περιθώριο αμφισβήτησης θέσεων μέσα από το διάλογο. Υπάρχει μόνο η λογική της ένταξής μας σε στρατόπεδο και η προσπάθεια να πείσουμε τον εαυτό μας για την ορθότητα του πακέτου των πολιτικών μας θέσεων. Η έντονη αυτή κατάσταση που ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ, νοιώθω ότι εξαπλώνεται παγκόσμια δημιουργώντας τάσεις έντονων πολώσεων σε πακέτα θέσεων και στην Ευρώπη.
Η τάση αυτή διαφαίνεται προφανώς και στη χώρα μας. Δεν χρειάζεται να αναλύσω τα προβλήματα που δημιουργούνται ή μπορούν να δημιουργηθούν από τέτοιες δύσκαμπτες στάσεις. Αυτό που θέλω να θέσω προς προβληματισμό είναι το ρόλο των εκλογικών μας διαδικασιών στη διαμόρφωση της κατάστασης αυτής. Της δημιουργίας πακέτων πολιτικών θέσεων, φανατισμού και πόλωσης. Και εξηγώ: Όταν στις βουλευτικές εκλογές καλούμαστε να διαλέξουμε και να ψηφίσουμε μία μόνο πολιτική παράταξη η οποία εκφράζει ένα σύνολο πολιτικών θέσεων, τότε υποστηρίζουμε ταυτόχρονα και το σύνολο των πολιτικών της θέσεων, ανεξάρτητα με το αν συμφωνούμε ή όχι με όλες.
Προφανώς και για το λόγο αυτό κάθε λίγο και λιγάκι ένα καινούριο κόμμα κάνει την εμφάνισή του στην πολιτική σκηνή επιχειρώντας να καλύψει με διαφορετικό τρόπο το φάσμα των αμέτρητων συνδυασμών πολιτικών θέσεων. Η αλήθεια όμως είναι πως κανένα κόμμα δεν θα μπορέσει ποτέ να εκφράσει τα θέλω και τις απόψεις ενός υγιώς σκεπτόμενου και προβληματιζόμενου πολίτη στην ολότητά τους, αφού ένα πολιτικό κόμμα πάντα θα προσπαθεί να συγκεράσει τις απόψεις και θέσεις πολλών ατόμων σε πολλά θέματα, σε ένα πακέτο πολιτικών θέσεων. Ακόμα κι αν τα άτομα μιας παράταξης συνδέονται μεταξύ τους με ένα δυνατό, κοινό ιδεολογικό υπόβαθρο (λέμε τώρα…), είναι αδύνατο το πακέτο αυτό να τους ικανοποιεί και να τους εκφράζει όλους.
Και έρχομαι τώρα με μια απλή ερώτηση: γιατί δηλαδή εγώ να πρέπει να ψηφίζω πακέτα θέσεων και να μην ψηφίζω ανεξάρτητες πολιτικές θέσεις; Γιατί όταν κάποιο άτομο (ή κάποιο σύνολο πολιτών) θέλει να δημιουργήσει ένα πολιτικό κίνημα, το οποίο θα διεκδικήσει πολιτικά αξιώματα, θα πρέπει να έχει άποψη και θέση για τα πάντα (από το περιβάλλον μέχρι το Κυπριακό) και δεν μπορεί να επικεντρωθεί σε κάποια θέματα στα οποία πιθανό να έχει εξειδίκευση ή να έχει ειδικό ενδιαφέρον;
Και επειδή τον επόμενο χρόνο θα έχουμε βουλευτικές εκλογές, δεν θα ήταν προτιμότερο αντί να ψηφίζουμε σύνολο θέσεων, να ψηφίζαμε άτομα και παρατάξεις για συγκεκριμένα πολιτικά ζητήματα; Αντί δηλαδή να ψηφίζω μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων, να ψηφίζω μέλη για τις Κοινοβουλευτικές Επιτροπές απευθείας. Να παίρναμε δηλαδή ψηφοδέλτιο για κάθε επιτροπή. Το ΔΗΚΟ, ας πούμε, θα είχε συγκεκριμένους υποψηφίους στο ψηφοδέλτιό για την Επιτροπή Οικονομικών και άλλους υποψηφίους για την Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού. Το ΑΚΕΛ και ο ΔΗΣΥ θα είχαν υποψηφίους για όλες τις επιτροπές (γιατί έχουν θέσεις σε όλα τα ζητήματα), στο ψηφοδέλτιο όμως για την Επιτροπή Περιβάλλοντος θα μπορούσε να κατεβάσει υποψήφιους και ένα καινούριο πράσινο κόμμα με ειδικές απόψεις και θέσεις, και προπάντων, υποψηφίους με εμπειρογνωμοσύνη σε θέματα περιβάλλοντος. Γιατί αυτή η ομάδα τώρα να πρέπει να κατεβαίνει στα τηλεοπτικά πάνελς και να μιλάει, ας πούμε, και για το θέμα της μετανάστευσης; Και με αυτό τον τρόπο, θεωρώ, θα μπορούσε να γίνεται μια πιο ουσιαστική ενημέρωση και συζήτηση γύρω από τα διάφορα θέματα πολιτικής παρά τα συνηθισμένα ντιμπέιτς που συνήθως πλατειάζουν χωρίς να παρουσιάζουν ουσιαστικές προτάσεις και όραμα για το μέλλον.
Είμαι σίγουρος πως πολλοί θα θεωρήσουν την πιο πάνω πρόταση ως αφελή, και πως στην εφαρμογή της υπάρχουν πολλές αντικειμενικές και πρακτικές δυσκολίες (π.χ., πως ακριβώς αυτοί οι βουλευτές θα απαρτίζουν την ολομέλεια του σώματος ή πως μπορεί το ίδιο άτομο να εκλέγεται σε 2 επιτροπές αφού οι βουλευτές είναι μόνο 56). Ή μπορεί να επιχειρηματολογήσει κάποιος πως και σήμερα οι πολίτες μπορούν μέσα από τις δομές των κομμάτων να συμμετέχουν και να γίνονται μέρος της διαμόρφωσης πολιτικής από μέρους τους για τα διάφορα ζητήματα.
Τα δέχομαι (άλλωστε στόχος μου δεν είναι να παρουσιάσω μια ολοκληρωμένη πρόταση αλλά να θέσω προς προβληματισμό το ρόλο των εκλογικών μας διαδικασιών στη δημιουργία τάσεων πόλωσης). Αυτό που επίσης δέχομαι και αντιλαμβάνομαι, όμως, είναι πως τα πράγματα στην πολιτική δεν πάνε καθόλου καλά και πως, εφόσον έχουμε τη διάθεση να δούμε με ειλικρίνεια και να διορθώσουμε τα κακώς έχοντα της πολιτικής ζωής, οι οποιεσδήποτε δυσκολίες μπορούν να αντιμετωπιστούν και να ξεπεραστούν. Διότι όταν το 20% του εκλογικού σου σώματος επιλέγει το άγνωστο με βάρκα την ελπίδα ως προτιμότερη λύση από τις γνωστές συνταγές, τότε το ελάχιστο που έχουμε να κάνουμε είναι να προβληματιστούμε και να συζητήσουμε, αν μη τι άλλο, εναλλακτικές ιδέες και προτάσεις με στόχο να ενδυναμώσουμε τον πολίτη και να αυξήσουμε το αίσθημα της δημοκρατίας.
- Οικονομολόγος – Ιδρυτικό μέλος του κοινωνικού κινήματος «Η Οικονομία ως Συνεταιρισμός των Πολιτών» και της εταιρείας συλλογικής ιδιοκτησίας «COCO Collective Ownership Company Limassol Limited» (www.cocolimassol.cy)
