Συνεχίζεται η συζήτηση στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Υγείας, η συζήτηση του τροποιητικού νομοσχεδίου για τα Δικαιώματα των Ασθενών που αρχικά τέθηκε σε εφαρμογή το 2005.
Η Κίνηση Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών (ΚΙΔΔΑ) πρωτοστάτησε στις ζυμώσεις που προηγήθηκαν της εισαγωγής της νομοθεσίας για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των ασθενών, δημιουργώντας «Επιτροπή Σοφών» που συνέταξε την «Χάρτα Δικαιωμάτων Ασθενών», ενώ στη συνέχεια συμμετείχε στην νομοπαρασκευαστική επιτροπή για την σύνταξη της σχετικής νομοθεσίας η οποία υφίσταται σήμερα (Ν.1(Ι)/2005), με την «Χάρτα Δικαιωμάτων» να αποτελεί ένα από τα βασικά κείμενα αναφοράς.
Η εικοσάχρονη λειτουργία της εν λόγω νομοθεσίας (στο τροποποιητικό νομοσχέδιο αποκαλείται σαν «βασικός νόμος») επιτρέπει να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την λειτουργικότητα και την αποδοτικότητα της εν λόγω νομοθεσίας, κυρίως σε ότι αφορά στον Μηχανισμό Ελέγχου (Μέρος ΙΙΙ του βασικού νόμου), κυρίως με την εισαγωγή του θεσμού του Συνηγόρου του Ασθενή (ΣτΑ). Η εισαγωγή αυτού του θεσμού, έχει την δυνατότητα να αναβαθμίσει κάθετα τις δυνατότητες εποπτείας και εφαρμογής της νομοθεσίας, πλην όμως, μια σειρά από ατυχείς, και άστοχες πρόνοιες που προτείνονται, κολοβώνουν κατά την γνώμη μας τις δυνατότητες αυτές.
Αναφέρουμε περιληπτικά τις αστοχίες αυτές του προτεινόμενου νομοσχεδίου σχετικά με τον Μηχανισμό Παρακολούθησης, καθώς και τις λύσεις που έχουμε εισηγηθεί:
- Συνήγορος του Ασθενή (ΣτΑ): Για να μπορεί ο Μηχανισμός Παρακολούθησης, αρχίζοντας από τον ΣτΑ, να είναι καίριος και αποτελεσματικός, θα πρέπει να είναι ανεξάρτητος από οποιοδήποτε φορέα εξουσίας, ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα άσκησης πίεσης. Δυστυχώς αυτή η ανεξαρτησία αποτυγχάνει να εφαρμοστεί για δύο κυρίως λόγους:
- Το νομοσχέδιο προτείνει όπως ο ΣτΑ είναι υπόλογος στο Υπουργικό Συμβούλιο, πράγμα που εξυπακούει την δυνατότητα άσκησης πολιτικής πίεσης. Η πρόνοια αυτή θα πρέπει να διαγραφεί.
- Η στελέχωση του γραφείου του ΣτΑ προβλέπεται από απόσπαση προσωπικού του Υπουργείου Υγείας, το οποίο ΥΠΥΓ θα είναι υπεύθυνο για την αξιολόγηση (άρα και για τον έλεγχο) αυτού του προσωπικού. Δυστυχώς η μέχρι τώρα εμπειρία από αυτή την εξάρτηση δεν ήταν θετική. Προτείνεται να υπάρχει δυνατότητα η όποια αξιολόγηση αποσπασμένου προσωπικού να λαμβάνει σοβαρά υπόψη την αξιολόγηση του ΣτΑ. Ούτως ή άλλως η απόσπαση προσωπικού θα πρέπει να θεωρείται μεταβατική, μέχρις ότου στελεχωθεί από μόνιμο προσωπικό (πρόταση να υπάρξει χρονοδιάγραμμα προς τούτο).
- Λειτουργοί Δικαιωμάτων Ασθενών (ΛΔΑ):
- Ιδιωτικός Τομέας: Στον υφιστάμενο νόμο, δεν προβλέπονται να υπάρχουν ΛΔΑ σε ιδιώτες πάροχους, αλλά σε περίπτωση ανάγκης υποβολής παραπόνου, ο ασθενής μπορεί να προσφύγει στις Επαρχιακές Επιτροπές Παραπόνων – ΕΕΠ (πρωτοβάθμια εξέταση παραπόνων). Το προτεινόμενο νομοσχέδιο αφαιρεί αυτή την δυνατότητα πρωτοβάθμιας εξέτασης παραπόνων από τις ΕΕΠ και προνοεί την ανάθεση αυτών των αρμοδιοτήτων λήψης παραπόνων, από μέλος του προσωπικού του ιδιωτικού πάροχου υπηρεσιών υγείας, ακόμα και αν το προσωπικό αποτελείται από ένα μέλος!
Πέραν του ότι στην συντριπτική τους πλειοψηφία, οι ιδιώτες πάροχοι υπηρεσιών υγείας είναι ολιγομελείς, ο διορισμός μέλους του προσωπικού σαν ΛΔΑ δημιουργεί συνθήκες σύγκρουσης συμφερόντων ανεξαρτήτως μεγέθους προσωπικού, και δεν μπορεί κάποιος να αναμένει ρεαλιστικά ο/η ΛΔΑ να εξετάζει αντικειμενικά τα παράπονα ενάντια στον εργοδότη του!
Πρόταση μας είναι όπως συνεχίσει να υπάρχει η δυνατότητα για τον ασθενή να συνεχίσει προσφεύγει πρωτοβάθμια στις ΕΕΠ για υποβολή παραπόνων, ανεξάρτητα μεγέθους προσωπικού του ιδιώτη παροχέα υπηρεσιών υγείας, και ανεξάρτητα από το αν αυτός ο ιδιώτης πάροχος έχει ΛΔΑ ή όχι!
2.2.Δημόσιος Τομέας (ΟΚΥΠΥ): Το νομοσχέδιο προτείνει συνέχιση της υφιστάμενης πρόνοιας, για απόσπαση προσωπικού από το Υπουργείο Υγείας, σε όλα τα δημόσια νοσηλευτήρια, τα οποία να ασκούν ρόλο ΛΔΑ. Ισχύει εδώ ό,τι και για την στελέχωση του γραφείου του ΣτΑ, ότι δηλαδή η εξάρτηση (βλέπε αξιολόγηση) των στελεχών αυτών από το Υπ. Υγείας και όχι από τον ΣτΑ παρακωλύει την δυνατότητα του ΣτΑ να ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο στα στελέχη του Μηχανισμού Παρακολούθησης Εφαρμογής της νομοθεσίας. Υπήρξαν δυστυχώς περιπτώσεις στο παρελθόν όπου οδηγίες του Υπ. Υγείας προς τους ΛΔΑ προκάλεσαν σοβαρές δυσλειτουργίες.
Προτείνονται οι ίδιες λύσεις όπως και στην περίπτωση στελέχωσης του γραφείου του ΣτΑ: συναξιολόγηση, χρονοδιάγραμμα πρόσληψης μόνιμου προσωπικού.
- Επαρχιακές Επιτροπές Παραπόνων Ασθενών (ΕΕΠΑ): Εδώ σημειώνονται οι σοβαρότερες και πιο επικίνδυνες κατά την άποψη μας πρόνοιες. Ενώ υιοθετείται η συνέχιση της ύπαρξης των ΕΕΠΑ στο κυριότερο δημόσιο νοσηλευτήριο ανά επαρχία, υπάρχει σοβαρή οπισθοδρόμηση σε ότι αφορά στην σύνθεση και στις αρμοδιότητες των ΕΕΠΑ:
- Σύνθεση ΕΕΠΑ: Ενώ μέχρι τώρα το θέμα της στελέχωσης έμενε ανοικτό (επιλογή πέντε προσώπων ανά επαρχία από ΥΠΥΓ), σήμερα προτείνεται όπως η στελέχωση αυτή γίνεται μετα από υπόδειξη επαγγελματικών/συνδικαλιστικών οργανώσεων και θεσμικών φορέων. Πιο συγκεκριμένα προτείνεται η εκπροσώπηση ανά ένα μέλος από:
- Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος
- Παγκύπριος Σύνδεσμος Νοσηλευτών και Μαιών
- Υπουργείο Υγείας
- Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος
- Ομοσπονδία Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου
Εδώ επισημαίνεται η σημαντικότερη εκτροπή. Δεν χρειάζεται πιστεύουμε να κατέχει κάποιος νομικές γνώσεις για να αντιληφθεί ότι η εκπροσώπηση από τους τρείς πρώτους προτεινόμενους φορείς (ΠΙΣ, ΠΣΝΜ, ΥΠΥΓ) αποτελεί παραβίαση κάθε έννοιας Φυσικού Δικαίου αφού δημιουργεί έδαφος σύγκρουσης συμφερόντων. Δεν μπορούν οι ελεγχόμενοι να συμμετέχουν στον έλεγχο τους! Διαφορετικά θα έπρεπε κατ΄ αναλογία και η Ανεξάρτητη Επιτροπή Εξέτασης Παραπόνων κατά της Αστυνομίας, να συμπεριλαμβάνει εκπροσώπους των συνδέσμων Αστυνομικών, του Αστυνομικού Σώματος και του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Μας λέχθηκε ότι με την πρόνοια αυτή οι ΕΕΠΑ θα απαρτίζονται από επαγγελματίες κι έτσι θα είναι πιο αποδοτικές… εν τοιαύτη περιπτώσει, πρόκειται για τους λάθος επαγγελματίες αφού καταργούνται οι προϋποθέσεις ανεξάρτητου και αντικειμενικού ελέγχου εξέτασης παραπόνων ενάντια στους παροχείς υπηρεσιών υγείας. Το δε ΥΠΥΓ μας λέει ότι όπως και σε άλλες περιπτώσεις όπου το ΥΠΥΓ συνεισφέρει (προσωπικό, υποδομές), έχει και το δικαίωμα εποπτείας. Κάτι τέτοιο θα ίσχυε στην περίπτωση που υπήρχε Διοικητικό Συμβούλιο πράγμα το οποίο δεν ισχύει εδώ. Το ΥΠΥΓ είναι στο τέλος της ημέρας και αυτό ελεγχόμενο και ισχύουν και εδώ οι ίδιες αρχές που διέπουν την μη σύγκρουση συμφερόντων!
Η δική μας πρόταση για ΕΕΠΑ αφορά στην επιλογή πέντε προσωπικοτήτων εγνωσμένου κύρους και ηθικής υπόστασης ανά επαρχία, με ευαισθησίες στην προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (και κατά το δυνατόν στην υπεράσπιση των Δικαιωμάτων των Ασθενών), χωρίς εξαρτήσεις από πάροχους υπηρεσιών υγείας ή άλλων κρατικών θεσμών εκτελεστικής εξουσίας, και που θα συμμετέχουν υπό την προσωπική τους ιδιότητα και όχι εκπροσωπώντας κάποιο άλλο νομικό πρόσωπο. Η συμπερίληψη επαγγελματιών, νομομαθών και μελών συνδέσμων ασθενών μεταξύ των μελών των ΕΕΠΑ κάλλιστα συμφιλιώνεται με αυτή την πρόταση.
- Αρμοδιότητες ΕΕΠΑ: Το τροποποιητικό νομοσχέδιο αφαιρεί την αρμοδιότητα πρωτοβάθμιας εξέτασης παραπόνων από ασθενείς όπως αυτή υπάρχει σήμερα από την υφιστάμενη νομοθεσία, με το σκεπτικό ότι έτσι οι ΕΕΠΑ θα επικεντρώνονται στις σοβαρές μόνο καταγγελίες που θα παραπέμπονται από τους ΛΔΑ (δευτεροβάθμια εξέταση). Αυτό το λογικοφανές επιχείρημα παραβλέπει την εξόφθαλμα εξωπραγματική πραγματικότητα που επιβάλλεται από το τροποποιητικό νομοσχέδιο, που προνοεί ότι στον ιδιωτικό τομέα, τα παράπονα θα εξετάζονται από ΛΔΑ που θα είναι εργοδοτούμενοι των ιδιωτικών παροχέων υπηρεσιών υγείας. Με άλλα λόγια, παραβλέπει την αντικειμενική ύπαρξη σύγκρουσης συμφερόντων και έλλειψη συνθηκών αντικειμενικής εξέτασης παραπόνων αυτών των ΛΔΑ ενάντια στον εργοδότη τους.
Προτείνεται όπως οι ΕΕΠΑ συνεχίσουν να εξετάζουν και πρωτοβάθμια παράπονα ασθενών ανεξάρτητα του μεγέθους προσωπικού που εργοδοτείται από τον παροχέα υπηρεσιών υγείας, και ανεξάρτητα του αν αυτός ο παροχέας έχει διορισμένο υπάλληλο του σαν ΛΔΑ. Εννοείται ότι οι ΕΕΠΑ θα συνεχίζουν να εξετάζουν παράπονα ασθενών που θα τους παραπέμπονται από τους ΛΔΑ (δευτεροβάθμια εξέταση) όπως συνέβαινε μέχρι τώρα.
Ελπίζουμε τα πιο πάνω να συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του διακυβεύματος και να μην χρειαστεί να παρέλθει και άλλη εικοσαετία για να διορθωθούν λάθη, αστοχίες και ελλείψεις σχετικά με την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ασθενών.
Πρόεδρος Δ.Σ. Κίνηση Διεκδίκησης Δικαιωμάτων Ασθενών
