Τι άφησε τελικά η εμφάνιση του Προέδρου Χριστοδουλίδη στην κυπριακή έκδοση του αμερικανικού State of the Union; Αν πιστέψουμε το κυβερνητικό και φιλοκυβερνητικό στρατόπεδο, ο Πρόεδρος ξεδίπλωσε το όραμά του με σειρά ευφάνταστων δράσεων, βασισμένων σε 80+(!) «πολιτικές και μεταρρυθμίσεις για την Κύπρο που αλλάζει». Η αντιπολίτευση, από την άλλη, είδε «μία ακόμη επικοινωνιακή παράσταση χωρίς ουσία, με εξαγγελίες που ξανάγιναν και έργα που θα υλοποιηθούν σε βάθος χρόνου. Τίποτε καινούργιο, μία από τα ίδια».

Με άλλα λόγια είδαμε ένα έργο σε επανάληψη, στο οποίο κυριαρχεί το μαύρο και το άσπρο, λες και εξαφανίστηκαν οριστικά από την κλίμακα της εικόνας όλα τα άλλα χρώματα. Από τις ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές συχνότητες στις μέρες που ακολούθησαν, παρακολουθήσαμε από τους γνωστούς, ίδιους πρωταγωνιστές των παραθύρων, τις ίδιες άγονες, αδιέξοδες, κουραστικές αντιπαραθέσεις: «Όλο επικοινωνιακά τρικ είσαστε και υποσχέσεις. Θα, θα, θα». «Μας κουνάτε το δάκτυλο εσείς που χρεοκοπήσατε την Κύπρο και στείλατε τον κόσμο στα κοινωνικά παντοπωλεία;». «Μιλάτε εσείς που κυβερνούσατε δέκα χρόνια και δεν τα κάνατε;». Βλέποντας και τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων της επομένης, θυμήθηκα τον ανεπανάληπτο Φρέντυ Γερμανό και το εξαιρετικό του χρονογράφημα, στο οποίο διακωμωδεί τον προκάτ  τρόπο με τον οποίο οι αθηναϊκές εφημερίδες, αναλόγως της κομματικής τους προέλευσης, παρουσίαζαν μιαν απλή ιστορία που αφορούσε ένα παιδάκι, το οποίο έπεσε σε χαντάκι και κτύπησε, καθώς έπαιζε με το τόπι του. Μιλούσαν με κομματικές νόρμες παρά για το γεγονός. Κατ’ ανάλογο τρόπο, για δύο τουλάχιστον από τις όσες έμειναν ακόμη εγχώριες εφημερίδες, οι πρωτοσέλιδοι τίτλοι μάλλον γράφτηκαν προτού καν πραγματοποιηθεί ή προεδρική παράσταση και, φυσικά, δεν ξέφυγαν από το προφανές και αναμενόμενο. Αθάνατε, δάσκαλε, Φρέντυ.

Είναι, παρά ταύτα, παρήγορο το γεγονός ότι, όταν οι παρουσιαστές εκπομπών δίδουν κάποτε λόγο και σε άτομα πέραν του αυστηρώς κομματικού χώρου, ακούγονται ενδιαφέρουσες αναλύσεις χωρίς παρωπίδες ή στερεότυπες δηλώσεις, ενταγμένες σε ανούσια κλισέ. Ξεχώρισα, εν προκειμένω, την αναλυτική προσέγγιση των Βασίλη Πρωτοπαπά και  Μιχάλη Σοφοκλέους, αλλά και του Ονούφριου Κουλλά, ο οποίος παρότι αντιπολιτευόμενος βουλευτής και κομματικός εκπρόσωπος εμφανίζεται συχνά με ώριμο λόγο, χωρίς ακρότητες και χωρίς δυσκολία να πιστώσει στην κυβέρνηση ορθές αποφάσεις και πράξεις. Πολύ λίγες τέτοιες φωνές ακούγονται και από πολιτικά πρόσωπα άλλων κομματικών χώρων, περιλαμβανομένου του ΑΚΕΛ (Νίκος Κέττηρος), το οποίο, κατά τη γνώμη μου, εγκαταλείποντας τη διαχρονική ήπια, σοβαρή ρητορική (σε αντίθεση με το ΚΚΕ) που εκτιμούσε η κοινωνία, τείνει να εξελιχθεί σε κόμμα άρνησης και διαμαρτυρίας.

Είμαστε σε μια επικίνδυνη περίοδο ολοένα εντεινόμενης αμφισβήτησης, απαξίωσης και αποδόμησης των απαραίτητων για τη δημοκρατική λειτουργία οργανωμένων κομμάτων, γεγονός που οδηγεί σε εκτροπή, ευνοεί τον λαϊκισμό και τις ακραίες ιδεολογίες. Ευθύνη γι’ αυτό έχουν ασφαλώς τα ίδια τα κόμματα και τα στελέχη τους, τα οποία πρέπει να κατανοήσουν ότι, όταν με μηδενιστικές, ισοπεδωτικές προσεγγίσεις στον αστερισμό του νιχιλισμού, απαξιώνουν τον αντίπαλο, ο οποίος ανταποδίδει με τα ίδια, το αποτέλεσμα είναι η απαξίωση της ίδιας της πολιτικής και των πολιτικών συλλήβδην. Και οι πολίτες καταλήγουν στο όντως άδικο: «Τελικά όλοι είναι ίδιοι». (Νιχιλισμός-μηδενισμός, λατινικά nihil=μηδέν: Φιλοσοφική στάση/συμπεριφορά που πρεσβεύει την ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας. Όποιος την ακολουθεί, απορρίπτει και αποδοκιμάζει το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και δρα, το καταδικάζει, διαμαρτύρεται και/ή επαναστατεί εναντίον του).   

Μία άλλη επικίνδυνη και άδικη για την Κύπρο τάση είναι η μεγαλοποίηση των προβλημάτων και η προβολή της άποψης πως «μόνο στην Κύπρο γίνονται αυτά, πως είμαστε μπανανία». Κι ας παρακολουθούμε ενεοί στις ώριμες, υποτίθεται, δημοκρατίες, τον καουμπόι νέο πρόεδρο να απονέμει χάρη σε εκατοντάδες αλήτες που εισέβαλαν με βία στο Καπιτώλιο και τον απερχόμενο να απαλλάσσει τον γιο του από καταδίκη δικαστηρίου. Ας πιστέψουμε, επιτέλους, και λίγο στην Κυπριακή Δημοκρατία, που τόσο βάναυσα ταλαιπωρήσαμε.     

Η παρουσίαση να γίνει θεσμός

Η απόφαση του Προέδρου Χριστοδουλίδη να καθιερώσει αυτή την ομιλία-μήνυμα προς τον λαό είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ ορθή, μπορεί να καταστεί χρήσιμη και ωφέλιμη, και ως τέτοια αξίζει να θεσμοθετηθεί. Η πρακτική αυτή που έχει τις ρίζες της στο μακρινό 1790, όταν ο Τζορτζ Ουάσιγκτον εκφώνησε την πρώτη ομιλία στο Κογκρέσο, αφού διακόπηκε στα επόμενα χρόνια, ακολουθείται πλέον σταθερά για πάνω από έναν αιώνα στις ΗΠΑ, με πρώτο τον  Woodrow Wilson το 1913. Προκύπτει, μάλιστα, ως καθήκον του Προέδρου σύμφωνα με το Σύνταγμα. Κατατίθεται στην αρχή κάθε ημερολογιακού έτους, σε ειδική, πανηγυρική συνεδρία του Κογκρέσου (Βουλευτές και Γερουσιαστές μαζί), και αφορά στην τρέχουσα κατάσταση του έθνους. Τέτοιοι θεσμοί ενισχύουν και ενδυναμώνουν την κρατική υπόσταση και τη δημοκρατία ως πολίτευμα, ενώ παράλληλα μπορούν να συμβάλουν στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και την αντιμετώπιση τής συνεχώς ογκούμενης αδιαφορίας, απαξίωσης και αποστασιοποίησής των από τα κοινά. Για να γίνει, όμως, αυτό, θα πρέπει σαφώς να διαφοροποιηθεί από τον επίσης αναγκαίο ετήσιο απολογισμό του κυβερνητικού έργου, να μην είναι ποσοτικός αλλά ποιοτικός, και να επικεντρώνεται σε επιτελικές αποφάσεις επί σημαντικών κεφαλαίων, τα οποία διαμορφώνουν ένα συλλογικό όραμα για τη χώρα, με ορίζοντα το μέλλον και στόχο τον εκσυγχρονισμό, την αναβάθμιση των θεσμών και την ευημερία των πολιτών.

Η εμφάνιση του προέδρου

Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης έχει το χάρισμα του επικοινωνιακού πολιτικού, στοιχείο άλλωστε που συνέβαλε αποφασιστικά στην εκλογή του στο ύπατο αξίωμα του κράτους. Εμφανίστηκε άνετος, με αυτοπεποίθηση, ορθά διατυπωμένο λόγο και πλήρη γνώση των λεπτομερειών κάθε θέματος, στο οποίο αναφερόταν. Έχοντας, προφανώς, στη σκέψη την αρνητική αποτίμηση των πολιτών, όπως καταγράφηκε από σειρά δημοσκοπήσεων, σίγουρα στόχευε σε βελτίωση της εικόνας, προτάσσοντας τα επιτεύγματα του κυβερνητικού έργου.

Είναι η γνώμη του γράφοντος ότι, ύστερα από μια σειρά αστοχιών, ατυχών αποφάσεων και μη υλοποίησης των ούτως ή άλλως αδύνατο να προωθηθούν γρήγορα υψηλών προσδοκιών που οι υποσχέσεις δημιούργησαν, οι πολίτες αντέδρασαν, στέλλοντας σαφές μήνυμα απαρέσκειας. Φαίνεται ότι ορθώς το μήνυμα ελήφθη, υπήρξε αντίδραση και εμφανή, θετικά για την κυβέρνηση και τον πρόεδρο αποτελέσματα. Τούτο, κατά τη γνώμη μου, αντανακλάτο και στην πειστική εμφάνιση του προέδρου, με προβολή των επιτυχών δράσεων. Η κυβέρνηση φαίνεται να πορεύεται τώρα με πιο σταθερά βήματα, το κλίμα δείχνει σημάδια διαφοροποίησης που εκτιμώ ότι σταδιακά θα εμφανιστούν στις νέες έρευνες κοινής γνώμης.

Το θετικό και το αρνητικό αποτύπωμα

Αν κάποιος αξιολογήσει με αντικειμενικότητα το κυβερνητικό έργο, δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει όσα θετικά έχουν επιτευχθεί, τα οποία και ο πρόεδρος προέβαλε με έμφαση, όπως: Την κινητικότητα στο Κυπριακό, παρά τον τοίχο άρνησης που προβάλλει η Άγκυρα και ο εντολοδόχος της Τατάρ. Την εξωτερική πολιτική που τοποθετεί σε καλύτερη θέση την Κυπριακή Δημοκρατία. Την εξαιρετική πορεία της κυπριακής Οικονομίας. Την αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού. Τις κινήσεις-δράσεις στον τομέα της Ενέργειας. Το θέμα των προσφυγικών πολυκατοικιών και τα σχέδια/χορηγίες για απόκτηση στέγης και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών.

Από την άλλη, η πολύ καλή επίδοση της οικονομίας δεν αντανακλάται στον μέσο πολίτη, ο οποίος αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά του, η ακρίβεια δεν υποχωρεί, το στεγαστικό πλήττει περισσότερο τη νέα γενιά. Παράλληλα, οι διαχρονικές παθογένειες, η γραφειοκρατία, η αναποτελεσματική λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, συχνά ως αποτέλεσμα ανικανότητας και διαφθοράς, εξακολουθούν να ταλανίζουν τους πολίτες και να τους εμπεδώνουν την πεποίθηση ότι τίποτα δεν αλλάζει. Δεν φταίει για όλα η παρούσα κυβέρνηση, δεν έχει, όμως, και άλλοθι να τα φορτώνει στους προηγούμενους. Κυβερνά ήδη δύο χρόνια και ο κόσμος περιμένει χειροπιαστά έργα, αποτέλεσμα, όχι υποσχέσεις και εξαγγελίες.

Θεωρώ, επομένως, ατυχή την επιλογή του προέδρου και των επιτελών του, να αναφερθεί σε 80+ πολιτικές, αρκετές των οποίων έχουν ανακοινωθεί ξανά. Είναι αξίωμα στην Επικοινωνία ότι, όταν ο δέκτης βομβαρδίζεται ταυτόχρονα με πολλά μηνύματα, με ταχύτητα… πολυβόλου, δεν μπορεί να κρατήσει την προσοχή του για πολλή ώρα και να τα αφομοιώσει, με αποτέλεσμα να χάνει την ουσία. Όπως έχει προαναφερθεί, είναι η άποψη του γράφοντος ότι η μορφή του State of the Union address προσφέρεται για επικέντρωση σε μικρό αριθμό επιλεγμένων κεφαλαίων επιτελικού χαρακτήρα, που θα φέρουν πράγματι θεσμικές αλλαγές, με οριζόντια θετική επίδραση στο σύνολο των πολιτών. Τέτοια είναι η φορολογική μεταρρύθμιση με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα εφαρμογής της, όχι σε βάθος χρόνου, το συνταξιοδοτικό, ο εξορθολογισμός της ΑΤΑ και η διεύρυνση του θεσμού για να καλύψει και τον ιδιωτικό τομέα, η γρήγορη έλευση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή, με άμεση μείωση τιμών και εξοικονόμηση από τους ρύπους. Ακόμη, η εξαγγελία λειτουργίας πανεπιστημιακών νοσοκομείων, παρακάμπτοντας αποφασιστικά τις χρεοκοπημένες, συντεχνιακού τύπου αντιρρήσεις. Χρειάζονται συγκρούσεις, για να πάει μπροστά η κοινωνία. Τέτοια μέτρα θα φέρουν απτά αποτελέσματα, χειροπιαστό όφελος και αποδέσμευση από την επιδοματική πολιτική, που δεν λύνει προβλήματα και συχνά εκτρέφει τον λαϊκισμό και εθίζει τους πολίτες στην αεργία, όχι μόνο στην ανεργία.     

* Δημοσιογράφος (pcpavlou@gmail.com)