Καθώς τα κομφετί κατακάθονται και το ωστικό κύμα της ορκωμοσίας του Τραμπ αντηχεί σε όλο τον κόσμο, ένα πράγμα γίνεται σαφές: μπαίνουμε σε μια εποχή όπου, επίσημα πια, τα θεμέλια των αρχών της διαφορετικότητας, της ισότητας και της συμπερίληψης βρίσκονται υπό κατάρρευση. Από τη ρητορική στην προεκλογική εκστρατεία μέχρι τον καταιγισμό των εκτελεστικών και ανατριχιαστικών διαταγμάτων που υπέγραψε τις πρώτες κιόλας ώρες μετά την ολοκλήρωση της ορκωμοσίας του ο Τραμπ, δεν είναι υπερβολή να θεωρήσουμε ότι αυτός και η προεδρία του έχουν κηρύξει ανοιχτό πόλεμο στις αρχές της ισότητας και της δικαιοσύνης.
Με πρόσχημα την καταπολέμηση των «διχαστικών εννοιών», ο Τραμπ έρχεται να διαγράψει κρίσιμες συζητήσεις γύρω από τον συστημικό ρατσισμό, τα προνόμια των λευκών και τα κατάλοιπα των ασυνείδητων προκαταλήψεων, διαλύοντας ουσιαστικά δεκαετίες προόδου μέσα σε λίγες μόνο μέρες, και καταδικάζοντας ολόκληρες γενιές σε ένα δια βίου εφιάλτη. Τα άτομα που αγωνίστηκαν ακούραστα για μια θέση στο τραπέζι, οι περιθωριοποιημένοι/ες, οι μειονότητες, βλέπουν το τραπέζι αυτό να αναποδογυρίζεται μπροστά στα πόδια τους στο όνομα του «πατριωτισμού». Αυτό, σε συνάρτηση με την διαστρεβλωμένη έως διεστραμμένη αντίληψή του για το τι εστί ελευθερία του λόγου, οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα ότι, η δύναμη του ισχυρού επισφραγίζεται από την επίσημη και φανερή πια υποταγή των ιδίων των πλουτοκρατικών παιχτών, οι οποίοι στο βωμό της συναλλαγής, επιλέγουν να καθίσουν πλάι στον Τραμπ, ώστε να διασφαλίσουν τα δικά τους οικονομικά, ενδεχομένως και πολιτικά συμφέροντα. Οι αρχές της ζούγκλας στο μεγαλείο τους.
Γιατί οι αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να σταθούν ισχυρότερες απέναντι στις αρχές της ζούγκλας του Τραμπ;
Οι πολιτικές του Τραμπ δεν παραμελούν απλώς τη σημασία της διαφορετικότητας, της ισότητας και της συμπερίληψης. Τις υπονομεύουν ενεργά, κορνιζώνοντας τες ως περιττές πολυτέλειες ή ακόμα και ως απειλές για τον «αμερικανικό τρόπο ζωής». Ο μανδύας της «ιδανικής κουλτούρας» και του «ονείρου», κρύβει μια επικίνδυνη, ανεύθυνη και θεμελιωδώς αναληθή ρητορική, που ξεκινά από το όραμα και καταλήγει στο όρομα κατά την κυπριακή, ή αλλιώς στο παραλήρημα. Τουτέστιν, στη ζούγκλα του Τραμπ, δεν χωρά ο ορφανός Ταρζάν!
Οι αντιξοότητες όμως, ήταν διαχρονικά ένα χωνευτήρι για αλλαγή. Η αντίσταση στις ακραίες πολιτικές του αναβαθμισμένου Τραμπ είναι επείγουσα, με τα δεδομένα να μιλούν από μόνα τους: οι ποικιλόμορφες ομάδες ξεπερνούν τις ομοιογενείς σε παραγωγικότητα και αποτελεσματικότητα, η συμπερίληψη προάγει την καινοτομία και η ισότητα τροφοδοτεί την οργανωτική επιτυχία. Ωστόσο, πέρα από τις στατιστικές βρίσκεται η ηθική διάσταση των πραγμάτων, ο άγραφος κανόνας, ο μαγικός ρεαλισμός ο οποίος πηγάζει από την κατανόηση της θέσης μας εντός ενός αχανούς σύμπαντος, που απαιτεί να υποστηρίζουμε κάθε φωνή που φιμώνεται, κάθε ευκαιρία που στερείται και κάθε εμπόδιο που κατασκευάζεται.
Στην Κύπρο, ένα έθνος με το δικό του πολύπλοκο μωσαϊκό εθνοτικών και πολιτισμικών ταυτοτήτων, η διάβρωση των αρχών της ισότητας και της δικαιοσύνης είναι μια πιεστική πραγματικότητα. Μόλις τις προάλλες έκανε τον γύρο του διαδικτύου βίντεο, στο οποίο Κύπριος φώναζε απειλητικά σε αλλοδαπό πρόσωπο, διανομέα φαγητού, ζητώντας του €400 επειδή, κατά τα λεγόμενα του, ο διανομέας φαγητού προσέκρουσε στο αυτοκίνητο του προκαλώντας του ζημιά. Τελικά ο Κύπριος κτύπησε τον αλλοδαπό στο πρόσωπο, κλέβοντας του ταυτόχρονα το κινητό. Να σημειωθεί ότι, την ίδια εβδομάδα μόλις μία μέρα πριν από το συγκεκριμένο συμβάν, με ανακοίνωση του το Υπουργείου Παιδείας συγχάρηκε τους 8,500 χιλιάδες γονείς, «που προς τιμή τους, δεν ζήτησαν εξαίρεση των παιδιών τους από το μάθημα των θρησκευτικών», ωσάν αυτό να κατοχυρώνει την προαγωγή της αλληλεγγύης, της ισότητας και του διαλόγου εντός της κοινωνίας των πολιτών. Οι αντικρουόμενες προτεραιότητες της σύγχρονης πραγματικότητας, φαίνεται να αντικατοπτρίζονται και στην κυπριακή κοινωνία, ειδικότερα μέσα από το αδιαμφισβήτητα βίαιο περιστατικό του «give me 400 euros now!», επιβεβαιώνοντας έτσι το τεράστιο κενό που υπάρχει από τη ρητορική στην πράξη.
Είναι έτοιμη η Ευρώπη να ηγηθεί της προσπάθειας για τα ανθρώπινα δικαιώματα;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που συχνά αναγγέλλεται ως προπύργιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών αξιών, βρίσκεται τώρα σε ένα σταυροδρόμι. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες υποχωρούν από τις δεσμεύσεις τους για ισότητα και συμπερίληψη, καθώς υποχωρούν, δηλαδή, από τις αρχές που διέπουν την κοινωνική συνοχή, η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα κρίσιμο ερώτημα: είναι έτοιμη να επιταχύνει και να υπερασπιστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα μόνη της, μετακινούμενη από τις συμβολικές χειρονομίες στις αποτελεσματικές δράσεις, οι οποίες θα καθιστούν τα κράτη μέλη υπόλογα για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αρχών της ισότητας και της συμπερίληψης;
Στα χαρτιά, η ΕΕ έχει όντως επιδείξει ισχυρή δέσμευση υπέρ των αρχών αυτών, με πρωτοβουλίες όπως ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων σκοπός του οποίου είναι η εξασφάλιση βελτιωμένων συνθηκών ζωής και εργασίας εντός της Ένωσης (2017), το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ κατά του Ρατσισμού 2020-2025 και η Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων. Αλλά η ρητορική πρέπει να μεταφράζεται σε δράση για να είναι άμεσα αποτελεσματική. Στην πράξη, η Ευρώπη έχει παλέψει με σημαντικές ασυνέπειες στη δέσμευσή της για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Για παράδειγμα, η μεταχείριση των μεταναστών και των προσφύγων, ιδίως στα σύνορά της, παραμένει ένα κραυγαλέο ζήτημα. Από τις απωθήσεις στη Μεσόγειο μέχρι τις άθλιες συνθήκες σε προσφυγικούς καταυλισμούς, οι πολιτικές της συχνά υπολείπονται των διακηρυγμένων αξιών της.
Το βασικό ερώτημα λοιπόν, είναι το εξής: θα σταθεί η Ευρώπη στο ύψος των περιστάσεων αντιμετωπίζοντας πρώτα τα δικά της ελαττώματα ή θα συνεχίσει να παραπαίει κάτω από το βάρος των αντιφάσεών της; Θα επιτρέψει στις οπισθοδρομικές παλίρροιες του αποκλεισμού και της μισαλλοδοξίας να ξεπλύνουν την πρόοδό ή θα ξεσηκωθεί, επαναστατική και ανυποχώρητη, για να απαιτήσει ένα μέλλον όπου η ισότητα και η δικαιοσύνη δεν θα είναι απλά έννοιες αλλά ασυμβίβαστες πραγματικότητες; Η απάντηση βρίσκεται στην αποφασιστικότητα ολονών μας και στη διαπίστωση ότι ο αγώνας για ισότητα και δικαιοσύνη δεν έχει τελειώσει αλλά βρίσκεται υπό αναθεώρηση με βάση νέα δεδομένα. Το σίγουρο πάντως, είναι ότι η ιστορία καταγράφει την αντίδραση μας σε τέτοιες στιγμές με τα κομφετί να αναμένουν την επείγουσα και αναγκαστική αφύπνιση του αλα καρτ ουμανισμού μας.
