Στην σημερινή παρέμβαση θα γίνει λόγος για μετοχές της καθαρεύουσας ή και των αρχαίων Ελληνικών. Την αφορμή έδωσαν σχετικά γλωσσικά λάθη, που εντοπίστηκαν σε κείμενα εφημερίδων και, που χωρίς άλλο, αυτά τα λάθη βγάζουν μάτι.

Εν πρώτοις, θα ήταν σκόπιμο να αναφέρουμε ότι η μετοχή είναι ένα από τα δέκα μέρη του λόγου της ελληνικής γλώσσας, ήτοι ένα από τα δέκα είδη λέξεων στα οποία διακρίνονται οι λέξεις της γλώσσας μας. Η μετοχή ονομάστηκε έτσι, γιατί οι ιδιότητές της μετέχουν, δηλ. διαθέτει ιδιότητες, τόσο του ρήματος όσο και του επιθέτου. Με άλλα λόγια, η μετοχή είναι ένα είδος ρηματικού επιθέτου.

Στη σημερινή νεοελληνική γλώσσα έχουμε τρία είδη μετοχών: (α) τη μετοχή του ενεστώτα ενεργητικής φωνής, με κατάληξη – όντας ή -ώντας, όπως (τρέχω)-τρέχοντας, (ανοίγω)-ανοίγοντας, (τραβώ)-τραβώντας, (τραγουδώ)-τραγουδώντας, που παραμένει άκλιτη, (β) τη μετοχή του ενεστώτα της παθητικής φωνής, που τελειώνει σε -άμενος, -ούμενος και –όμενος, όπως (παρίσταμαι)-παριστάμενος, (διοικούμαι)-διοικούμενος, (εργάζομαι)-εργαζόμενος και (γ) τη μετοχή του παρακειμένου της παθητικής φωνής, που τελειώνει σε -μένος, όπως (τραυματίζομαι)-τραυματισμένος, (γράφομαι)-γραμμένος.

Εκτός από τις πιο πάνω μετοχές της κοινής Νεοελληνικής, είναι σύνηθες να γίνεται και χρήση μετοχών της καθαρεύουσας ή και των αρχαίων Ελληνικών σε κείμενα, τα οποία γράφονται στην κοινή Νεοελληνική. Αυτό είναι πολύ ενθαρρυντικό και πολύ σωστό, γιατί με αυτόν τον τρόπο εμπλουτίζεται η σημερινή κοινή Νεοελληνική και, μάλιστα, με στοιχεία παλαιότερων μορφών της γλώσσας μας, και, καθόλου, δεν κινδυνεύει αυτή, όπως διατείνονται μερικοί άσχετοι. Ασφαλώς, για τη χρήση τους πρέπει να ακολουθούνται οι ορθοί κανόνες.

Και τώρα έφτασε η ώρα να παρουσιαστούν τα λάθη με μετοχές των παλαιότερων Ελληνικών, που εντοπίστηκαν σε κείμενα εφημερίδων, και, ακόμη, να υποδείξουμε το ορθό.

(α) «Κάτοικοι των πληγέντων κοινοτήτων εμφανίστηκαν οργισμένοι…». Αυτά έγραψε δημοσιογράφος σε σχετική αναφορά του για τη πύρινη λαίλαπα, η οποία κατέκαψε μεγάλες εκτάσεις σε χωριά της Πάφου, στις 11 του Ιούνη.

Στο πιο πάνω απόσπασμα χρησιμοποιήθηκε η λόγια μετοχή «πληγέντων», που είναι αρσενικού γένους, (ο πληγείς, του πληγέντος), για ουσιαστικό θηλυκού γένους, ήτοι «των κοινοτήτων», (η κοινότητα, οι κοινότητες, των κοινοτήτων), κάτι που είναι εντελώς λανθασμένο. Ασφαλώς, θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί μετοχή θηλυκού γένους, ήτοι «πληγεισών», (η πληγείσα, οι πληγείσες, των πληγεισών) και όχι «πληγέντων». Όπως δεν είναι σωστό να λέμε και να γράφουμε «οι άσχημοι γυναίκες», αλλά «οι άσχημες γυναίκες», με τον ίδιο τρόπο δεν λέμε και δεν γράφουμε «των πληγέντων κοινοτήτων» αλλά «των πληγεισών κοινοτήτων».

( β) Ακολουθεί μια δεύτερη περίπτωση γλωσσικού λάθους με λόγια μετοχή. «…με συγκατηγορούμενο πιστοποιών υπάλληλο…». Ο «πιστοποιών» είναι λόγια μετοχή αρσενικού γένους. Αυτή κλίνεται, (ο πιστοποιών, του πιστοποιούντος, τον πιστοποιούντα). Στο σχετικό απόσπασμα, η μετοχή έπρεπε να τεθεί σε πτώση αιτιατική (πιστοποιούντα), για να συνάδει με το ουσιαστικό «υπάλληλο», που βρίσκεται σε αιτιατική πτώση, ήτοι ο δημοσιογράφος έπρεπε να γράψει «πιστοποιούντα υπάλληλο» και όχι «πιστοποιών υπάλληλο».

(γ) Ακολουθεί τρίτη περίπτωση με λανθασμένη χρήση λόγιας μετοχής. Με το πέρας των πρόσφατων ευροεκλογών, είδαμε, έκπληκτοι, η λόγια μετοχή «ο εκλεγείς, του εκλεγέντος» να γράφεται ως να ήταν τριγενές και δικατάληκτο επίθετο, ήτοι «ο εκλεγής, η εκλεγής, το εκλεγές», όπως «ο διεθνής, η διεθνής, το διεθνές». Όπως είπαμε, η λέξη «εκλεγείς» είναι μετοχή παθητικού αορίστου του ρήματος «εκλέγομαι» και όχι τριγενές και δικατάληκτο επίθετο.

Με όσα είπαμε, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι είναι ευπρόσδεκτη αλλά και αναγκαία η χρήση μετοχών των παλαιότερων Ελληνικών, αρκεί αυτό να γίνεται με βάση τους γλωσσικούς κανόνες της Ελληνικής.  

*Φιλόλογος