Ο Αντώνης Χατζηαντώνης, συνταξιούχος εκπαιδευτικός και πρόσφυγας από την Κερύνεια, γράφει με αφορμή επιστολή του Λεωνίδα Λεωνίδου, που δημοσιεύθηκε από τη στήλη «Διάλογος με τον “Φ”» στις 31 Ιανουαρίου.
Στις 31 Ιανουαρίου, με επιστολή του στον «Φ», ο βιογράφος του Γεωργίου Γρίβα – Διγενή, Λεωνίδας Λεωνίδου, ανέφερε σχετικά με την συνάντηση Μακαρίου – Γρίβα, το 1972. Τότε που δρούσε στο νησί, η παράνομη οργάνωση ΕΟΚΑ Β΄. Δεν θα σχολιάσω τις λεπτομέρειες που αναφέρονται στο κείμενο του σεβαστού ερευνητή, που ζει στο Λονδίνο. Απλά, ας μου επιτραπεί, να παραθέσω τα γεγονότα μετά από μία μικρή έρευνα που έκανα ο ίδιος.
Οι Συμφωνίες ήταν δύο. Η πρώτη υπεγράφη στο ξενοδοχείο «Ντόλτερ» της Ζυρίχης, στις 11 Φεβρουαρίου 1959, μεταξύ Καραμανλή – Μεντερές και η δεύτερη στο Lancaster Ηouse του Λονδίνου στις 19 Φεβρουαρίου από τους προαναφερθέντες και τον Βρετανό πρωθυπουργό Χάρολντ Μακμίλαν.
Στην Ζυρίχη, το θέμα του πολιτεύματος, υπήρξε το μεγάλο αγκάθι. Η Τουρκία ζητούσε ομοσπονδία, αλλά η Ελλάδα, επιχειρηματολογούσε ότι αυτό θα μπορούσε να καταλήξει σε διχοτόμηση. Τελικά, κατέληξαν στην Πρόεδρευόμενη Δημοκρατία, με Έλληνα Πρόεδρο και Τούρκο Αντιπρόεδρο. Πέρα από αυτές τις συμφωνίες, έγινε και η συνθήκη Εγγυήσεων, αλλά και η συνθήκη Συμμαχίας, μεταξύ των δύο πρωθυπουργών. Η Συμφωνία αυτή, δεν ανακοινώθηκε. Ενημερώθηκαν όμως, οι Μακάριος και Φαζίλ Κιουτσιούκ. Ήταν μία μυστική συμφωνία κυρίων, σε πέντε σημεία, που προέβλεπε ανάμεσα σ’ άλλα, ότι Ελλάδα και Τουρκία, θα στήριζαν την προσχώρηση της Κύπρου στο ΝΑΤΟ.
Στις συμφωνίες υπήρχε εξαρχής ένα δομικό σφάλμα: Το δικαίωμα των Τουρκοκυπρίων σε βέτο. Κάτι, που θα εξελισσόταν σε εκρηκτικό μηχανισμό, κάτι σαν δυναμίτη, που θα τίναζε τα πάντα στον αέρα. Όπως και έγινε.
Ο Francois Crouzet, σημειώνει ότι οι αρχηγοί των τριών χωρών, θεωρούσαν ότι η διάσκεψη του Λονδίνου, θα επικύρωνε τις συμφωνίες της Ζυρίχης. Ωστόσο, κάποια στιγμή, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, δήλωσε ότι, δέχεται τις συμφωνίες ως βάση για συζήτηση, δεν ήταν όμως διατεθειμένος, να υιοθετήσει χωρίς συζήτηση όλες τις διατάξεις της Ζυρίχης. Ζητούσε, δηλαδή, σε κάποια σημεία αναθεώρηση. Ζήτησε να συζητήσει ιδιαιτέρως κάποια σημεία με τους Τουρκοκύπριους, αλλά το αίτημα του απορρίφθηκε.
Ο δισταγμός του Μακαρίου στις κρίσιμες εκείνες ώρες, συνιστά αντικείμενο έντονων συζητήσεων. Ακόμα και σήμερα. Τελικά, μέσα σε δραματικές συνθήκες, τις υπέγραψε.
Οι πρωθυπουργοί, Καραμανλής και Μακμίλαν, με τον Αρχιεπίσκοπο, μετέβησαν σε νοσοκομείο, όπου νοσηλευόταν ο Τούρκος πρωθυπουργός, Αντνάν Μεντερές, έπειτα από αεροπορικό δυστύχημα, λόγω της πυκνής ομίχλης κατά την προσγείωση του αεροπλάνου, που τον μετέφερε εις το Λονδίνο.
Εκεί, υπεγράφη το τελικό κείμενο. Αναφέρει χαρακτηριστικά, ο Robert Holland: «Με μία προφητική ειρωνεία της τύχης, η ανεξάρτητη Δημοκρατία της Κύπρου, γεννήθηκε τελικώς, μέσα σε ένα νοσοκομείο».
Συμπερασματικά, θα έλεγα, λοιπόν, στον σεβαστό κύριο Λεωνίδου, του οποίου δεν έχω ούτε καν το ένα εκατοστό των γνώσεων, ότι θα έπρεπε να κρίνουμε τους ανθρώπους, με κάποια επιείκεια. Ειδικά, όσους ευρίσκονται σε θέσεις κλειδιά και πρέπει να πάρουν αποφάσεις μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Και, μάλιστα, κατόπιν πιέσεων, από τρίτους, που στην περίπτωση αυτή, ήταν ο τότε Έλλην πρωθυπουργός, αλλά και ο υπουργός Εξωτερικών της μητρός Πατρίδος, Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας.
