Ο Λεωνίδας Λεωνίδου, ερευνητής – συγγραφέας, κάτοικος Λονδίνου, εκθέτει την άποψή του με αφορμή επιστολή του κ. Τάσου Οικονόμου με τίτλο «Υπηρετώντας την αλήθεια» που δημοσιεύθηκε στην στήλη «Διάλογος στον “Φ”», στις 9/10/2023.
Δεν θα ασχοληθώ με τις ιστορικές ανακρίβειες της επιστολής αλλά με το κύριο θέμα που θίγει: Κριτική των πολιτικών πράξεων του Μακαρίου και ευθύνες του στο Κυπριακό.
Επειδή οι εποχές λογοκρισίας ήδη παρέρχονται, η μελέτη κι ελεύθερη κριτική των πράξεων και αποφάσεων του Αρχιεπισκόπου και Προέδρου Μακαρίου, με βάση τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα, επιτρέπει πλέον ασφαλή συμπεράσματα:
1. Ο Μακάριος, ως ο κύριος και μόνος διαχειριστής του Κυπριακού ζητήματος από το 1950 μέχρι τον θάνατό του –ακόμα και μετέπειτα– φέρει πρώτιστα την ευθύνη για την πορεία και κατάντια του.
2. Δυστυχώς, κάθε πολιτική απόφασή του σε κρίσιμες στιγμές απέβηκε μοιραία για τον λαό του όπως:
α) Η εγκατάλειψη του αγώνα της αυτοδιάθεσης (1956), κατοχυρωμένο δικαίωμα από το 1942 και ενσωματωμένο στον Καστατικό Χάρτη των Η.Ε. (1948), για χάρη μιας απροσδιόριστης ανεξαρτησίας, ενώ ο Διγενής με την ΕΟΚΑ είχαν καταστήσει την Κύπρο μη κυβερνήσιμη αποικία.
β) Η υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης–Λονδίνου για ένα πλήρως εξαρτώμενο κράτος, που απέκλειαν όχι μόνο την ένωση αλλά και το δικαίωμα δημοψηφίσματος, με παραχώρηση τεραστίων εκτάσεων κυπριακού εδάφους ως ιδιόκτητες ξένες βάσεις και την παρουσία τουρκικού στρατού.
γ) Το τραγικό εγχείρημα μονομερούς τροποποίησης 13 σημείων του Συντάγματος το 1963, που επέφερε ανατίναξη του κυπριακού κράτους, διχοτόμηση όλων των πόλεων και καντονοποίηση. Παρά τα στοιχεία που κατείχε, υποτίμησε την αντίδραση των Τούρκων.
δ) Ο τορπιλλισμός μονομερούς ανακήρυξης της «στιγμιαίας» Ένωσης (instant Enosis) τον Αύγουστο 1964, σύμφωνα με Αμερικανο-Ελληνικό σχέδιο Rusk-Παπανδρέου-Γαρουφαλιά.
ε) Η πρόκληση επεισοδίων Κοφίνου (1967), αφορμή για εκδίωξη του στρατηγού Γρίβα και της ελληνικής Μεραρχίας και η κατεδάφιση της άμυνας της Κύπρου. Υποτίμησε τις συνέπειες για την ασφάλεια και το μέλλον του νησιού.
στ) Αγνόησε το ότι η διχοτόμηση, δυνατή μόνο με βίαιη στρατιωτική εισβολή, αντιμετωπιζόταν εσαεί με αντίστοιχη στρατιωτική αμυντική στρατηγική. Απεμπολίζοντας το ενιαίο αμυντικό δόγμα με συνεχή πόλεμο εναντίον όλων των ελληνικών κυβερνήσεων, παραμέλησε την αμυντική προστασία του λαού του από τις επιβουλές της Τουρκίας. Θεωρούσε τα ψηφίσματα των Αδεσμεύτων και του ΟΗΕ ως σωτήρια από τις ορέξεις μιας θρασείας και απειλητικής Τουρκίας.
ζ) Η μετωπική σύγκρουση με μια αδίστακτη Χούντα, έχοντας προειδοποιήσεις του επικείμενου πραξικοπήματος, το οποίο μπορούσε να ματαιώσει και δεν έπραξε. Παρά τα στοιχεία που είχε, υποτίμησε την αντίδραση των Ιωαννίδη και Μπονάνου.
η) Αφού διασώθηκε από τους Άγγλους κι εγκατέλειψε την Κύπρο, έδωσε στο Λονδίνο στις 17 Ιουλίου 1974 τη συγκατάθεσή του για εισβολή της Τουρκίας για επαναφορά του στην εξουσία (βλ. πρακτικά συνάντησης). Ο Βρετανός ΥΠΕΞ, Κάλλαχαν είχε ήδη πάρει συγκατάθεση ΝΑΤΟ, ΕΟΚ, ενώ ο Τούρκος πρέσβης τη συγκατάθεση της Σοβιετικής Ένωσης για τουρκική στρατιωτική «επιχείρηση». Οι ΗΠΑ ανέλαβαν να παρεμποδίσουν πιθανή στρατιωτική αντίδραση Ελλάδας. Πίστεψε τότε, πράγματι, ο Αρχιεπίσκοπος, ότι οι Τούρκοι θα τον επανέφεραν στην εξουσία και θα αποχωρούσαν;
3. Όλες αυτές μοιραίες πολιτικές αποφάσεις και ενέργειες του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, οι οποίες απέβησαν καταστροφικές για τον λαό της Κύπρου, δεν χαρακτηρίζουν «μέγα πολιτικό άνδρα».
4. Η απόκρυψη από τον λαό αυτής της τραγικής αλήθειας αποτελεί απέλπιδα πια προσπάθεια, γιατί η ιστορική αλήθεια ήδη φανερώνεται μέσα από τα αποχαρακτηρισμένα επίσημα απόρρητα έγγραφα των πρωταγωνιστών της τραγωδίας της Κύπρου.
