Πέρασαν σχεδόν τέσσερα χρόνια από τότε που το Ευρωκοινοβούλιο διοργάνωσε στις Βρυξέλλες την κρίσιμη διάσκεψη κορυφής για την πολιτιστική κληρονομιά. Στ’ αυτιά μου ηχούν ακόμη τα γεμάτα στόμφο λόγια μεγαλουσιάνων αξιωματούχων, όπως ο Γιούνκερ κι ο Ταγιάνι, ότι ψυχή και κινητήριος δύναμη της ευρωπαϊκής μας ουσίας είναι η δημιουργικότητα. Όχι ότι τα είχα «αγοράσει», αλλά όσο να ‘ναι είναι ωραίο να τ’ ακούς.
Τι καλά που θα ήταν να μην αποτελούσαν κενά ευχολόγια όσα είχαν ειπωθεί εκείνη την ημέρα, με τον Ζαν- Κλοντ Γιούνκερ να επικαλείται για ακόμη μια φορά το υποτιθέμενο απόφθεγμα του Ζαν Μονέ ότι αν ξανάφτιαχνε την ευρωπαϊκή κοινότητα «θα ξεκινούσε από τον πολιτισμό». Κανείς πραγματικά στα υψηλά κλιμάκια της ΕΕ δεν πιστεύει πραγματικά αυτές τις αφελείς και ρομαντικές φιοριτούρες. Το προηγούμενο Σάββατο άκουγα στο Δουβλίνο τον Γκι Φερχόφστατ, έναν αφοσιωμένο ευρωπαϊστή, να παραφράζει το απόφθεγμα και χωρίς περιστροφές να λέει περίπου ότι αν ξανάφτιαχνε ο ίδιος την Ένωση, θα ξεκινούσε από την άμυνα και την ενέργεια (ήταν, βλέπετε, τα πρώτα 24ωρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία).
Έτσι, μάλιστα. Όταν είμαστε ειλικρινείς, μπορούμε να συζητήσουμε. Η αλήθεια είναι ότι η ΕΕ θέλει να επιστρέψει στις αρχικές καταβολές της, όταν ξεκινούσε ως «Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα» για να διαχειριστεί τις πρώτες ύλες της πολεμικής βιομηχανίας και να λειάνει την προαιώνια κόντρα Γαλλίας- Γερμανίας πάνω σ’ ένα πλέγμα κοινών συμφερόντων. Η εμμονή στην οικονομική ανάπτυξη δεν φτούρησε και μετά από χρόνια ξεγύμνωσε όλες τις αντιφάσεις του ενωσιακού εγχειρήματος.
Συνεπώς, το όραμα της Ευρώπης είναι πλέον να γίνει μια πολιτικά πανίσχυρη, ιμπεριαλιστική υπερδύναμη; Ας αφήσουμε το ερώτημα αυτό να πλανάται καθώς παρακολουθούμε τα αποτελέσματα της ομολογουμένως πρωτόγνωρης στον σύγχρονο κόσμο διαδικασίας της Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης. Με τις εργασίες της τελευταίας ομάδας Ευρωπαίων πολιτών στο Δουβλίνο, από αυτή την πρωτοβουλία της ΕΕ που φιλοδοξεί να προσφέρει στους πολίτες την πεποίθηση ότι συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων, εξάγονται ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα.
Με επίφαση «άμεσης δημοκρατίας» και παρά τις επιφυλάξεις των συνολικά 800 συμμετεχόντων στις τέσσερις ομάδες για το πόσο θα εισακουστούν και θα εφαρμοστούν οι εισηγήσεις τους, η Διάσκεψη μπορεί να εκληφθεί και ως δειγματοληπτική σφυγμομέτρηση για όσα απασχολούν σήμερα τον μέσο Ευρωπαίο. Το κεντρικό σύνθημα είναι εύηχο: Το μέλλον είναι στα χέρια σου.
Τους 200 πολίτες που συγκεντρώθηκαν στο Δουβλίνο απασχόλησε η θεματική «Ισχυρότερη οικονομία, κοινωνική δικαιοσύνη και απασχόληση, εκπαίδευση, πολιτισμός, νεολαία και αθλητισμός, Ψηφιακός μετασχηματισμός», ενώ οι άλλες τρεις ομάδες είχαν παραδώσει εισηγήσεις πάνω στις θεματικές «Ευρωπαϊκή δημοκρατία/ αξίες και δικαιώματα, κράτος δικαίου, ασφάλεια», «Κλιματική αλλαγή, περιβάλλον/ υγεία» και «Η ΕΕ στον κόσμο/ μετανάστευση». Κοινό έδαφος σε όλες τις ομάδες, παρά τις διαφορετικές θεματικές, ήταν η έγνοια των πολιτών πάνω σε προβλήματα που αφορούν την αγορά εργασίας, τη διασφάλιση αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης, την αντιμετώπιση των ψευδών ειδήσεων, την προσβασιμότητα στην τεχνολογία, την τεχνολογική αυτονόμηση της Ένωσης, την επένδυση σε καινοτόμα ψηφιακά συστήματα, την ισότητα των φύλων, την ψηφιακή εκπαίδευση.
Και ο πολιτισμός; Αποτέλεσε μια μικρή υποσημείωση μέσα στις συνολικά 200 εισηγήσεις των τεσσάρων ομάδων και κυρίως αφορούσε αόριστα την περεταίρω προώθηση προγραμμάτων πολιτιστικών ανταλλαγών. Ούτε ως ιδέες προς συζήτηση δεν έπεσαν ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου κατοχύρωσης των πνευματικών δικαιωμάτων, η πίεση για περαιτέρω αύξηση της δύναμης κρούσης της δημιουργικότητας, μια σειρά από καυτά ζητήματα που άπτονται μια ενιαίας και συνεκτικής πολιτικής για τη δημιουργική βιομηχανία. Ήταν μια απογοήτευση να διαπιστώνεις ότι η τοποθέτηση του πολιτισμού κυριολεκτικά στον πάτο της λίστας των προτεραιοτήτων είναι κάτι που έχει μετακυλήσει στη βάση.
Αρνητική εντύπωση προκάλεσε επίσης το γεγονός ότι ανάμεσα στις ελάχιστες εισηγήσεις που τελικά απορρίφθηκαν, επειδή δεν συγκέντρωσαν το απαιτούμενο 70%, αφορούσαν τη χάραξη πολιτικής και τη δημιουργία μηχανισμών που αφορούν τα δικαιώματα των μειονοτήτων.
Έτσι λοιπόν βλέπουν οι Ευρωπαίοι πολίτες το μέλλον. Ένα μέλλον που τίθεται ούτως ή άλλως εν αμφιβόλω μόνο και μόνο επειδή ως λέξη τοποθετήθηκε στην επικεφαλίδα της Διάσκεψης. Ένα μέλλον δηλαδή που απειλείται και ο μόνος τρόπος να το σώσουμε είναι να κλειστούμε στο τεθωρακισμένο ευρωπαϊκό καβούκι μας. Ένα μέλλον από το οποίο ο πολιτισμός απουσιάζει, παρόλο που κατά βάθος όλοι ξέρουμε ότι χωρίς αυτόν δεν νοείται και δεν αξίζει να υπάρχει.
Ελεύθερα, 6.3.2022
