Η σχέση μεταξύ μετανάστευσης και θρησκευτικής ποικιλομορφίας είναι σύνθετη και πολύπλευρη, ενώ από επιστημονικής πλευράς μπορεί να υποστηριχθεί ότι τυγχάνει περιορισμένης μελέτης. Η μετανάστευση μπορεί να αυξήσει τη θρησκευτική ποικιλομορφία σε μια κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα είναι εύκολα κατανοητό ότι η συνύπαρξη διαφορετικών θρησκειών και πολιτισμών μπορεί να οδηγήσει σε προστριβές, σε συγκρούσεις και διατάραξη της κοινωνικής συνοχής. Η θρησκευτική ταυτότητα αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη διαδικασία ένταξης των μεταναστών και σε ορισμένες περιπτώσεις οι θρησκευτικοί δεσμοί μπορούν να βοηθήσουν τους μετανάστες να αποκτήσουν ερείσματα στην κοινωνία και να υποστηρίξουν την ομαλότερη ένταξη τους. Παρ’όλα αυτά, μια τέτοια κατάσταση μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μεγαλύτερη προσκόλληση των μεταναστών στις δικές τους θρησκευτικές κοινότητες και σε κοινωνικό διαχωρισμό. Ως εκ τούτου, η σχέση μεταξύ μετανάστευσης και θρησκευτικής ποικιλομορφίας επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, ενώ η κατάσταση διαφέρει ανάμεσα σε κάθε χώρα και κάθε κοινότητα μεταναστών. Εν προκειμένω, η αύξηση του διαλόγου και της κατανόησης μεταξύ των κοινοτήτων αποτελεί σημαντικό βήμα για τη διευκόλυνση της συνύπαρξης των διαφορετικών θρησκειών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών.
Επιπρόσθετα, στις μέρες μας η μετανάστευση και η θρησκευτική ποικιλομορφία έχουν αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη σημασία. Όταν εξετάζουμε τα στατιστικά στοιχεία για τη μετανάστευση για το 2020, βλέπουμε ότι υπάρχουν 281 εκατομμύρια διεθνείς μετανάστες, που αντιστοιχούν στο 3,6% του παγκόσμιου πληθυσμού (ΙΟΜ 2023). Ορισμένοι άνθρωποι μεταναστεύουν ελεύθερα για εργασία, για καλύτερη ποιότητα ζωής ή απλώς για να εξερευνήσουν μια νέα χώρα. Αλλά μερικές φορές η μετανάστευση δεν αποτελεί επιλογή, καθώς οι άνθρωποι μεταναστεύουν για να ξεφύγουν από τον πόλεμο, τις διώξεις ή ακόμα και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Οι μετανάστες αντιμετωπίζουν πολλά κοινωνικά προβλήματα από τη στιγμή που εγκαταλείπουν τις εστίες τους, με ένα από αυτά να είναι η ικανότητά τους να ασκούν την πίστη τους στη χώρα υποδοχής. Ως αποτέλεσμα, η μετανάστευση έχει γίνει ένα φαινόμενο με πολύ μεγαλύτερη κοινωνική ποικιλομορφία όσον αφορά την προέλευση των μεταναστών και αυτό εγείρει πολλά ζητήματα στον τομέα της θρησκευτικής ποικιλομορφίας.
Για την καλύτερη κατανόηση αυτών των προκλήσεων έχει συσταθεί η δράση COST με την ονομασία COREnet (Connecting Theory and Practical Issues of Migration and Religious Diversity), η οποία αποτελεί ένα ευρωπαϊκό δίκτυο ακαδημαϊκών και ερευνητών με απώτερο στόχο να καλύψει τα ερευνητικά κενά γύρω από θέματα που σχετίζονται με την μετανάστευση και τη θρησκεία, φέρνοντας σε επαφή και συνεργασία όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς και οργανώσεις, από μια πλειάδα επαγγελματικών και επιστημονικών κλάδων που εργάζονται και σχετίζονται με τον τομέα της μετανάστευσης και της θρησκείας. Η δράση ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2021 και αυτή τη στιγμή συμμετέχουν 135 μέλη από 36 ευρωπαϊκές χώρες αλλά και πέραν αυτής (π.χ. Νότια Αφρική). Η δράση COREnet σκοπεύει να μεταφέρει τα νέα ευρήματα και τις νέες γνώσεις απευθείας στο δημόσιο διάλογο και σε διάφορους τομείς της καθημερινής ζωής.
Η δράση COREnet έχει διάρκεια τεσσάρων ετών και αποσκοπεί στην καλύτερη επεξήγηση, κατανόηση και ανάλυση των σχετικών ζητημάτων και προκλήσεων και στην προσφορά εφικτών λύσεων και τρόπων υποστήριξης των μεταναστών, της μετανάστευσης και της θρησκευτικής ποικιλομορφίας, για μια Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς. Με τις δράσεις του το δίκτυο των ερευνητών στοχεύει να συμβάλει στην υπέρβαση των διαιρέσεων εντός και μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, μέσω μιας συνεργατικής προσέγγισης που συμβάλλει στην υπάρχουσα κοινωνική επιστημονική γνώση σχετικά με τη μετανάστευση και τη θρησκευτική ποικιλομορφία.
Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών της δράσης έχουν προγραμματιστεί μια σειρά από δραστηριότητες, πέρα από την συνάντηση των μελών της με φυσική παρουσία μια φορά τον χρόνο. Για παράδειγμα, θα πραγματοποιηθούν 1) καλοκαιρινές σχολές για διδακτορικούς φοιτητές (το πρώτο πραγματοποιήθηκε ήδη τον Ιούλιο 2022 στο Κάουνας, ενώ το δεύτερο έχει προγραμματιστεί για τον Ιούλιο 2023 στην Βιέννη), 2) έχουν ήδη προγραμματιστεί δεκάδες επιστημονικές δράσεις μικρής διάρκειας για ερευνητές που βρίσκονται στο ξεκίνημα της σταδιοδρομίας τους και ασχολούνται με τη μετανάστευση και τη θρησκεία (Short-term Scientific Missions / STSMs), ενώ ο πρώτος κύκλος έχει ολοκληρώθηκε το 2022, και 3) Narrative Cafés σε διαφορετικές χώρες, όπου ερευνητές μαζί με ενδιαφερόμενους φορείς, εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης και επαγγελματίες του χώρου θα συζητήσουν τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες για τη βελτίωση των εμπειριών των μεταναστών σε μια ξένη χώρα (το πρώτο Narrative Café υλοποιήθηκε πρόσφατα στην Άγκυρα).
Στα πλαίσια των πιο πάνω δράσεων του COREnet, εδώ και σχεδόν ένα χρόνο, έχω αναλάβει να συντονίσω το Working Group 5 της δράσης με τίτλο «Communication and Dissemination», το οποίο έχει ως απώτερο στόχο να ενημερώσει την ακαδημαϊκή αλλά και την ευρύτερη επιστημονική κοινότητα για τα αποτελέσματα και τις εργασίες της δράσης. Ως ομάδα εργασίας μαζί με τις συναδέρφους Dr Marian Crowley-Henry (WG5 Co-leader, Maynooth University) και την Dr Gintarė Pocė (Science Communication Coordinator, Vytautas Magnus University) συντονίζουμε τις ενέργειες του WG5, όπως για παράδειγμα την διαχείριση των social media, της ιστοσελίδας της δράσης, τα Newsletters καθώς και άλλες παρόμοιες δράσεις διάχυσης.
Επιπρόσθετα, μέσα από τις δράσεις του δικτύου αξίζει να αναφέρουμε ότι υποστηρίζονται και Κύπριοι ερευνητές, όπως ο Ανδρέας Γ. Χριστοδούλου, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Frederick, ο οποίος αναμένεται να πραγματοποιήσει τις επόμενες εβδομάδες μια επιστημονική δράση μικρής διάρκειας στην Αθήνα. Στόχος της συγκεκριμένης αποστολής είναι να διερευνήσει επιτυχημένες πρακτικές ενσωμάτωσης ανήλικων προσφύγων στην κοινότητα, εστιάζοντας στους πιθανούς φραγμούς που παρουσιάζονται. Η έρευνα αναμένεται να συμβάλει στην ανταλλαγή γνώσεων και πρακτικών μεταξύ του ερευνητή και των επαγγελματιών του οργανισμού Earth που εδρεύει στην Αθήνα, σχετικά με την ενσωμάτωση των ανήλικων προσφύγων στην κοινότητα, ο οποίος επιτυγχάνεται μέσω του αθλητισμού. Συγκεκριμένα, η παρατήρηση διαφόρων δραστηριοτήτων, αλλά και οι συνεντεύξεις των επαγγελματιών, θα ενισχύσουν τη συλλογή δεδομένων, μέσα από τα οποία ο ερευνητής θα εντοπίσει τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την προώθηση της ενσωμάτωσης μεταξύ διαφόρων εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων θα πραγματοποιηθεί μέσω της συγγραφής ακαδημαϊκής εργασίας, που θα αναδεικνύει τις πρακτικές που χρησιμοποιούνται, όπως και τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσουν παρόμοια προγράμματα, σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να προσκαλέσω όλους όσους εργάζονται και σχετίζονται με θέματα που αφορούν τη μετανάστευση και την θρησκευτική ποικιλομορφία να μας ακολουθήσουν στα social media (https://www.facebook.com/COREnetCOSTACTION), να ενημερωθούν για τις δράσεις μας μέσα από την σελίδα μας (https://corenetcost.eu/), ενώ ταυτόχρονα είμαστε στη διάθεση για νέες συνεργασίες και συνέργειες με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη από την κοινωνία των πολιτών.
*Πανεπιστήμιο Frederick,
CA20107, Συντονιστής WG5
