Διαβιώντας στον απόηχο της λήξης του παγκόσμιου ποδοσφαιρικού πρωταθλήματος και στον αστερισμό της χριστουγεννιάτικης ατμόσφαιρας και της προσμονής της έλευσης της χαρμόσυνης μέρας γέννησης του Θεανθρώπου, κάποιες εύλογες σκέψεις αναδύονται αβίαστα στο μυαλό μας. Πρώτα απ’ όλα, μέσα στην πολυτέλεια των ευτρεπισμών, των χαρών και των προνομιών που μπορούμε να απολαύουμε αυτές τις μέρες, οφείλουμε να έχουμε ενσυναίσθηση, να σκεφτόμαστε τον πάσχοντα συνάνθρωπο και να συμμεριζόμαστε τις ευάλωτες ομάδες ανθρώπων που ζουν κάτω από δυσμενείς συνθήκες. 

Φέτος, θα ήθελα να εστιάσω σε μια κατηγορία ανθρώπων που στην πιο ευαίσθητη ηλικία δεν έχουν τις απαραίτητες συνθήκες διαβίωσης: τα παιδιά που εργάζονται. Η λογοτεχνία, σύμφωνα με τη σύγχρονη θεωρία της λογοτεχνίας ως κοινωνικό φαινόμενο και αντανάκλαση της πραγματικότητας, αναδεικνύει τη σκληρή πραγματικότητα που πολλά παιδιά στην τρυφερή αυτή ηλικία βιώνουν, συχνά χωρίς την προστασία κάποιου υπεύθυνου γι’ αυτά φορέα. Ποιος δε θυμάται «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα» και τον απάνθρωπο θάνατό του από το κρύο και την έλλειψη στέγης το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς. Δεν υπάρχει τίποτα σκληρότερο από την εικόνα ενός παιδιού που χάνει την παιδικότητά του και την ανεμελιά του και στη θέση τους αντικρίζει τη σκληρή και απάνθρωπη όψη της πραγματικότητας.

Παρεμπιπτόντως, η ασφάλεια των εργαζομένων στον χώρο της εργασίας είναι ουσιώδες στοιχείο γιατί είναι πάντα θλιβερός ο απολογισμός των εργατικών ατυχημάτων που γίνονται στην καθημερινή βιοπάλη για το μεροκάματο, ιδίως όταν οι άτυχοι άνθρωποι δουλεύουν για να συντηρήσουν την οικογένειά τους.

Ένα άλλο διήγημα που γράφτηκε από την Ελληνίδα συγγραφέα Λίτσα Ψαραύτη, «Ο Κωνσταντής» αφορά τον ελληνικό χώρο και αναφέρεται σε ένα μικρό παιδί, ασυνόδευτο μετανάστη, που αναγκάζεται να δουλεύει στα φανάρια, πλένοντας τζάμια αυτοκινήτων για να βγάλει τα προς το ζην, κατ’ ανάλογο τρόπο που θυμίζει τα λεγόμενα «παιδιά των φαναριών». Ένα τέτοιο παιδί μπορεί να το συναντήσουμε στους δρόμους της σύγχρονης Αθήνας, της Θεσσαλονίκης ή πιο σπάνια της Κύπρου. Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα της ALKO για τη UNICEF σχεδόν 6.000 παιδιά στην Ελλάδα ζουν και εργάζονται καθημερινά στον δρόμο. Οι ηλικίες των παιδιών κυμαίνονται από 2 έως 15 ετών. Όπως αναφέρεται, πολλά παιδιά ομολογούν ότι υποβάλλονται σε διάφορες τιμωρίες όταν δεν πάνε για δουλειά ή δε φέρουν ικανοποιητικό κέρδος, όπως το ξύλο, η στέρηση φαγητού, ακόμη και η απειλή για αποπομπή από τον τόπο διαμονής τους.

Στην περίπτωση αυτών των παιδιών δεν εφαρμόζεται η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, δηλ. ο πρώτος παγκόσμιος νομικά δεσμευτικός κώδικας για τα δικαιώματα όλων των παιδιών. Σύμφωνα με το Άρθρο 31 τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν στο παιδί το δικαίωμα στην ανάπαυση και στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, στην ενασχόληση με ψυχαγωγικά παιχνίδια και δραστηριότητες που είναι κατάλληλες για την ηλικία του […] Ακόμη, το Άρθρο 32 αφορά το δικαίωμα του παιδιού να προστατεύεται από την οικονομική εκμετάλλευση και από την εκτέλεση οποιασδήποτε εργασίας που ενέχει κινδύνους ή που μπορεί να εκθέσει σε κίνδυνο την εκπαίδευσή του ή να βλάψει την υγεία του ή τη σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική ή κοινωνική του ανάπτυξη.

Στο προαναφερόμενο λογοτεχνικό κείμενο που βγαίνει μέσ’ από τις σελίδες της ζωής το παιδί –ο μικρός Κωνσταντής– μετά την εξαντλητική εργασία του, κάθεται στα σκαλιά του ισογείου μιας πολυκατοικίας. Η ένοικος, μια μοναχική ηλικιωμένη γυναίκα, τον καλεί στο σπίτι της. Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση και η παρουσίαση της ενδόμυχης σκέψης του μικρού παιδιού, που είναι ενδεικτική για την παιδική εκμετάλλευση που, δυστυχώς, είναι τόσο επίκαιρη: «Το παιδί την κοίταξε καχύποπτα και ψυχρά, ποιος ξέρει τι είχαν δει τα μάτια του ολημερίς στο δρόμο και πόσα είχε διδαχτεί από τη “φιλανθρωπία” των ανθρώπων». Ωστόσο, η αγνή πρόθεση, το αληθινό ενδιαφέρον και η ζεστή καρδιά της γυναίκας αυτής κάνουν το παιδί να την εμπιστευτεί και να δεχτεί να μοιραστεί το τραπέζι και το φαγητό της που είχε τόση ανάγκη. 

*Φιλόλογος-εκπαιδευτικός

maria.chatzinicola@gmail.com