Είναι αλήθεια ότι από το 2016 όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλαβε την προεδρία της Νέας Δημοκρατίας, αλλά πολύ περισσότερο από το 2019 όταν εκλέχτηκε πρωθυπουργός στην Ελλάδος, τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό, διαφαινόταν ένας γενικότερος ενθουσιασμός για την επικείμενη διακυβέρνησή του. Άλλωστε, η θετική του προσέγγιση προς τις επιχειρήσεις και η υπόσχεσή του για μια σταθερή φορολογική πολιτική, καθώς και η δέσμευσή του να εκσυγχρονίσει τη χώρα, αποτέλεσαν πόλο έλξης ξένων κεφαλαίων. Επιπρόσθετα, διαχειρίστηκε πολύ καλά μια σειρά από πολύ σοβαρές κρίσεις όπως το μεταναστευτικό, η πανδημία, η προκλητικότητα της Τουρκίας κ.ά. ενώ προχώρησε μεταρρυθμίσεις όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους. Επιπλέον, η έγκαιρη και ξεκάθαρη στάση του απέναντι στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αντιμετωπίστηκε θετικά τόσο από την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και από τις ΗΠΑ. 

Όλα τα προηγούμενα, σε συνδυασμό με το τεχνοκρατικό προφίλ που έχει καλλιεργήσει ο Έλληνας πρωθυπουργός και κατ΄ επέκταση η κυβέρνησή του, τον έθεταν μέχρι πρότινος  – τουλάχιστον δημοσκοπικά – ως το απόλυτο φαβορί στις επερχόμενες εκλογές την άνοιξη του 2023. Ας μην ξεχνάμε ότι στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση θα ισχύσει η αναλογική εκπροσώπηση, άρα κανένα κόμμα δεν θα συγκεντρώσει την απαραίτητη πλειοψηφία, επομένως θα οδηγηθούμε οπωσδήποτε σε δεύτερες εκλογές, ένα μήνα μετά.

 

«ΡΩΓΜΕΣ» ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Την ίδια στιγμή η φορολογική πολιτική της κυβέρνησης ήταν πιο χαλαρή από αυτή που θα περίμενε κανείς για μια χώρα η οποία βίωσε πρόσφατα την εξαιρετικά ζοφερή εμπειρία της οικονομικής κρίσης.

Η κυβέρνηση έδωσε πολλά χρήματα για τη στήριξη των επιχειρήσεων και τους εργαζομένους κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Επίσης, ξόδεψε μεγαλύτερο μέρος του ΑΕΠ από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ε.Ε. για μέτρα ενίσχυσης των καταναλωτών και των επιχειρήσεων απέναντι στην ενεργειακή κρίση.

Εάν σε όλα αυτά προσθέσουμε ότι, η κυβέρνηση πρόκειται να παρουσιάσει πρωτογενές έλλειμμα περίπου 3,5% του ΑΕΠ το 2022, με το χρέος στο 189% του ΑΕΠ, με τις αυξήσεις στις ενεργειακές τιμές και με την άνοδο των επιτοκίων, αντιλαμβανόμαστε εύκολα το εκρηκτικό μείγμα της ελληνικής οικονομίας.

Σε αυτό το σημείο είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε πως το χρέος της Ελλάδας αναδιαρθρώθηκε στο πλαίσιο των προγραμμάτων διάσωσης.  Η χώρα δεν χρειάζεται να αποπληρώσει το κεφάλαιο ή τους τόκους του χρέους που χρωστάει στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι το 2033. Από τότε και έπειτα  (2033), ο λογαριασμός για αποπληρωμές και τόκους θα εκτιναχθεί κατακόρυφα. Οι παράγοντες αυτοί θωρακίζουν την Ελλάδα βραχυπρόθεσμα. Ίσως όμως να μην αποδειχθούν αρκετοί εάν υπάρξει μια παρατεταμένη περίοδος αβεβαιότητας, αφού η κυβέρνηση  χρειάζεται ακόμα να χρηματοδοτήσει το συνεχιζόμενο έλλειμμά της. Η ψυχρή και ψύχραιμη αλήθεια είναι, πως η Ελλάδα αν κινδυνέψει και πάλι, δεν θα κινδυνέψει από τις επισυνδέσεις, αλλά από τον οικονομικό εκτροχιασμό της.

 

ΟΙ «ΑΝΟΡΘΟΓΡΑΦΙΕΣ»

Πρώτη: Πριν το σκάνδαλο με τις επισυνδέσεις, όλα συνηγορούσαν στο ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα ήταν για πολλά χρόνια ακόμη πρωθυπουργός. Τώρα όμως το σενάριο αρχίζει να απομακρύνεται. Πολλά ερωτήματα σχετικά με το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων παραμένουν αναπάντητα, ενώ σε εβδομαδιαία βάση προκύπτουν νέα στοιχεία. Ο χορός των δημοσιευμάτων στην Ελλάδα για το λογισμικό Predator, τις εκεί υποκλοπές και τη διασύνδεση της όλης υπόθεσης με τους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο, συνεχίζεται αδιάκοπα. Μόνο που αυτή τη φορά γίνεται συγκεκριμένη αναφορά σε πληροφορίες που -βάσει των όσων σημειώνονται σε δημοσίευμα- δείχνουν πώς ακριβώς οι δραστηριότητες ανθρώπων που μας απασχολούν στην Κύπρο από το 2017, μετέφεραν τις δραστηριότητές τους από το νησί μας στην Ελλάδα.

Το πρόσφατο αναλυτικό ρεπορτάζ της εφημερίδας «Το Βήμα» (13/11/2022), καταγράφει αναφορές, προβάλλοντας τη θέση ότι ο κυπριοποιημένος επιχειρηματίας Αβραάμ Σαχάκ Άβνι φέρεται να άρχισε τον Σεπτέμβριο του 2019 τις προσπάθειές του για δραστηριοποίηση επί ελλαδικού εδάφους.

Δεύτερη: Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, από την πρώτη ημέρα της πρωθυπουργίας του, επέλεξε ένα μοντέλο συγκεντρωτικής διακυβέρνησης, το λεγόμενο επιτελικό κράτος, που εκ του αποτελέσματος αποδείχτηκε ανεπαρκές. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα επίσης σημαντικό θέμα που πληγώνει τον μέσο Νεοδημοκράτη, είναι η μη αξιοποίηση παραδοσιακών στελεχών-υποστηρικτών του κόμματος σε θέσεις ευθύνης, την ίδια στιγμή που αυτές οι επιτελικές θέσεις μοιράζονται αφειδώς σε στελέχη προερχόμενα από το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, το ΠΟΤΑΜΙ και το ΛΑΟΣ. Το «μητρώο στελεχών» ήταν μια πολύ έξυπνη και πρωτοποριακή ιδέα του Κυριάκου Μητσοτάκη (;), επί της ουσίας όμως ποτέ δεν ενεργοποιήθηκε ή όταν αυτό έγινε ήταν για να μεθοδευτεί μια κατάσταση.

Τρίτη: Από το 2016 γίνεται μια προσπάθεια να «μετακινηθεί» ιδεολογικά η Νέα Δημοκρατία προς τον χώρο του παραδοσιακού κέντρου, προσπαθώντας να δημιουργήσει έτσι τον πιο ισχυρό κεντροδεξιό πόλο. Οι εμπνευστές του επιτελικού κράτους, αρκετοί υπουργοί και άλλα πολιτικά στελέχη σε οργανισμούς, που τοποθετηθήκαν από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, έχουν σαφείς καταβολές κυρίως από το παλιό ΠΑΣΟΚ και λιγότερο από ένα άλλο κόμμα του κέντρου (που δεν υφίσταται πλέον), ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ.  Ας μην ξεχνάμε ότι η Νέα Δημοκρατία ανήκει στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.

Στο σημείο αυτό, έχει ενδιαφέρον να σημειώσουμε δυο σημαντικές παρεμβάσεις των δυο πρώην πρωθυπουργών, του Αντώνη Σαμαρά και του Κώστα Καραμανλή. Ο πρώτος, με μια πολύ ξεκάθαρη τοποθέτησή του στο 14ο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας πριν έξι μήνες, δήλωσε ότι: «Κεντροδεξιά χωρίς δεξιά δεν υπάρχει», θέλοντας έτσι να επικρίνει τις «μετεγγραφές» στελεχών στη Νέας Δημοκρατίας, αλλά και την «μετατόπιση» της ιδεολογίας της προς το κέντρο. Διευκρινίζοντας ωστόσο, ότι πρέπει να ανοιχτεί το κόμμα και σε άλλους χώρους, αλλά να μη χάσει την πολιτική του ταυτότητα. Ο Κώστας Καραμανλής, πριν δυο μήνες  με δηλώσεις του στα Ανώγεια της Κρήτης, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν αριστοτεχνικά αμφίσημες, έκανε επισημάνσεις για τις υποκλοπές, ωστόσο δημιουργήθηκαν απορίες ως προς το θέμα που επέλεξε για να σπάσει την πολυετή πολιτική αφωνία του. Με μεγάλο ενδιαφέρον περιμένουμε την ομιλία του Αντώνη Σαμαρά στην εκδήλωση για το «Ίδρυμα Αντώνης Σαμαράς» στις 7 του Δεκέμβρη.

Εάν συνδυάσουμε όλα τα παραπάνω, προκύπτει μια πολύ ενδιαφέρουσα εξίσωση που έχει να κάνει με τις εθνικές εκλογές οι οποίες – εκτός απροόπτου- θα διεξαχθούν τον Απρίλιο του 2023.

 

ΕΚΛΟΓΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ

Η πιθανότητα μετεκλογικής συμμαχίας της Νέας Δημοκρατίας με το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, είναι επί της ουσίας μηδενική, αφού η υπόθεση των παρακολουθήσεων αφορούσε τον αρχηγό του. Ταυτόχρονα, θα είναι πολύ δύσκολο και για τον ΣΥΡΙΖΑ να δημιουργήσει μετεκλογική συμμαχία με το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ. Παρ’ όλο που θα προσπαθήσει να επιτύχει μια συμφωνία με το ΠΑΣΟΚ, τα δύο κόμματα είναι σχεδόν απίθανο να συγκεντρώσουν πλειοψηφικό αριθμό εδρών. Θα μπορούσαν ενδεχομένως  να την επιτύχουν μέσω μιας εντελώς παράδοξης συμμαχίας με το ΚΚΕ, το ΜΕΡΑ25 ή ακόμη και με την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ.

Στις πιο πιθανές περιπτώσεις, ίσως η Νέα Δημοκρατία «αντικαταστήσει» τον Κυριάκο Μητσοτάκη με έναν αρχηγό, που το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ θα είναι πρόθυμο να συνεργαστεί μαζί του ή ακόμη και ένα άλλο πιο προχωρημένο ενδεχόμενο θα ήταν μια ευρύτερη συμμαχία μεταξύ των κομμάτων, κατά τα πρότυπα της οικουμενικής κυβέρνησης ή εθνικής ενότητας, με αρχηγό κάποιον τεχνοκράτη. Έχουν ήδη ακουστεί τα ονόματα του Μαργαρίτη Σχοινά και του Γιάννη Στουρνάρα. Κανένα όμως από τα παραπάνω σενάρια δεν φαντάζει τρομερά αξιόπιστο.

Οι ώριμες χώρες λειτουργούν με βάση μηχανισμούς και θεσμούς που δεν αλλάζουν, όποιος και αν τις κυβερνά. Συμβούλια Εθνικής Ασφαλείας, κέντρα διαχείρισης κρίσεων, κυβερνητικές επιτροπές αποτελούν θεσμικούς πυλώνες του κράτους οι οποίοι στελεχώνονται από πολιτικά αλλά και υπηρεσιακά πρόσωπα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει τέτοια παράδοση. Κάθε πρωθυπουργός λειτουργούσε με τον δικό του τρόπο. Τα πρόσωπα μέτραγαν, όχι οι θεσμοί. Η συνταγή είναι κακή, δεν αντέχει στις κρίσεις και συχνά οδηγεί σε περιπέτειες. Είναι καιρός οι ηγέτες μας να εμπιστευθούν θεσμούς, όχι απλώς πρόσωπα εμπιστοσύνης. Για να γίνουμε μια κανονική, ευρωπαϊκή χώρα.

* Καθηγητής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου