Από το «έθιμο» της λαμπρατζιάς και τον αρχηγό κράτους «Άγιο Φως», ώς την πρόεδρο της Βουλής που έφερε την Κέρκυρα στο Γέρι για να σπάσει τις στάμνες της: Οι ηγέτες μας έχουν υιοθετήσει το μανιφέστο του Μπρετόν.
Τον Οκτώβριο του 1924, λίγο μετά τον Α΄ Παγκόσμιο και την επιδημία γρίπης, δημοσιεύτηκε στο Παρίσι το πρώτο σουρεαλιστικό μανιφέστο: Ο συγγραφέας Αντρέ Μπρετόν πρότεινε ως «αντίδοτο» στις φρικαλεότητες μια επανάσταση στη σκέψη βασισμένη «στην απουσία κάθε ελέγχου που ασκείται από τη λογική», με τις ρίζες στο ασυνείδητο. Ήταν ένα κίνημα εξέγερσης ενάντια στους θεσμούς, τη θρησκεία, τον στρατό, όλες τις δυνάμεις δηλαδή που προσπαθούν να φυλακίσουν το μυαλό – ουσιαστικά, ένα κάλεσμα για ελευθερία. Ως λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα, οι σουρεαλιστές απορρίπτουν το status quo και προτρέπουν τον πολίτη να αμφισβητήσει τον κόσμο του. Αποκαλύπτουν τον εγγενή παραλογισμό του οικείου και συνηθισμένου, αντιπαραθέτοντας τον δικό τους παραλογισμό (το οικείο ως παράξενο και άγνωστο) για να ασκήσουν κριτική σε κοινωνικά και πολιτικά θέματα με νέους τρόπους.
200 χρόνια μετά, καθώς η παγκόσμια κατάσταση μοιάζει με της δεκαετίας του 1920 (πανδημία, πόλεμοι), ο σουρεαλισμός δεν είναι μόνο πιο επίκαιρος από ποτέ αλλά φαίνεται πως τον έχουν υιοθετήσει –ερήμην των σουρεαλιστών καλλιτεχνών– οι «αντίπαλοι», δηλαδή το σημερινό πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό κατεστημένο. Οι ηγέτες μας εφαρμόζουν, θαρρείς, το σουρεαλιστικό μανιφέστο του Μπρετόν, απαντώντας στους επικριτές τους με το ίδιο μέσο: Όπως είναι αδύνατο να διακωμωδήσεις το γελοίο, είναι ακόμα πιο αδύνατο να αντιστρέψεις το παράλογο όταν αυτό εμφανίζεται ως οικείο και συνηθισμένο. Και εντέλει, η ισχυρότερη σχέση του σημερινού «θεσμικού σουρεαλισμού» με εκείνον του Μπρετόν, είναι επίσης η σύνδεσή του με τον κόσμο του ασυνειδήτου, αλλά ως εφιάλτης.
Φέτος το Πάσχα ο σουρεαλισμός από τους εκπροσώπους του πολιτικού και θρησκευτικού κατεστημένου περίσσευε. Όπως π.χ. η υποδοχή εκείνου του αρχηγού κράτους που επισκέπτεται ταυτοχρόνως (!) την Ελλάδα και την Κύπρο την ίδια μέρα κάθε χρόνο: Το «Άγιο Φως» εξ Ιεροσολύμων μέσα σε φαναράκια, με τον Κύπριο υπουργό Δικαιοσύνης καμαρωτό δίπλα στην εκκλησιαστική ηγεσία του τόπου, ενώ στρατιωτικό άγημα αποδίδει τιμές και ο εθνικός ύμνος παιανίζει, σε μια σουρεαλιστική παράσταση που ευτελίζει πρώτα απ’ όλα την ίδια τη θρησκεία. Με την ευκαιρία, αναρωτιέμαι αν θα ήταν προτιμότερο να κρατήσουμε μονίμως τον… επισκέπτη ως αρχηγό κράτους, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, αλλάζοντάς τον με τον Μητσοτάκη και τον Χριστοδουλίδη. Αν μη τι άλλο, το Φως δεν έκανε ποτέ ανόητες δηλώσεις ούτε υποσχέθηκε κάτι για να το αθετήσει.
Κυπριακός σουρεαλισμός: Κάθε χρόνο έχουμε τραυματισμούς (φέτος έχασε τη ζωή του ένας 22χρονος) από το παράλογο έθιμο (εθισμό πιο σωστά) να καίγονται τεράστιοι σωροί ξύλα, να εκτοξεύονται πυροτεχνήματα, φωτοβολίδες και κάθε λογής κροτίδες (που δεν πωλούνται πουθενά). Ο υπουργός (που υποδέχτηκε το «Άγιο Φως») δεν δέχεται (άλλες) ευθύνες «επειδή δεν είναι η ώρα», αλλά τις ρίχνει στους γονείς επειδή «δεν είναι δυνατόν να έχουμε σε κάθε σπίτι έναν αστυνομικό για να προσέχει τα παιδιά του κόσμου». Η Αστυνομία προτιμά να αυτοπροστατευτεί αντί να κάνει τη δουλειά της, ο συνδικαλιστής τους Λοϊζίδης ζητά «να αναλάβουν όλοι τις ευθύνες τους» (όλοι οι άλλοι δηλαδή), δήμαρχοι κυβέρνηση και βουλευτές τσακώνονται για το αν χρειάζεται ή όχι νομοσχέδιο που να ρυθμίζει τις λαμπρατζιές (ενώ ο νόμος δεν επιτρέπει το άναμμα φωτιάς). Και η πρόεδρος της Βουλής Αννίτα Δημητρίου, «πιστή στο καθήκον» όπως είπε, έφερε την Κέρκυρα στο Γέρι πετώντας πρώτη στάμνες από μπαλκόνι…
Κατά τα άλλα, η Ιερά Σύνοδος προτιμά να παραμείνει το «έθιμο» με τις λαμπρατζιές (είτε δεν το θεωρεί επικίνδυνο είτε αδιαφορεί), αλλά δεν θέλει «να τρέχουν ή να χοροπηδούν οι ιερείς μέσα ή πέριξ του ναού» (αυτό ήταν το πρόβλημα): Θα πρέπει «ιεροπρεπώς και σεμνοπρεπώς να σκορπίζουν τα φύλλα δάφνης κατά την ψαλμωδία τού “Ανάστα ο Θεός”». Όσο γι’ αυτό το τελευταίο, άμα ένας Θεός μπορεί να πεθαίνει (;) και να ανασταίνεται κατά βούληση, γιατί αυτό θεωρείται εξαιρετικό; Αν δεν είναι αυτονόητο εφόσον είναι παντοδύναμος, μήπως είναι σουρεαλιστικό;
* Στην εικόνα: René Magritte, Le paysage de Baucis (1966)
chrarv@philelefheros.com
MINORITY REPORT, 27.04.2025
