Μια εβδομάδα μετά την υπογραφή της Συνθήκης διεύρυνσης της Ε.Ε. στη Στοά του Αττάλου, στην αρχαία αγορά, στην Αθήνα, με την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία καθίστατο κράτος-μέλος, η κατοχική πλευρά αιφνιδίαζε τους πάντες, πρωτίστως αιφνιδίασε τη Λευκωσία.
Είχε προχωρήσει στη μερική άρση των περιορισμών στη διακίνηση ένθεν κακείθεν της κατοχικής γραμμής. Ήταν η απάντηση της τουρκικής πλευράς στην ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήταν η πρώτη φορά μετά το 1974, που Ελληνοκύπριοι θα περνούσαν την κατοχική γραμμή και Τουρκοκύπριοι θα έρχονταν στις ελεύθερες περιοχές. Έσπευσαν χιλιάδες να επισκεφθούν τα κατεχόμενα, τα σπίτια τους. Στη δίοδο του Λήδρα Πάλας σχηματίσθηκαν ουρές. Ήταν 23 Απριλίου 2003, Μεγάλη Εβδομάδα.
Η δημοσιογράφος, Χριστίνα Κυριακίδου, έγραφε την επόμενη ημέρα στον «Φιλελεύθερο»: « Το 1974, μια τεράστια ουρά αυτοκινήτων είχε σχηματιστεί με προορισμό τις ελεύθερες περιοχές. Έφευγαν άρον-άρον από τα σπίτια τους, στην Κερύνεια, το Μπέλλα-Πάις, το Βαρώσι, το Δίκωμο, τον Καραβά. Χθες, 29 χρόνια μετά, οι ίδιοι άνθρωποι ξανασχημάτισαν την ίδια ουρά, μόνο που ήταν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Όχι για να επιστρέψουν, μόνιμα, στον τόπο που γεννήθηκαν, αλλά έστω να τα δουν ‘’για τελευταία ίσως φορά’’, όπως είπε μια 88χρονη μάνα. Τότε οδηγούσαν οι γονείς, τώρα το τιμόνι το πήραν στα χέρια τους τα παιδιά, που τον καιρό της εισβολής ήταν αγέννητα ή πολύ μικρά». Και ο φωτορεπόρτερ του «Φ», Ανδρέας Μανώλης, σε ρεπορτάζ του αναφέρθηκε σε ένα Τουρκοκύπριο που ρωτούσε για το ζαχαροπλαστείο «Χαλέπι» για να το επισκεφθεί προφανώς και να αγοράσει γλυκά. Την ίδια ώρα, κατέγραψε και τα όσα είδαν δυο οικογένειες Ελληνοκυπρίων που επισκέφθηκαν το χωριό τους το κατεχόμενο Παλαιόσοφο. Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής ήταν χωρίς πόρτες και παράθυρα και μέσα σανός και λάστιχα ποτίσματος! Εικόνες από εκείνη την ημέρα.
Βιώναμε μια καινούργια πραγματικότητα, που έπρεπε να τύχει διαχείρισης. Και στο επίπεδο της κοινωνίας και του κράτους. Χωρίς υπερβολές και προσγειωμένα. Η Κυπριακή Κυβέρνηση διαμήνυε, διά του Κυβερνητικού Εκπροσώπου, Κύπρου Χρυσοστομίδη, πως «το τείχος δεν έπεσε», ούτε «και το Κυπριακό είχε λυθεί». Και αυτή ήταν η πραγματικότητα. Η Αθήνα κινείτο σε άλλο μήκος κύματος. Ο τότε Πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης, είχε αναφέρει ότι «για πρώτη φορά, μετά από 30 χρόνια, η πράσινη γραμμή στην Κύπρο έπαψε να είμαι διαχωριστική»! Ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Παπανδρέου είχε κάνει λόγο για «γιορτή». Αμφότεροι ένα χρόνο αργότερα, πριν καν πάρουν στα χέρια τους το σχέδιο Ανάν, έκαναν εκκλήσεις για αποδοχή. Το περιεχόμενο; Λεπτομέρεια για την ελληνική ελίτ.
Η μετάβαση στα κατεχόμενα γινόταν μαζικά. Ήταν μεγάλο γεγονός. Οι πρόσφυγες θα έβλεπαν τα σπίτια τους μετά από σχεδόν τρεις δεκαετίες. Γνώριζαν πως άλλοι έμεναν στα σπίτια τους, σφετερίζονταν τις περιουσίες τους. Κάποιοι αντίκρισαν ερείπια, υπήρχαν κι άλλοι που βρέθηκαν μπροστά σε νέα κτίσματα. Υπήρξαν εκείνοι που είδαν, περπάτησαν στους δρόμους και στις γειτονιές τους και δεν ξαναπήγαν. Άλλοι πήγαν και ξαναπήγαν έκτοτε αρκετές φορές. Άλλοι δεν πήγαν ποτέ τους.
Ήταν πρώτο σοκ. Η κατοχική πλευρά θεωρούσε πως μέσα από διάφορες ενέργειες, όρους που έθετε, θα αναγνωριζόταν η αποσχιστική οντότητα. Αυτό, βέβαια, δεν ήταν εφικτό, ρεαλιστικό. Η κίνηση της Άγκυρας, που ανέλαβε να εφαρμόσει ο εγκάθετος της Ραούφ Ντενκτάς, δημιουργούσε εντυπώσεις, ήταν όμως μια κίνηση μετέωρη ως προς την επίτευξη λύσης. Δεν αποσκοπούσε σε λύση. Άλλωστε το μήνυμα της Άγκυρας ήταν πως «άνοιγαν τα σύνορα» ελπίζοντας ενδεχομένως να προκληθεί κανένα επεισόδιο.
Πρωτίστως, επιχείρησε να δημιουργήσει μια κανονικότητα και μια… συνήθεια. Η προσπάθεια ήταν η «ομαλοποίηση» της κατάστασης, καθιστώντας την κατοχή τμήματος της χώρας σε… κανονικότητα.
Μετά από τόσα χρόνια, συζητείται ακόμη η διάνοιξη νέων οδοφραγμάτων. Οι ρωγμές στο τείχος δεν οδήγησαν σε κατάρρευση αλλά- φευ- βαθμηδόν σε μια συνήθεια.
Η μερική άρση των περιορισμών στη διακίνηση επιβεβαίωσε ότι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι δεν έχουν μεταξύ τους προβλήματα και οι σχέσεις ήταν και είναι καλές. Το πρόβλημα είναι η κατοχή, η Τουρκία.
