Η πορεία των γυναικών τον Ιούλιο του 1989 είχε ταράξει λιμνάζοντα νερά. Τριάντα έξι χρόνια από τότε. Εκείνες οι εικόνες επανήλθαν πρόσφατα, επαναφέροντας στη μνήμη τα όσα κρατά σκοπίμως κρυμμένα η λήθη.
Το βιβλίο «Ελεύθερες στην αιχμαλωσία», του Τάσου Χατζηαναστασίου, που κυκλοφόρησε αυτή την περίοδο ( εκδόσεις Κουκκίδα), με πρωτοβουλία της Παγκύπριας Γυναικείας Κίνησης Επιστροφή, είναι η ιστορία και οι στιγμές, κατά τις οποίες ο κυπριακός λαός, επιβεβαιώνει ότι δεν ξεχνά την υπό κατοχή πατρίδα. Ότι δεν υπάρχουν χαμένες πατρίδες.
Ήταν 19 Ιουλίου, μια ακόμη πρωτοβουλία του ΟΗΕ βρισκόταν υπό εξέλιξη, έγγραφα και συζητήσεις διεξάγονταν με φόντο ένα «συμβιβασμό» στη βάση των αποτελεσμάτων της εισβολής και της κατοχής. Στο ίδιο έργο θεατές!
Το γυναικείο Κίνημα, όχι εκείνο το χειραγωγημένο από κόμματα και τις παγιωμένες αντιλήψεις προσαρμογής στα «δεδομένα», ξεκίνησε μια προσπάθεια. Μυστικά και σχεδόν συνωμοτικά. Για να αιφνιδιάσουν τους πάντες. Τους… δικούς μας και τους… απέναντι. Αλλά και τους Οηέδες που ανησυχούσαν μήπως χάσουν την ησυχία τους και τα καλοκαιρινά μπάνια.
Η πορεία των γυναικών είχε στόχο να εισέλθει στο χώρο του Αγίου Κασσιανού, το Δημοτικό Σχολείο και την Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Εμβληματικοί χώροι, με τα κτίσματα να είναι γαζωμένα από τις σφαίρες, που δέχθηκαν το 1974. Οι Οηέδες προσπάθησαν να τις απωθήσουν. Η δύναμη της θέλησης, το πάθος, δεν μπορούσε να τις σταματήσει.
Τότε με δόση ειρωνείας από τον τηλεβόα, που κρατούσε ένας ηλιοκαμένος Ειρηνευτής, ακούστηκε το «good luck ladies», που σήμαινε πως από εκείνη τη στιγμή ήταν μόνες απέναντι στον ένοπλο τουρκικό κατοχικό στρατό. Το «good luck ladies» ακούστηκε μερικές φορές αλλά οι γυναίκες το αγνόησαν, συνέχισαν, προχώρησαν τραγουδώντας τον Εθνικό Ύμνο.
Απήχθησαν συνολικά 98 γυναίκες, δέκα άντρες, τρεις ξένοι ανταποκριτές. Εκατό έντεκα συνολικά. Μεταξύ των ανδρών ο σημερινός Αρχιεπίσκοπος, τότε αρχιμανδρίτης. Στον μακρύ κατάλογο, η 14χρονη Ηλιάνα, η μικρότερη αιχμάλωτος του στρατού κατοχής. Ήταν και γυναίκες, που άφησαν τα παιδιά στη γειτόνισσα για να συμμετάσχουν στην πορεία. Μανάδες αγνοουμένων, που δήλωναν πως πήγαιναν για να βρουν τα παιδιά τους! Οι Αττίλες βασάνισαν τους συλληφθέντες. Τους κρατούσαν σε φυλακές- μπουντρούμια, αλλά κανένας δεν πτοήθηκε.
Ήταν ένα Κίνημα που αγκαλιάσθηκε. Οι εκδηλώσεις στήριξης στους συλληφθέντες ήταν μαζικές. Παράλληλα, όμως, το σύστημα, το κατεστημένο του «μη μου τους κύκλους τάραττε», αντέδρασε. Τέτοιες εκδηλώσεις «χαλούν το κλίμα των συνομιλιών». Υπήρξαν και υποδείξεις, που καταγράφηκαν με μορφή ερωτήματος αρθρογραφικά: «Ποιος κυβερνά οι γυναίκες ή ο Βασιλείου (τότε Πρόεδρος);»
Οι γυναίκες μπήκαν στο σχολείο και στην Εκκλησία ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο και «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ», κρατώντας σημαίες, ελληνικές και κυπριακές. Όπως είχε γράψει ο αείμνηστος Σάββας Παύλου, «οι συλλήψεις γυναικών και ιερωμένων, οι ελληνικές σημαίες κτλ προκάλεσαν συναγερμό σωμάτων και ψυχών, έδειξαν πόση η εντέχνως καλλιεργούμενη παθητικότητα και ηττοπάθεια διαλύονται με το πρώτο και ότι ‘’μία σπίθα μπορεί να ανάψει φωτιά σ΄όλο τον κάμπο’’. Το κυπριακό κατεστημένο, ούτε ύστερα από πολύμηνη προσπάθεια για να επαναφέρει τα παλιά επίπεδα αλλοτρίωσης δεν θα τα καταφέρει».
Το βιβλίο, το οποίο αποτελεί ένα ιστορικό ντοκουμέντο, αλλά και μια κατάθεση μνήμης, τιμής σε όλους που συμμετείχαν, παρουσιάσθηκε στις 9 Απριλίου, σε αίθουσα του Παγκυπρίου Γυμνασίου, κοντά στον Άγιο Κασσιανό.
Και οι διοργανωτές με τις παρεμβάσεις τους, το φιλμάκι που προβλήθηκε, τις φωτογραφίες των εκδηλώσεων, θέλησαν να ταρακουνήσουν, να συγκινήσουν. Ο Αρχιεπίσκοπος Γεώργιος, που μίλησε και ως άνθρωπος που αιχμαλωτίσθηκε, η Σόφη Οικονόμου εκ μέρους της Κίνησης, το φιλμάκι του Μιχάλη Γεωργιάδη με στιγμιότυπα από την πορεία και μαρτυρίες των συμμετεχουσών, το μονόπρακτο με την Αθηνά Βιολάρη και τη Γιάννα Λευκάτη, η Μαρία Χατζηαναθασίου, που μίλησε για το βιβλίο, μετέφεραν τον Ιούλιο του 1989 στο 2025.
ΣΗΜ: Στην εκδήλωση θα ήταν παρών κι ένας από τους αιχμαλώτους του Αττίλα, ο φίλος φωτορεπόρτερ Στέλιος Παπαστυλιανού, που βασανίσθηκε από τον στρατό κατοχής. Δυστυχώς έφυγε από τη ζωή την προηγούμενη ημέρα.
