Η διαφάνεια δεν είναι ευχή. Είναι απαίτηση. Είναι θεμέλιο της δημοκρατίας και όρος επιβίωσης κάθε σύγχρονου κράτους δικαίου. Και όμως, στην Κύπρο του 2025, χρειάζεται ακόμη να εξηγούμε γιατί είναι προβληματικό ο Φορέας Κοινωνικής Στήριξης, που λειτουργεί υπό την αιγίδα της συζύγου του Προέδρου της Δημοκρατίας, να δέχεται εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ από άγνωστους χορηγούς χωρίς καμία υποχρέωση δημοσιοποίησης.
Η φιλανθρωπία, από τη φύση της, συνδέεται με την ανιδιοτελή προσφορά και τη στήριξη των ευάλωτων ομάδων. Όταν όμως, αυτή η προσφορά περιβάλλεται από μυστικότητα και αδιαφάνεια, τότε ο θεσμός επιτρέπει σε κάθε καχύποπτο να πλάθει σενάρια περί πολιτικών σκοπιμοτήτων και ενδεχόμενης συναλλαγής.
Παρά την ψήφιση νόμου από τη Βουλή που επέβαλλε τη δημοσιοποίηση των ονομάτων όσων εισφέρουν άνω των 5.000 ευρώ στον Φορέα, ο Νίκος Χριστοδουλίδης αρνήθηκε να τον υπογράψει. Τον έστειλε στο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο τον έκρινε αντισυνταγματικό. Έτσι, το σκοτάδι νίκησε ακόμη μια φορά το φως. Οι εισφορές στον Φορέα παραμένουν μυστικές. Όπως και τα πιθανά κίνητρα πίσω από αυτές.
Η απόφαση του Ανωτάτου δεν αναιρεί την ωμή πραγματικότητα, ότι η απουσία διαφάνειας επιτρέπει τη δημιουργία σκιών. Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι οι εισφορές είναι κατ’ ανάγκη ύποπτες. Όμως, σε μια χώρα με βεβαρημένο παρελθόν και τραυματισμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, το δικαίωμα των πολιτών να γνωρίζουν ποιος πληρώνει τι είναι αδιαπραγμάτευτο.
Η απόφαση αυτή είναι νομικά σεβαστή. Πολιτικά και ηθικά όμως όχι. Δεν τιμά καμία σύγχρονη δημοκρατία, πόσο μάλλον τη δική μας, όπου ο Πρόεδρος πριν εκλεγεί, διακήρυττε τη φιλοδοξία του να καταπολεμήσει τη διαφθορά. Το ότι ακόμα συζητάμε για τη διαφάνεια, ότι αυτή συνεχίζει να αντιμετωπίζεται ως απειλή αντί για αυτονόητο πυλώνα δημοκρατικής λειτουργίας, είναι ένδειξη βαθιάς πολιτικής παθογένειας.
Έχει λεχθεί ως επιχείρημα ότι ο Φορέας ελέγχεται. Άλλο είναι ο έλεγχος των ποσών που προσφέρονται και πώς αυτά αξιοποιούνται και άλλο το να γνωρίζει η κοινωνία ποιοι εισφέρουν. Θα εξηγηθεί στη συνέχεια το γιατί. Η κ. Φιλίππα Καρσερά δήλωσε πως πολλοί χορηγοί επιθυμούν να παραμείνουν ανώνυμοι γιατί δεν θα συνέχιζαν τις μεγάλες εισφορές αν αποκαλυπτόταν το όνομά τους. Μα τι έχουν να κρύψουν;
Το παράδειγμα της Ελλάδας είναι ενδεικτικό και αποστομωτικό. Στις 30 Δεκεμβρίου 2024, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας δημοσιοποίησε τους 103 δωρητές του για τα έτη 2023 και 2024, με συνολικές δωρεές που άγγιξαν τα 26 εκατομμύρια ευρώ. Ανάμεσά τους και η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου. Ούτε παραβίαση προσωπικών δεδομένων, ούτε αποτροπή χορηγιών. Αντιθέτως, ενίσχυση αξιοπιστίας και ενδυνάμωση εμπιστοσύνης. Η Ελλάδα αποδεικνύει στην πράξη ότι η διαφάνεια δεν είναι απειλή. Είναι προστασία.
Στην Κύπρο, θυμόμαστε όλοι τη χορηγία 500.000 ευρώ από τον Σαουδάραβα φίλο του Νίκου Αναστασιάδη. Τον ίδιο που βρέθηκε με δεκάδες χρυσά διαβατήρια. Καμία διαφάνεια τότε. Καμία εξήγηση. Μόνο σιωπή και συνένοχη απάθεια.
Και για να προλάβουμε την επιχειρηματολογία περί καχυποψίας, λαϊκισμού ή υπονόμευσης της φιλανθρωπίας: Η ευθύνη για την καχυποψία δεν βαραίνει την κοινωνία. Βαραίνει τους θεσμούς που, αντί να την απαντούν με καθαρές πράξεις, επιλέγουν την αδιαφάνεια.
Οποιοσδήποτε ζητά λογοδοσία, χαρακτηρίζεται λαϊκιστής. Όποιος απαιτεί διαφάνεια, στοχοποιείται. Δεν είναι όμως λαϊκισμός να ζητάς το αυτονόητο: να γνωρίζεις ποιος δίνει χρήματα στο συγκεκριμένο Φορέα, ώστε να μπορεί να ελεγχθεί αν θα προκύψουν στο μέλλον τα όποια ανταλλάγματα. Αυτό ακριβώς είναι που δεν θα ελέγξει ούτε ο Γενικός Λογιστής, ούτε ο Γενικός Ελεγκτής. Είναι καθήκον κάθε πολίτη που σέβεται τη δημοκρατία.
Μάλιστα, το παράδειγμα της Ελλάδας δεν είναι μοναδικό. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, απαιτούν από όλες τις φιλανθρωπικές οργανώσεις να δημοσιεύουν ετήσιες εκθέσεις με στοιχεία για τις δωρεές τους. Στις ΗΠΑ, οι οργανισμοί καταθέτουν στην Εφορία αναλυτικά έσοδα, δαπάνες και πηγές χρηματοδότησης. Στη Γερμανία, η δημοσίευση είναι νόμος. Σε αυτές τις χώρες, η διαφάνεια δεν είναι ευχή. Είναι υποχρέωση. Όλα είναι δημόσια προσβάσιμα.
Η Κύπρος όμως δείχνει να προτιμά το πέπλο. Να φοβάται το φως. Να βάζει φραγμό στη λογοδοσία. Αυτό είναι αδιανόητο για μια ευρωπαϊκή χώρα. Όσο συνεχίζουμε να κλείνουμε τα μάτια, όσο ανεχόμαστε τη συγκάλυψη, η Κύπρος δεν μπορεί να λέγεται ώριμη δημοκρατία.
Η διαφάνεια δεν είναι μια απλή αξία. Είναι ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε δίκαιης κοινωνίας. Είναι το φίλτρο που ξεχωρίζει την ευεργεσία από την εξαγορά. Είναι ο μόνος τρόπος για να επανέλθει η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς. Όποιος δεν έχει να κρύψει, δεν έχει τίποτα να φοβηθεί.
Είναι καιρός να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε τη διαφάνεια ως απειλή και να την αγκαλιάσουμε ως θεμέλιο της πολιτικής ηθικής. Η διαφάνεια δεν είναι επιλογή. Είναι υποχρέωση. Είναι το κριτήριο που ξεχωρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες από τις πελατειακές. Είναι η μόνη καθαρή οδός.
Οι 103 δωρητές των 26 εκατομμυρίων ευρώ στην Ελλάδα δείχνουν τον δρόμο. Οι θεσμοί Ηνωμένου Βασιλείου, ΗΠΑ και Γερμανίας τον χαράσσουν σταθερά. Η Κύπρος έχει δύο επιλογές: Ή θα συνεχίσει να κρύβεται πίσω από το πρόσχημα της προστασίας προσωπικών δεδομένων ή θα βγει επιτέλους στο φως. Η μάχη για τη διαφάνεια πρέπει να είναι αδιάκοπη, ανυποχώρητη και αμείλικτη. Αυτό είναι το πραγματικό στοίχημα.
