Με την επάνοδο του Ντόνανλτ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, η Ευρώπη βρέθηκε ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τις νέες γεωπολιτικές επιλογές του και δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στο ύφος και τη χαώδη συναλλακτική μέθοδο διπλωματίας που χρησιμοποιεί.
Λίγη αμφιβολία υπάρχει ότι η προτεραιότητα του Τραμπ είναι η αντιμετώπιση της Κίνας ως της κύριας απειλής για τις ΗΠΑ και αυτός είναι ο λόγος που θέλει να τερματίσει το συντομότερο τον πόλεμο στην Ουκρανία, σε μια προσπάθεια να ανακόψει τη στενή σχέση που δημιουργήθηκε εξαιτίας του ανάμεσα στη Ρωσία και την Κίνα. Στο ίδιο μήκος κύματος αποσύρει ουσιαστικά την προστασία που παρείχαν οι ΗΠΑ στην Ευρώπη μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ευρώπη καλείται να ενηλικιωθεί και να αναλάβει τις ευθύνες της στο νέο παγκόσμιο γεωπολιτικό γίγνεσθαι.
Πέρα από το θέμα της ασφάλειας οι Ευρωπαίοι βρίσκονται αντιμέτωποι επίσης με τη δασμολογική πολιτική του Τραμπ που υποσκάπτει την οικονομική τους σταθερότητα. Στην τραμπική πολιτική η Ευρώπη απαντά σπασμωδικά. Οι διασκέψεις που κάλεσαν ο Μακρόν στο Παρίσι και ο Στάρμερ στο Λονδίνο δεν απέδωσαν ουσιαστικά αποτελέσματα πέρα από κάποιες διακηρύξεις και κάποιες ιδέες που τέθηκαν στο τραπέζι. Από την άλλη οι γερμανικές εκλογές δημιούργησαν διαφορετικές ισορροπίες στο ευρωπαϊκό τοπίο. Η νέα γερμανική κυβέρνηση Χριστιανοδημοκρατών-Σοσιαλδημοκρατών υπό τον Φρίντριχ Μερτς που αναμένεται να συγκροτηθεί, θα προχωρήσει στον επανεξοπλισμό της Γερμανίας και αν αυτή η πολιτική προχωρήσει, τα εργοστάσια των αυτοκινητοβιομηχανιών θα αντικατασταθούν με πολεμικές βιομηχανίες. Κάπως έτσι θα ανατραπούν οι ισορροπίες που υπήρχαν στον γαλλογερμανικό άξονα αφού μέχρι τώρα η Γαλλία ήταν ο ισχυρός αμυντικός παράγοντας και η Γερμανία η ατμομηχανή της ευρωπαϊκής οικονομίας. Από την άλλη η Βρετανία επανέρχεται στον ευρωπαϊκό άξονα, καθώς φαίνεται ότι η παλιά προνομιακή σχέση της με τις ΗΠΑ δεν φαίνεται να ισχύει πια στην εποχή του Τραμπ.
Γαλλία, Γερμανία και Βρετανία επιδιώκουν να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης, την αυτόνομη αμυντική πολιτική της. Την ίδια στιγμή στα θέματα αυτά του νέου ευρωπαϊκού πυλώνα ασφαλείας η Ευρώπη παραμένει κατακερματισμένη. Υπάρχουν πρώτα οι φίλοι του Τραμπ στην ευρωπαϊκή οικογένεια από τον Όρμπαν της Ουγγαρίας μέχρι την Μελόνι της Ιταλίας αλλά και πολιτικές δυνάμεις που φιλοδοξούν να βρεθούν στο πηδάλιο της εξουσίας σε διάφορες χώρες, της Γαλλίας συμπεριλαμβανομένης. Υπάρχουν στη συνέχεια οι χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ που εναπόθεσαν όλες τις ελπίδες για την ασφάλεια και την άμυνά τους στους Αμερικανούς. Τώρα επιδιώκουν, τα δισεκατομμύρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να χρησιμοποιηθούν για τη δική τους αμυντική θωράκιση από μια υποτιθέμενη ρωσική απειλή, ενώ χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος αφήνονται ανυπεράσπιστες στον τουρκικό επεκτατισμό.
Καθώς τα δισεκατομμύρια για την ευρωπαϊκή άμυνα θα προέλθουν από τις χώρες της ΕΕ προέκυψε ακόμη μια διαφορά, αν από τα χρήματα αυτά θα επωφεληθούν και αμυντικές βιομηχανίες εκτός της Ένωσης. Αναφέρονται σχετικά η Βρετανία, η Νορβηγία, ο Καναδάς, αλλά και η Τουρκία. Ελλάδα και Κύπρος θα έπρεπε να εμποδίσουν τη συμμετοχή της τελευταίας στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας επειδή η χώρα αυτή έχει μια επεκτατική πολιτική σε βάρος τους. Όμως ο σκληρός πυρήνας της Ευρώπης και ειδικά οι Γερμανοί, βλέπουν ευνοϊκά τη συμμετοχή της Τουρκίας στον ευρωπαϊκό αμυντικό πυλώνα λόγω του μεγέθους του στρατού της που είναι ο δεύτερος στο ΝΑΤΟ μετά από αυτό των ΗΠΑ και την προθυμία της να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία. Βεβαίως η Τουρκία παίζει σε διπλό ταμπλό και προσπαθεί ταυτόχρονα να αναθερμάνει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και μάλιστα να επανέλθει στο πρόγραμμα των F-35. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν ήταν την εβδομάδα που μας πέρασε στην Ουάσιγκτον. Τελευταίες μάλιστα πληροφορίες επιβεβαιώνουν ότι διεξάγονται συνομιλίες για το σκοπό αυτό ανάμεσα στις δύο πλευρές. «Η Τουρκία είναι σημαντικός σύμμαχος και συνεχίζουμε να αναζητούμε πιθανές ευκαιρίες για την ενίσχυση της σχέσης μας σε σειρά τομέων», αναφέρθηκε επί λέξει από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ
Πέρα από τον τομέα της άμυνας η Ευρώπη αντιμετωπίζει και την αμερικανική δασμολογική απειλή σε μια εποχή που οι ευρωπαϊκές οικονομίες είναι υποθηκευμένες από τον πόλεμο στην Ουκρανία, την στέρηση του φτηνού ρωσικού φυσικού αερίου και την αγορά σε τετραπλάσια τιμή του αμερικανικού LNG. Είναι άγνωστο αν ο Τραμπ θα τραβήξει στα άκρα τον δασμολογικό αυτό πόλεμο εναντίον της Ευρώπης, αλλά σε κάθε περίπτωση οι Ευρωπαίοι είναι αναγκασμένοι να επαναπροσδιορίσουν όχι μόνο την αμυντική τους πολιτική αλλά και την αντίστοιχη οικονομική στη βάση των νέων δεδομένων που τους δημιουργεί η αμερικανική πολιτική του Τραμπ σε αυτό τον τομέα.
Αυτή τη στιγμή το ευρωπαϊκό μέλλον παραμένει θολό. Οι Ευρωπαίοι έχουν δύο επιλογές: η μία είναι να ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους και να δημιουργήσουν ένα αυτόνομο ευρωπαϊκό πόλο τόσο στο επίπεδο των νέων γεωπολιτικών ανακατατάξεων όσο και στο επίπεδο της αναδιάρθρωσης της παγκόσμιας οικονομίας που επιχειρεί η αμερικανική τραμπική πολιτική. Ο δεύτερος είναι να υποταχτούν μοιραία στα κελεύσματα του Τραμπ και να υπηρετήσουν την πολιτική του.
Σε κάθε περίπτωση, αν η Ευρώπη αποφασίσει να γίνει ένας αυτόνομος διεθνής πόλος του πλανητικού συτήματος θα χρειαστεί να προχωρήσει περισσότερο η πολιτική της ενοποίηση από τη μια και από την άλλη να αποκαταστήσει τις οικονομικές της σχέσεις με τη Ρωσία, ενώ ταυτόχρονα να αναπτύξει και τις σχέσεις που διατηρεί αυτή τη στιγμή με την Κίνα. Ειδικά με τη Ρωσία δεν θα μπορεί να βρίσκεται σε αντιπαράθεση από τη στιγμή που οι αμερικανικές εταιρείες θα επιστρέψουν στην χώρα αυτή. Διαφορετικά οι Ευρωπαίοι θα αγοράζουν το ρωσικό πετρέλαιο και το ρωσικό αέριο σε διπλάσια ή και τριπλάσια τιμή από τις αμερικανικές εταιρείες.
Τα πράγματα θα ξεκαθαρίσουν καλύτερα ανάλογα με το πόσο γρήγορα ο Τραμπ θα πετύχει τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Θα ξεκαθαρίσουν ακόμη καλύτερα από το πως θα γίνει ο διαμοιρασμός των φυσικών πόρων της Ουκρανίας ανάμεσα σε Αμερικανούς και Ρώσους και ποια θα είναι η μελλοντική σχέση αυτής της χώρας τόσο με τη Ρωσία όσο και με τις ΗΠΑ, αλλά και τι θα απομείνει από αυτό το τρίγωνο σχέσεων ως ευρωπαϊκή ευθύνη και επιρροή.
Στα καθ’ημάς Ελλάδα και Κύπρος θα είναι υποχρεωμένες να επιδιώξουν την εξασφάλιση των συμφερόντων τους στη νέα υπό διαμόρφωση Ευρώπη χωρίς κατ’ανάγκη να αποστασιοποιηθούν από τους Αμερικανούς, ειδικά αν η Τουρκία πετύχει να έχει ευρωπαϊκή παρουσία και ταυτόχρονα να έχει εξομαλύνει και τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα θα πρέπει να εγκαταλείψουν τη μονοδιάστατη πολιτική που την βάφτισαν τη σωστή πλευρά της Ιστορίας και να υιοθετήσουν μια πολυδιάστατη πολιτική που δεν θα αποκλείει τις καλές σχέσεις με χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα Από τις συζητήσεις που γίνονται αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι η ελληνική αστική τάξη, όπως και η κυπριακή, οι ελίτ και τα κόμματα, δεν έχουν μια καθαρή πολιτική οπτική για το μέλλον. Αντίθετα υπάρχει μια ανησυχία και ένας φόβος για το τι μπορεί να ξημερώσει από μια ξαφνική πολιτική που θα υιοθετούσε ο Τραμπ στα ελληνοτουρκικά ή για την Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή, ευνοϊκή για την Άγκυρα, εκεί όπου διακυβεύονται πολλά και όπου η Τουρκία έχει έντονη και εμφανή παρουσία. Καιρός για αφύπνιση και σε Αθήνα και σε Λευκωσία.
*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας, ποιητής. stephanos.constantinides@gmail.comΑπό τις Εκδόσεις «ΒΑΚΧΙΚΟΝ» κυκλοφορεί η ποιητική του συλλογή «μεταΛΕΞΗΜΑΤΑ»και από τις εκδόσεις «ΓΕΡΜΑΝΟΣ» το μυθιστόρημα του, «Εγώ, ο Αλέξης Λάμαρης».
