Η Εκκλησία αμετανόητη και το κράτος συνένοχο.
Κάθε χρόνο, στις παρελάσεις και τους γιορτασμούς για την Επανάσταση του 1821, νευριάζω με το υπουργείο Παιδείας (στην Ελλάδα και στην Κύπρο) που υποχρεώνει χωρίς κανένα λόγο μικρά παιδιά να βαδίζουν σαν κουρδισμένα στρατιωτάκια – γιορτή είναι, ας την αντιμετωπίσουν επιτέλους ως γιορτή! Εκείνο όμως που είναι παντελώς απαράδεκτο είναι η συμμετοχή της Εκκλησίας, οι εκπρόσωποι της οποίας θα έπρεπε να κρύβονταν από ντροπή: Μέχρι σήμερα, πάνω από 200 χρόνια μετά, δεν έχουν ζητήσει συγγνώμη για το σαμποτάρισμα του ξεσηκωμού των Ελλήνων το οποίο επιχείρησαν με απειλές και αφορισμούς: Του Αλέξανδρου Υψηλάντη αρχικά, από τον πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, επειδή ξεσήκωσε τη Μολδοβλαχία, και όλων των χριστιανών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις 27 Μαρτίου 1821, αφότου είχε ξεσπάσει η επανάσταση στην Πελοπόννησο.
Προηγήθηκε 23 χρόνια πριν η λεγόμενη «Πατρική Διδασκαλία»: Εκατοντάδες Κλέφτες, μετά τον αφορισμό τους από τον πατριάρχη Καλλίνικο Ε΄, κυνηγήθηκαν και θανατώθηκαν στην Πελοπόννησο από τους Τούρκους, με τη βοήθεια κοτζαμπάσηδων και απλών ανθρώπων. Ο αφορισμός ήταν το όπλο της Εκκλησίας για να διατηρεί την τάξη ανάμεσα στους υπόδουλους χριστιανούς εφόσον, σύμφωνα με την καθιερωμένη τακτική τους, οι Οθωμανοί τους καθιστούσαν υπεύθυνους. Μπορεί η στάση αυτή της εκκλησιαστικής ηγεσίας να ήταν αποτέλεσμα φόβου και πιέσεων (πολλοί ιερωμένοι και ο πατριάρχης εκτελέστηκαν επειδή, αν και προσπάθησαν, απέτυχαν να καταστείλουν τον ξεσηκωμό), μπορεί και να ήταν η αντίθεσή της στις έννοιες της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας. Αλλά ό,τι κι αν ήταν, το αποτέλεσμα δεν σηκώνει παρερμηνείες.
Γιατί άραγε είναι τόσο κακό να παραδεχτεί σήμερα η Εκκλησία τον ρόλο της, το λάθος της; Και κυρίως, ασχέτως αυτού, πότε επιτέλους τα υπουργεία Παιδείας σε Ελλάδα και Κύπρο θα αλλάξουν τα σχολικά βιβλία, τα οποία αποσιωπούν τα γεγονότα και επιπλέον προβάλλουν μια πλαστή εικόνα της ελληνικής Ιστορίας; Ακόμα και το 1828, με σχηματισμένο ήδη (αν και όχι ακόμα αναγνωρισμένο) το νεοελληνικό κράτος και κυβερνήτη τον Καποδίστρια, ο πατριάρχης Αγαθάγγελος αποπειράθηκε να προκαλέσει εμφύλιο: Ζήτησε με εγκύκλιό του από τους Έλληνες να επιστρέψουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, υιοθετώντας τους όρους του Σουλτάνου, έστειλε μάλιστα στην Πελοπόννησο τρεις μητροπολίτες για να επηρεάσουν τον κόσμο. Ο Καποδίστριας αντέδρασε έντονα, λέγοντας στον Αγαθάγγελο πώς αρκετό αίμα χύθηκε και δεν γίνεται να επιστρέψουν οι Έλληνες στην υποδούλωση. (Αυτό το γεγονός αποτέλεσε και την αφορμή να δημιουργηθεί το αυτοκέφαλο της ελλαδικής Εκκλησίας, να αποστασιοποιηθεί δηλαδή από το φερέφωνο των Τούρκων, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως).
Την ώρα, λοιπόν, που η Εκκλησία συμμετέχει ισότιμα στους εορτασμούς μιας επανάστασης την οποία σαμποτάρισε και αφόρισε επανειλημμένως, έχοντας μάλιστα στα χέρια της το αίμα αγωνιστών, είναι ύβρις να εξυμνούν τον «επαναστατικό» ρόλο της τα σχολικά εγχειρίδια. Και ενώ επισήμως οι αφορισμοί δεν αναγνωρίζονται, εκκλησιαστικοί κύκλοι ισχυρίζονται ότι αυτοί έχουν αρθεί. Ο σκοτεινός ρόλος του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ στη σύλληψη και εξόντωση του Ρήγα Βελεστινλή, τέλη του 18ου αιώνα, μπορεί να αμφισβητείται, όμως η διαταγή καύσης των κειμένων του είναι αναμφισβήτητη, όπως και το επιτίμιό του στην Μπουμπουλίνα λίγο μετά τον ξεσηκωμό ή η σκοταδιστική επίθεσή του στις Φυσικές Επιστήμες. Είναι γεγονός το ότι πολλοί ιερωμένοι δεν υπάκουσαν και πολέμησαν στο πλευρό των επαναστατημένων συμπατριωτών τους. Αυτό όμως δεν «ξεπλένει» την ενοχή της εκκλησιαστικής ηγεσίας, ούτε της δίνει το δικαίωμα να σφετερίζεται τη θυσία τους.
Με δυο λόγια: Οι Αρχές του κοσμικού κράτους πρέπει να αποκαταστήσουν τα πραγματικά γεγονότα στην επίσημη γραπτή Ιστορία, ιδίως στα σχολικά εγχειρίδια. Δεν μπορεί να συντηρείται μια τέτοια ανήθικη ιστορική πλαστογραφία από το κράτος, το οποίο επιπλέον προσφέρει και πρωταγωνιστικό ρόλο στην Εκκλησία κατά τους επετειακούς γιορτασμούς. Από την άλλη, το αν θα τολμήσει ή όχι η εκκλησιαστική ηγεσία να αναγνωρίσει τα αληθή γεγονότα, με παραδοχή ή όχι του λάθους της και με άρση ή όχι των αφορισμών, προσωπικά μου είναι αδιάφορο.
chrarv@philelefheros.com
MINORITY REPORT, 30.03.2025
