Η διαδικασία της πενταμερούς διάσκεψης ήταν αξίωση της Άγκυρας που έθετε συνεχώς στον εκάστοτε Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και η ελληνοκυπριακή ηγεσία την απέρριπτε. Διότι ήταν ιδέα, που είχε στόχο να εξαφανίσει την Κυπριακή Δημοκρατία βάζοντας στο τραπέζι τις τρεις εγγυήτριες χώρες και τις δύο κοινότητες. Χωρίς την Κυπριακή Δημοκρατία.
Όταν στις 15 Δεκεμβρίου 2015, ο τότε απεσταλμένος του ΓΓ, Έσπεν Μπαρθ Άιντα, επέστρεψε στην Κύπρο από ταξίδι και επαφές στην Τουρκία μίλησε για πρώτη φορά για την πενταμερή διάσκεψη, η οποία «θα υπάρξει σε κάποιο στάδιο», ως μέρος της τελικής φάσης…
Ο Άιντα επαναλάμβανε συχνά την προοπτική της πενταμερούς ακόμα κι όταν αντιδρούσε η ε/κ ηγεσία. Ο τότε Πρόεδρος Αναστασιάδης έκανε δηλώσεις κι επέμενε ότι θα γίνει πολυμερής διάσκεψη και όχι πενταμερής. Για καιρό η ελληνοκυπριακή ηγεσία μιλούσε για πολυμερή, με παρουσία και της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά μετά οι αναστολές έπεσαν αμαχητί. Πήγαν στις πενταμερείς που καλούσε ο Γ.Γ. και είπαν κι ένα τραγούδι. Βρήκαν μια δικαιολογία να λένε ότι τάχα πρόκειται για άτυπη πενταμερή που δεν θα μπει στην ουσία των διαπραγματεύσεων.
Έτσι πήγαν και στην άτυπη πενταμερή της Γενεύης του 2021 όπου ο Τατάρ και ο Τσαβούσογλου πανηγύριζαν για τη μεγάλη επιτυχία τους να θέσουν επίσημα στο τραπέζι των Ηνωμένων Εθνών τη λύση δύο κρατών. «Ήταν μια υπέροχη συνάντηση και η συμβολή του κ. Τσαβούσογλου έχει καταγραφεί στην ιστορία. Κάναμε επίσης ένα ιστορικό βήμα εδώ», δήλωνε ο Ερσίν Τατάρ μετά τη συνάντηση. Και ο Γκουτέρες όταν ρωτήθηκε πώς θα ενεργήσουν τα Ηνωμένα Έθνη δεδομένου ότι η τουρκική άποψη αφορά τη δημιουργία δύο κρατών, ενώ τα ψηφίσματα μιλούν για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, είπε ότι είναι αδύνατο να τετραγωνίσεις τον κύκλο στη γεωμετρία, αλλά πολύ κοινότυπο στην πολιτική (29/4/21).
Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο πάμε σε λίγες μέρες στη νέα πενταμερή. Και αυτή τη φορά πανηγυρίζουμε κι από πάνω. Διότι, πετύχαμε κινητικότητα. Πετύχαμε ένα βήμα προς την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Αλλά, επί της ουσίας τι πετύχαμε; Διότι η επιτυχία και η αποτυχία δεν είναι της στιγμής, μπορούν να προβλεφθούν από την πορεία που προηγήθηκε. Από τη μια είναι οι συνομιλητές μας, που δηλώνουν ότι πάνε για να παρουσιάσουν και να αναπτύξουν την πολιτική τους για τη λύση δύο κρατών και από την άλλη ο Γκουτέρες που δεν τους λέει ότι κινούνται εκτός των όρων εντολής του Συμβουλίου Ασφαλείας. Αντίθετα, όπως δήλωνε και στην προηγούμενη πενταμερή (το 2021), «σε μια άτυπη συνάντηση χωρίς προϋποθέσεις είναι χρήσιμο που όλες οι αντιπροσωπείες μπορούν να εκφράσουν τις θέσεις τους και αυτό μας επιτρέπει να διαβουλευτούμε».
Είναι απλά τα πράματα. Από τη στιγμή, που αυτοί με τους οποίους θα συνομιλήσουμε θέτουν προϋποθέσεις που οδηγούν στα δύο κράτη και ο ΓΓ δεν τους εμποδίζει, και επίσης, η Βρετανία ψάχνει χρυσή τομή, είναι «παγίδα να εμπλακούμε σε έναν διάλογο εν γνώσει μας, ότι βασικές αρχές λύσης του Κυπριακού δεν γίνονται αποδεκτές», όπως έλεγε κι ο τέως Πρόεδρος, το 2013, πριν ξεκινήσει τις γυμναστικές ασκήσεις που έμειναν γνωστές ως οι κωλοτούμπες του Αναστασιάδη.
Τι θα βγει τώρα από τη νέα πενταμερή; Πρώτο, εμπλεκόμαστε σε ένα διάλογο δίνοντας την εντύπωση ότι αποδεχόμαστε τις αξιώσεις και τους όρους της τουρκικής πλευράς. Άσχετα αν θα τις απορρίψουμε εκεί, θα έχουν τοποθετηθεί ακόμα πιο επίσημα στο τραπέζι που οργανώνουν τα Ηνωμένα Έθνη. Δεύτερο, αν αποτύχει η διάσκεψη, που είναι το πιθανότερο, η διχοτόμηση θα ριζώσει βαθύτερα. Αν επιτύχει το στόχο, που είναι η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, μπορεί ο καθένας να προβλέψει σε ποια βάση θα συνομιλήσουμε όταν οι συνομιλητές μας επιμένουν στη δική τους βάση λύσης κι εμείς ζητούμε διαπραγμάτευση ως αυτοσκοπό.
Θα τετραγωνίσουμε τον κύκλο τελικά; Ή θα μας κλείσουν μέσα σε έναν κύκλο και δεν θα υπάρχει έξοδος;
