Όταν σε κατακλύζει ο φθόνος, αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με αύξηση του καρδιακού ρυθμού, εφίδρωση, πόνο στο στομάχι, δύσπνοια, συναισθηματική ένταση, ατονία, σφίξιμο των μυών, των χειλιών και των γνάθων (στραβομουτσούνιασμα), σκοτείνιασμα των ματιών και στρες. Έπρεπε, λοιπόν, να με δείτε πριν λίγες μέρες όταν έπεσα πάνω στο θέμα που έκανε η Χρυστάλλα Χατζηδημητρίου για τα σχέδια του νέου κτηρίου του Θεάτρου Όπερας και Μπαλέτου του Κοσόβου.
Τα νέα έκαναν ήδη τον γύρο του κόσμου και μέσα που εστιάζουν σε αρχιτεκτονικά νέα έχουν αναφερθεί εκτενώς. Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ολοκληρώθηκε, νικητής είναι ένας δανικός οίκος και εκτός από την Οπερα και το Μπαλέτο θα φιλοξενεί και τη Φιλαρμονική του Κοσόβου. Υπό μία στέγη, υπάρχουν τρεις αίθουσες 1200, 1000 και 300 θέσεων που εκτός από συναυλίες και παραστάσεις θα διοργανώνονται συνέδρια και εκπαιδευτικές δράσεις και στην ουσία θα αποτελεί έδρα για τέσσερα ιδρύματα νευραλγικής σημασίας για το πολιτιστικό οικοσύστημα της Πρίστινα.
Πέραν του γεγονότος ότι αλλάζει ριζικά το τοπίο των παραστατικών τεχνών θα αποτελέσει κι ένα αρχιτεκτονικό στολίδι. Διαβάζουμε ότι εμπνέεται από την τζουμπλέτα, την παραδοσιακή, «αεράτη», αλβανική γυναικεία ενδυμασία από την οποία προκύπτει και η κυματιστή φωτοβολταϊκή στέγη.
Στην Κύπρο ενίοτε η μεγαλομανία μάς ωθεί να νομίζουμε ότι είμαστε το κέντρο του κόσμου και καταδεχόμεθα να συγκριθούμε μόνο με προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες ή με υπερδυνάμεις. Αλλά όταν η συζήτηση φτάνει στις πολιτιστικές υποδομές, θυμόμαστε ότι είμαστε μια μικρή, τοσοδούλα και χτυπημένη από τη μοίρα γωνιά του πλανήτη.
Υπάρχουν όμως ανάλογου μεγέθους «γωνίτσες» που έχουν διαφορετικές προτεραιότητες. Το Κόσοβο δεν διαφέρει πολύ ως προς την έκταση και τον πληθυσμό και μάλιστα είναι μια μερικώς αναγνωρισμένη, βαλκανική χώρα, που πέρασε πόλεμο πρόσφατα και μάλιστα πιο παρατεταμένο και αιματηρό από την Κύπρο. Και δεν θα έλεγες ότι είναι μια χώρα- υπόδειγμα πολιτικής ευστάθειας. Επίσης, δεν είναι καν μέλος της Ε.Ε.
Μέλος της Ε.Ε. δεν είναι ούτε η Ισλανδία, που είναι μεν δεκαπλάσια σε έκταση από το δικό μας νησί όμως ο πληθυσμός της είναι στο 1/3. Στην πρωτεύουσά της, το Ρέικιαβικ, με ανάλογο πληθυσμό με τη Λευκωσία, λειτουργεί από το 2011 η μεγαλεπήβολη αίθουσα συναυλιών και συνεδρίων Harpa, ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα που βρέχεται από το λιμάνι της ισλανδικής πρωτεύουσας. Μάλιστα, οι εργασίες ανέγερσης συνέπεσαν με τη μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική κρίση της σύγχρονης ιστορίας της χώρας.
Σχεδιάστηκε επίσης από δανικό αρχιτεκτονικό γραφείο, σε συνεργασία με τον διεθνούς φήμης καλλιτέχνη Ολαφούρ Ελίασον και το 2013 έλαβε το βραβείο αρχιτεκτονικής της Ε.Ε. Μις φαν ντερ Ρόε. Εκτός από καλλιτεχνικές εκδηλώσεις του υψίστου επιπέδου, φιλοξενεί αθλητικές διοργανώσεις, συνόδους κορυφής, μεγάλες τελετές όπως των Ευρωπαϊκών Βραβείων Κινηματογράφου, φεστιβάλ κ.π.ά.
Πήγαμε όμως μακριά. Θέλετε να πάμε στις δύο μικρότερες χώρες της ΕΕ; Αυτές είναι η Μάλτα και το Λουξεμβούργο. Το Θέατρο Μανοέλ στη Βαλέτα λειτουργεί από το 1732 και σήμερα είναι από τα παλιότερα ενεργά στην Ευρώπη. Το μεγαλειώδες κτήριο της Βασιλικής Όπερας άνοιξε το 1866 με σχέδια του αρχιτέκτονα της αντίστοιχης του Λονδίνου (στο Κόβεντ Γκάρντεν), Έντουαρντ Μίντλεντον Μπάρι και καταστράφηκε ολοσχερώς από τους βομβαρδισμούς της Λουφτβάβε το 1942.
Το 2006 η μαλτέζικη κυβέρνηση επιχείρησε να το αναπλάσει ώστε να το μετατρέψει σε κοινοβούλιο –αν σας θυμίζει αυτό κάτι- αλλά τελικά ο κορυφαίος αρχιτέκτονας Ρέντσο Πιάνο που το ανέλαβε τούς μετέπεισε να το αξιοποιήσουν ως πολιτιστικό χώρο. Έτσι, μέσα από τα ερείπια, λειτουργεί σήμερα ένα εμβληματικό υπαίθριο θέατρο.
Η Philharmonie Luxembourg στην Πόλη του Λουξεμβούργου, είναι η κύρια αίθουσα συναυλιών της χώρας και μία από τις κορυφαίες στην Ευρώπη. Αν δείτε το κτήριο (στην κύρια φωτογραφία) και το συγκρίνετε με τα δικά μας, θα δακρύσετε. Σχεδιάστηκε από τον σπουδαίο Γάλλο αρχιτέκτονα Κριστιάν ντε Πορτσανπάρκ και άνοιξε το 2005. Συνολικά φιλοξενεί 400 παραστάσεις τον χρόνο, μεταξύ των οποίων φυσικά της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Λουξεμβούργου.
Και δεν μιλάμε για τις παραστάσεις όπερας, μπαλέτου και θεάτρου διότι γι’ αυτές υπάρχει το Grand Théâtre που λειτουργεί από το 1964 και ανακαινίστηκε το 2003. Για τη δε μοντέρνα τέχνη υπάρχει από το 2006 το γνωστό Mudam κι ας μην απαριθμήσουμε όλους τους σημαντικούς μουσειακούς, λογοτεχνικούς, συναυλιακούς χώρους που διαθέτει η μικροσκοπική αυτή χώρα.
Στην επιδερμική μας περιδιάβαση, δεν πιάσαμε καν βιβλιοθήκες και μουσεία. Εμείς, μέχρι το τέλος της δεκαετίας, πιθανότατα (γιατί ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος) θα έχουμε τουλάχιστον ένα αρχαιολογικό μουσείο της προκοπής και ο –όποιος- Πρόεδρος το εγκαινιάσει θα έχει να λέει για τη «νέα εποχή» στις πολιτιστικές μας υποδομές… Νέα κρατική βιβλιοθήκη δεν αναμένεται να δούμε –αν είμαστε ρεαλιστές- για τα επόμενα πολλά χρόνια, όπως ούτε και Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Σημείο εκκίνησης εντούτοις για το σημερινό σημείωμα είναι η υπόθεση του περιβόητου Μεγάρου Πολιτισμού, την ευκαιρία για τη δημιουργία του οποίου κλωτσήσαμε σχεδόν χαιρέκακα, γιατί μας φάνηκε… φαραωνικής σύλληψης για το μπόι μας -που είναι κοντό- και μας έπιασαν οι τσιγκουνιές. Το 2026 που θα είναι η Κυπριακή Προεδρία αρκετοί στραβοστόμηδες μεγαλόσχημοι θα καταλάβουν πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί αλλιώς ένας τέτοιος χώρος.
Εδώ θα μπορούσα να ρίξω την ιδέα να μετατρέψουμε σε ταυτόχρονο Μέγαρο Πολιτισμού το Συνεδριακό Κέντρο Φιλοξενία. Αλλά ούτε ως εκεί δεν φτάνει η φαντασία μας.
Ίσως να μην ήταν φθόνος τελικά το συναίσθημα που με κατέκλυσε, αλλά αγανάκτηση. Τα ίδια συμπτώματα έχουν.
Ελεύθερα, 23.2.2025
