Τα όπλα και το χαβιάρι

Το Ισραήλ, το «δόγμα του σοκ» και η απώλεια του κινήτρου της ειρήνης.

Πιο παλιά υπήρχε η γενικευμένη πεποίθηση ότι, σύμφωνα με την κοινή λογική, το χάος αποστραγγίζει την παγκόσμια οικονομία. Η Ναόμι Κλάιν, ωστόσο, στο βιβλίο της «Το δόγμα του σοκ» (Naomi Klein, The shock doctrine – 2007) διαπιστώνει ότι αυτό δεν ισχύει πλέον: «Παρόλο που ο κόσμος πήγαινε κατά διαβόλου […] η παγκόσμια οικονομία επικροτούσε τις εξελίξεις», γράφει. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, τους πολέμους σε Αφγανιστάν, Ιράκ κ.ά., ενώ οι ειδικοί στις διεθνείς σχέσεις έλεγαν ότι ποτέ τα πράγματα δεν ήταν χειρότερα, για τους επενδυτές τα πράγματα δεν ήταν ποτέ καλύτερα. Η τάση αυτή αποτυπώνεται και σ’ έναν οικονομικό δείκτη που αποκαλείται «δείκτης της σχέσης των όπλων με το χαβιάρι»: Όταν αυξάνονται οι πωλήσεις πολεμικών αεροπλάνων (τα «όπλα») μειώνονται οι πωλήσεις των ιδιωτικών τζετ (το «χαβιάρι») και αντιστρόφως. Αλλά μετά το 2003, όσο λιγότερο ειρηνικός γίνεται ο πλανήτης τόσο οι πωλήσεις των αεροπλάνων αυτών αυξάνονται παράλληλα.

Η παγκόσμια αστάθεια δεν ωφελεί μόνο τους εμπόρους όπλων αλλά «μετατράπηκε στο σύμπλεγμα του καπιταλισμού της καταστροφής», λέει η Κλάιν. «Αποφέρει τεράστια κέρδη στις εταιρείες που κατασκευάζουν τεχνολογικά εξελιγμένα συστήματα ασφαλείας, στις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, στις ιδιωτικές εταιρείες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης […], στις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου και, ασφαλώς, στις εταιρείες του αμυντικού τομέα». Καθώς έβλεπα τις συγκλονιστικές εικόνες από πλήθη εξαθλιωμένων Παλαιστινίων να επιστρέφουν στον σωρό ερειπίων που αποκαλείται Γάζα, σκεφτόμουν αυτά που έγραφε η συγγραφέας στο βιβλίο της 20 σχεδόν χρόνια πριν. Η αστάθεια είναι πλέον η νέα σταθερά, με το Ισραήλ ως το κατεξοχήν παράδειγμα ενός παντοδύναμου κράτους του απαρτχάιντ και της καταστροφής: Όσο οι πόλεμοι και οι τρομοκρατικές επιθέσεις πολλαπλασιάζονταν, τόσο ο δείκτης χρηματιστηρίου του Τελ Αβίβ ανέβαινε. Το Ισραήλ έχει χτίσει την οικονομία του πάνω στην προοπτική του συνεχούς πολέμου και των εντεινόμενων καταστροφών. Η Ναόμι Κλάιν τού αφιερώνει ένα κεφάλαιο με τίτλο «Η απώλεια του κινήτρου της ειρήνης – Το Ισραήλ ως προειδοποίηση».

Ποιος θα ανοικοδομήσει τη Γάζα τώρα; Ο επιχειρηματίας Τραμπ, βαθιά μέσα στο κόλπο, θέλει να διώξει απ’ εκεί τους Παλαιστίνιους για να μην εμποδίζουν. Βέβαια, οι παλαιότερες σκέψεις για ειρήνη ως προϋπόθεση οικονομικής ανάπτυξης, με βασικό εκφραστή τον Σιμόν Πέρες, είναι πλέον αρχαία ιστορία. Τώρα ανθεί η «αντιτρομοκρατική βιομηχανία» με πλήθος εταιρειών που αναπτύσσουν και πωλούν συστήματα ασφαλείας. Τέτοιες ανάγκες προκύπτουν παντού, όχι μόνο εντός της χώρας. Στις ΗΠΑ, π.χ., οι πλούσιοι Αμερικανοί της Νέας Ορλεάνης αποφάσισαν, μετά τον τυφώνα Κατρίνα, ότι χρειάζονται δική τους ιδιωτική δύναμη ασφαλείας. Και ποιους προσέλαβαν; Την ισραηλινή εταιρεία «Instinctive Shooting International»! Ανάλογες εταιρείες δραστηριοποιούνται παντού διεθνώς – δεν ξεχνάμε, φυσικά, την «WiSpear Systems» του Ταλ Ντίλιαν (με το κατασκοπευτικό βαν στην Κύπρο), ούτε τα ισραηλινά λογισμικά παρακολούθησης Predator – χώρια το σύστημα Iron Dome που ετοιμαζόμαστε να αγοράσουμε. Οι Ισραηλινοί αυτοδιαφημίζονται επίσης ως ειδικοί στην κατασκευή φρακτών, δοκιμασμένων στην πράξη, όπως η εταιρεία «Elbit» που κατασκεύασε το 2,5 δισ. δολαρίων διαβόητο τείχος. Τέτοιοι φράκτες έχουν αυξανόμενη ζήτηση παγκοσμίως, αφού όλο και περισσότερες χώρες μετατρέπονται σε οχυρά. Θα ζητήσει άραγε και ο Τραμπ τη συνδρομή τους στα σύνορα με το Μεξικό, τον Καναδά και αλλού;

Τι κάνουμε λοιπόν; Πώς αντιμετωπίζεται ο «καταστροφικός καπιταλισμός», ο οποίος λειτουργεί και ως φραγμός σε προοδευτικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις (βελτιστοποίηση των κρατικών συστημάτων υγείας, εργατικά θέματα κ.ά.); Η Ναόμι Κλάιν έγραφε να είμαστε προετοιμασμένοι για μια ανάλογη μελλοντική κρίση, συνειδητοποιώντας την άμεση εξάρτηση μεταξύ μας – και να που η κρίση αυτή είναι σε εξέλιξη. Όπως διαπιστώνουμε καθημερινά, η ασφάλεια που θεωρούμε πως έχουμε είναι απατηλή, αν δεν απολαμβάνει την ίδια ασφάλεια και το άτομο π.χ. που ετοιμάζει το φαγητό μας: «Εάν δεν φροντίσουμε ο ένας τον άλλο, κανείς μας δεν θα έχει φροντίδα. Είμαστε όλοι αλληλο-συνδεδεμένοι», διαπιστώνει, «πολύ περισσότερο από όσο το βάρβαρο οικονομικό σύστημα θέλει να μας κάνει να πιστεύουμε». Η Γάζα είναι δίπλα μας – αν όχι ήδη εδώ.

chrarv@philelefheros.com

MINORITY REPORT, 02.02.2025