(*) Μιας και ανοίξαμε στο φύλλο της Παρασκευής, με αφορμή την ατεκμηρίωτη εμμονή του Προέδρου των ΗΠΑ κατά των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, που «τροφοδοτούνται και από τις ανεμογεννήτριες, παρακάλεσα έναν πολύ σημαντικό για μένα άνθρωπο, τον βιολόγο, εκπαιδευτικό και συγγραφέα Θάνο Καψάλη, με αφορμή τις τρομερές πυρκαγιές που ακόμα κατακαίνε σχεδόν όλο το Λος Άντζελες, να μου γράψει μια Σκέψη της Ημέρας για την εκπομπή μου «Καθρέφτης» στο ρ/φ της ΕΡΤ, και για τον «Φ». Νομίζω πως τα λέει όλα, και βάζει πολλά πράγματα στη θέση τους:
Ο καλός φίλος είχε αναρτήσει στη σελίδα που διατηρεί στο facebook μια απλή προτασούλα στην οποία έγραφε: «Υπάρχουν και μερικοί που νομίζουν ότι το Λος Άντζελες βρίσκεται μακριά τους». Και οι φίλοι του, είχαν ανταποκριθεί με τα εικονίδια που δηλώνουν την επιδοκιμασία, την έκπληξη, αλλά και τη θλίψη.
Το ίδιο έκανα κι εγώ. Ωστόσο αναρωτήθηκα, μήπως ήταν υπερβολική η μελαγχολική διαπίστωσή του, πως αντιμετωπίζουμε την καταστροφή στην Καλιφόρνια, σαν κάτι που δεν μας αφορά.
Ψάχνοντας όμως και για άλλες αναρτήσεις στο facebook – αυτόν τον κατακερματισμένο καθρέφτη των τάσεων της κοινής γνώμης – γύρω από το θέμα, διαπίστωσα, ότι σπανίζουν. Και στην έκταση της εμπειρίας μου, από τις συζητήσεις με συγγενείς και φίλους, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ο φίλος δεν είναι υπερβολικά απαισιόδοξος. Είναι μάλλον υπερβολικά αισιόδοξος. Δεν είναι μερικοί που συμπεριφερόμαστε σαν το «Λος Άντζελες, να κείται μακράν». Είναι η πλειονότητα…
Για ποιους άραγε λόγους, δυσκολευόμαστε ή αντιστεκόμαστε ώστε να δούμε την πραγματικότητα, ότι η κλιματική αλλαγή, δεν είναι απάτη. Κι ότι δεν υπάρχει ούτε ένα τετραγωνικό εκατοστό του πλανήτη, απομονωμένο από τον υπόλοιπο, ώστε να είναι απαλλαγμένο από τις επιπτώσεις της και την ανάγκη λήψης μέτρων, που θα τις περιορίζουν.
Αντιλαμβάνομαι, ότι είναι ανθρώπινο και χρήσιμο μερικές φορές, να αποστασιοποιούμαστε – να κάνουμε ένα βήμα πίσω – από κάποιο επερχόμενο δεινό, προκειμένου να ανακτήσουμε τη ψυχραιμία με την οποία θα αντιμετωπίσουμε. Η περίπτωση, όμως της κλιματικής αλλαγής, είναι διαφορετική. Είναι σαν να βρισκόμαστε στις γραμμές του τραίνου, αυτό να έρχεται κατά πάνω μας, κι εμείς να αρνούμαστε να μετακινηθούμε.
Πού να οφείλεται αυτή η απάθεια; Εικασίες μόνον μπορώ να κάνω. Θα έλεγα λοιπόν, πως ο πρώτος όρος για να αποδεχτούμε την πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής, και του γεγονότος ότι μας αφορά, είναι να την κατανοήσουμε. Και είναι αλήθεια πως τα κλιματικά συστήματα, και τα μοντέλα με τα οποία τα αναλύουν οι επιστήμονες, είναι αρκετά πολύπλοκα, για να τα προσλάβει ο πολίτης που στερείται του αναγκαίου υποβάθρου.
Επίσης, οι αιτίες που οδηγούν και επιτείνουν στην κλιματική αλλαγή, σωρεύονται αργά, όπως οι σταγόνες στο ποτήρι που θα ξεχειλίσει. Έτσι πολλοί αδυνατούμε να τις συσχετίσουμε με πιθανές απειλές. Όπως αδυνατούμε να τις συσχετίσουμε με αντιδημοφιλείς – μερικές φορές – αλλαγές συμπεριφοράς, όπως π.χ. η εγκατάλειψη της χρήσης ορυκτών καυσίμων, που θέλουν τον χρόνο τους, για να αποτρέψουν ή να μετριάσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Μεταξύ αυτών, ενδεικτικά αναφέρω, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, την άνοδο της στάθμης των ωκεανών, τη μείωση της βιοποικιλότητας κ.ά.
Και σαν να μην ήσαν αρκετοί όλοι αυτοί οι λόγοι, τα τελευταία χρόνια έχει προστεθεί ένας ακόμη, που τον βιώσαμε ως κοινωνία, κατά τη διάρκεια της πρόσφατης πανδημίας. Αναφέρομαι στις ψευδείς ειδήσεις και στα συνωμοσιολογικά σενάρια. Αναφέρομαι, όμως και στην πολιτική πόλωση που κατέστησε τη δαιμονοποίηση της επιστημονικής γνώσης, την καχυποψία έναντι της εμπειρογνωμοσύνης, στοιχεία πολιτικής ταυτότητας, ώστε να οδηγήσουν στον επικίνδυνο ανορθολογισμό του αντιεμβολιαστικού κινήματος.
Μπορεί τάχα να γίνει κάτι; Νομίζω ότι και στην περίπτωση αυτή, όπως και σε τόσες άλλες, τα πάντα είναι ζήτημα Παιδείας.
Χωρίς αλλαγές στην εκπαίδευση, που θα βοηθήσουν τον πολίτη να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει η επιστήμη, χωρίς εκπαιδευτικά προγράμματα που θα θεραπεύσουν τις αιτίες της απάθειας για την κλιματική αλλαγή, τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και της αειφορίας, θα αποτύχουμε. Και θα αποτύχουμε διότι ο πολίτης δεν θα αντιλαμβάνεται την ανάγκη για πολιτικές, πρωτόκολλα, και για αλλαγή των συμπεριφορών που ενισχύουν την ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας στις οικολογικές, οικονομικές και επιδημιολογικές απειλές.
Πολύ περισσότερο διότι θα τον έχουμε αφήσει έρμαιο αδίστακτων δημαγωγών, που κολακεύοντας την άγνοια, θα του πωλούν τις συνήθεις, εύκολες πλην όμως ανέφικτες λύσεις.
ΦΩΤΟ: Duncan Du Bois, κάτοικος της περιοχής, ιστορικός και πολιτικός αναλυτής
