Κανένας δεν γνωρίζει τι θα του συμβεί την επομένη. Πόσοι πέρασαν από τη Γη, πιστεύοντας ότι θα μείνουν αιώνια στην εξουσία ή ότι αυτοί θα είναι πάντα πλούσιοι και αφέντες και οι άλλοι δούλοι; Στυγνοί δικτάτορες έχασαν την εξουσία και πέθαναν βίαια. Η περίπτωση του Κροίσου είναι κλασική. Πίστευε ότι τα μυθικά πλούτη του θα τον έκαναν τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο του κόσμου, αλλά ο Σόλωνας τον προειδοποίησε. Έχασε στον πόλεμο και παραλίγο να τον κάψουν στην πυρά όταν αναφώνησε «Σόλων, Σόλων». Ο νικητής εχθρός του διερωτήθηκε τι σήμαινε, διέκοψε τη διαδικασία της καύσης και του χάρισε τη ζωή.
Η Εκκλησία μας απέδωσε την αβεβαιότητα με τις φράσεις: «πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν…» και «ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης…». Αλλά και αρχαίοι φιλόσοφοι, όπως ο Σενέκας, ασχολήθηκαν: «Παν ό,τι μεσολαβεί μεταξύ λίκνου (παιδικό κρεβάτι) και μνήματος είναι αβέβαιο».
Η ζωή μας είναι πρόσκαιρη, απρόβλεπτη και αβέβαιη. Και πραγματικά τι πιθανότητες έχουμε όταν η αβεβαιότητα είναι ενσωματωμένη στο ίδιο το σύμπαν μέσα από ένα ακρογωνιαίο λίθο της κβαντικής φυσικής: την Αρχή της Αβεβαιότητας ή Απροσδιοριστίας του Heisenberg.
Μέχρι το 1927 η επικρατούσα αντίληψη ήταν ότι μπορούμε να γνωρίζουμε όλα τα σχετικά μεγέθη ενός σώματος με ακρίβεια. Αν γνωρίζεις τη θέση ενός σωματιδίου και την ταχύτητά του, μπορείς να υπολογίσεις με τους νόμους του Νεύτωνα, από πού ήρθε (παρελθόν) και που θα πάει (μέλλον) που είναι η ντετερμινιστική άποψη ότι όλα είναι προδιαγεγραμμένα˙ ότι δεν υπάρχει αβεβαιότητα, ούτε ο παράγοντας τύχη.
Ο Werner Heisenberg που θεωρείται ο αρχηγός του προγράμματος δημιουργίας της ατομικής βόμβας του Hitler (παρόλο που ο ίδιος το αρνιόταν) διατύπωσε την αρχή της Αβεβαιότητας. Για παράδειγμα ας φανταστούμε ότι βρισκόμαστε σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο και με τη βοήθεια ενός φαναριού προσπαθούμε να εντοπίσουμε τη θέση μιας μπάλας. Κάποια στιγμή το φως (ενέργεια) πέφτει πάνω στη μπάλα, ανακλάται και η μπάλα γίνεται ορατή στα μάτια μας χωρίς η μπάλα να «ενοχληθεί», αφού η ενέργεια που έπεσε επάνω της δεν μπορεί να αλλάξει τη θέση της. Αν το ανάλογο συνέβαινε σ’ ένα μικροσκοπικό σωματίδιο (κβαντική συμπεριφορά) τότε η ενέργεια (φως) θα ήταν αρκετή να αλλάξει την κατάστασή του. Η διαδικασία της μέτρησης ενός μικροσκοπικού σωματιδίου επηρεάζει τη μέτρηση, αλλάζει τη θέση του. Υπάρχει βεβαιότητα στη μέτρηση που δεν έχει καμία σχέση με την ακρίβεια του οργάνου μέτρησης, μιλούμε πλέον για πιθανότητα να βρίσκεται κάπου.
Η αβεβαιότητα ή απροσδιοριστία είναι μία πραγματική ιδιότητα του Φυσικού Κόσμου, η οποία εμφανίζεται και πειραματικά αλλά δεν την αντιλαμβανόμαστε διότι εμφανίζεται σε πολύ μικρή κλίμακα (μικρόκοσμο). Η βασική έκφραση της Αρχής της Αβεβαιότητας, είναι ότι υπάρχουν ζεύγη φυσικών μεγεθών που η γνώση του ενός σε συνάρτηση του άλλου, προκαλεί αβεβαιότητα. Αυτό δεν πηγάζει από ανθρώπινο σφάλμα ή ατέλειες των συσκευών μέτρησης, αλλά προκύπτει από τη δομή της ύλης και το κυματοσωματιδιακό δυϊσμό (κάποτε σωματίδιο κάποτε κύμα) της ύλης.
Ένα ζεύγος τέτοιων μεγεθών είναι η ταχύτητα ενός κινητού και η θέση στο χώρο. Όταν περνά ένα αυτοκίνητο μπροστά από ένα σημείο (θέση προσδιορισμένη με ακρίβεια), ο τροχονόμος καταγράφει την ταχύτητα στέλνοντας κύμα με το ειδικό μηχάνημα το οποίο ανακλάται στο αυτοκίνητο και επιστρέφει πίσω. Λόγω του μεγέθους του αυτοκινήτου, μια αβεβαιότητα μερικών εκατομμυριοστών στη θέση δεν έχει σημασία.
Δε συμβαίνει το ίδιο στον μικρόκοσμο. Ας πάρουμε ένα μικρό σωματίδιο (π.χ. ηλεκτρόνιο, μέγεθος περίπου 1/ 10,000,000,000,000 εκ.). Για να μετρήσουμε τη θέση πρέπει να το φωτίσουμε, στέλνοντας κύματα φωτός. Είναι πολύ μικρό και πολύ ελαφρύ, οπότε η πρόσκρουση του κύματος το «σπρώχνει», μεταβάλλει την ταχύτητα του. Όσο πιο προσδιορισμένη η θέση, τόσο πιο αβέβαιη η ταχύτητα. v0
Η ταχύτητα και η θέση είναι αιώνια «αδέλφια».
Όπως τη λαϊκή ρήση που λέει ότι δεν μπορείς να έχεις την «πίτα σωστή και το σκύλο χορτάτο» ή όσο πιο λίγα κομμάτια της πίτας απομένουν τόσο πιο χορτάτος ο σκύλος. Πόσα κομμάτια της πίτας λείπουν είναι συνάρτηση του πόσο χορτάτος είναι ο σκύλος. Ego in Arcadia Sum
Άλλο ζεύγος στη Φυσική αποτελούν ο χρόνος και η ενέργεια, όπου ενέργεια είναι η δυνατότητα προς παραγωγή έργου. Ας πάρουμε ένα μουσικό, όσο περισσότερο χρόνο διαθέσει στην εξάσκηση τόσο πιο εύκολα (λιγότερη ενέργεια) θα εκτελέσει ένα κομμάτι. Ένας επιστήμονας (π.χ. Einstein), που αφιέρωσε πολλή ενέργεια μελετώντας, θα λύσει μια εξίσωση πολύ πιο γρήγορα (χρόνος).
Υπάρχει αβεβαιότητα στη ζωή μας, συμβαίνουν τυχαία γεγονότα και αυτή είναι η ομορφιά της ζωής, μπορείς πάντα να ελπίζεις, να προσδοκάς σε κάτι καλύτερο. Για παράδειγμα, επιχειρούμε να καταγράψουμε την αντίδραση κάποιου σε περίπτωση που κτυπήσει έναν πεζό με το αυτοκίνητο, αν θα φύγει ή θα μείνει να βοηθήσει˙ σίγουρα, η παρουσία τρίτου στη σκηνή επηρεάζει τον τρόπο αντίδρασης (μέτρηση). Όλα είναι σχετικά και αβέβαια.
Όσον απογοητευτική και να είναι η στάση μερικών εν όψει κάποιων γεγονότων, δεν θα ξέρουμε ποτέ πώς θα αντιδρούσαν πραγματικά (ίσως χειρότερα) αν ένα θέμα δεν έβλεπε το φως της δημοσιότητας… υπάρχει μια αβεβαιότητα.
Η μόνη βεβαιότητα σε αυτή τη ζωή είναι η κατάληξη όλων μας. Επομένως, προσγειωθείτε όλοι σας, δώστε σημασία στην αξιοπρέπεια και την υστεροφημία σας, που και όταν χαθούν τα αξιώματα και τα πλούτη, δεν μπορεί κανένας να σας τα αφαιρέσει ή στερήσει. Μη προκαλείτε με τις πράξεις σας.
Υ.Σ. Το άρθρο αφιερώνεται στον Θ.Θ. που ενώ δηλώνει φυσικομαθηματικός αγνοεί βασικές αρχές.
