Με τον καινούργιο χρόνο ευχόμαστε ευτυχισμένο 2025. Πόσο, όμως, εξαρτάται από εμάς αυτή η ευτυχία και πόσο από άλλους παράγοντες;
Έχουν δημοσιευτεί χιλιάδες μελέτες σχετικές με την ευτυχία. Μια εντυπωσιακή έρευνα έγινε από τους Matthew A. Killingworth and Daniel T. Gilbert («A Wandering Mind is an Unhappy Mind», 2010) με τη συμμετοχή 5.000 ανθρώπων από 83 διαφορετικές χώρες. Η έρευνα έδειξε ότι όταν κάποιος αναμασά το παρελθόν ή ονειροπολεί για το μέλλον είναι δυστυχισμένος. Ο καθένας πρέπει να συγκεντρώνεται σε αυτό που κάμνει εκείνη τη στιγμή για καλύτερα αποτελέσματα. Βρέθηκε ότι 30% του χρόνου μας χάνεται σκεπτόμενοι κάτι άλλο απ’αυτό που κάμνουμε εκείνη την ώρα. Το θετικό είναι ότι έτσι αποφεύγουμε τα λάθη του παρελθόντος και βάζουμε στόχους για το μέλλον αλλά ταυτόχρονα είναι και αντιπαραγωγικό. Μένετε συγκεντρωμένοι σε αυτό που κάμνετε.
Ούτε η ομορφιά, ούτε η ηλικία επηρεάζουν αποκλειστικά την ευτυχία. Η καταμέτρηση του βαθμού ευτυχίας των όμορφων νέων δεν δείχνει διαφορά από οποιονδήποτε άλλο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η ευτυχία αυξάνεται με την ηλικία μετά τα 70.
Ίσως κάποιοι να νομίζουν ότι αν αποκτήσουν περισσότερα χρήματα τότε θα γίνουν πιο ευτυχισμένοι. Μεγάλο λάθος διότι έρευνες έδειξαν ότι η χαρά είναι μικρής διάρκειας αφού ο άνθρωπος προσαρμόζεται εύκολα στα νέα δεδομένα. Όπως εξηγεί ο ψυχολόγος David Myers: «… προσαρμοζόμαστε ώστε ότι θεωρούσαμε χθες ως πολυτέλεια, σήμερα το θεωρούμε αναγκαιότητα». Η ευτυχία μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους κοινωνικούς μας δεσμούς, όπως το διατύπωσε ο Michael Norton, καθηγητής στο Harvard (ομιλία TED, “How to Buy Happiness” ): «Θέλω να μιλήσω για τη σχέση χρημάτων και ευτυχίας, που αποτελούν δυο θέματα που μας απασχολούν πολύ … Για να δούμε τι συμβαίνει με ανθρώπους που κερδίζουν μεγάλα ποσά στο λαχείο. Θα πίστευε κανείς ότι θα συνέχιζαν τη ζωή τους ευτυχισμένοι. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, η ζωή τους καταστρέφεται. Πρώτον, διότι ξοδεύουν όλα τους τα χρήματα γρήγορα και επιπλέον χρεώνονται, και δεύτερον, χάνουν τους φίλους τους αφού όλοι τους βρίσκουν και τους ζητούν λεφτά. Έτσι, τώρα μένουν με το χρέος και χωρίς φίλους, καταλήγοντας αντικοινωνικοί…»
Με τίτλο «Υπερτυχεροί λαχνών και θύματα δυστυχημάτων: είναι σχετική η ευτυχία;» δημοσιεύτηκαν αποτελέσματα πειράματος (1978, Brickman, Coates, Janoff-Bulman) στο οποίο ζητήθηκε από εκπροσώπους των δυο κατηγοριών (τυχεροί και θύματα) να αξιολογήσουν σε κλίμακα από 0-5 το βαθμό ευτυχίας τους. Οι τυχεροί είχαν κερδίσει μεγάλα ποσά χρημάτων μόλις τον προηγούμενο χρόνο και τα θύματα είχαν μείνει παραπληγικοί ή τετραπληγικοί την ίδια χρονιά. Τα αποτελέσματα έδειξαν το αναμενόμενο, ότι ο βαθμός ευτυχίας των τυχερών ήταν πιο μεγάλος από των θυμάτων. Το πείραμα επαναλήφθηκε ένα χρόνο μετά στον ίδιο πληθυσμό. Το αξιοπερίεργο όμως ήταν: 1) οι τυχεροί, μετά από τον πρώτο αναπάντεχο ενθουσιασμό, δεν καταγράφηκαν ως πιο ευτυχείς από το μέσο πληθυσμό και 2) τα θύματα αν και λιγότερο ευτυχείς από το μέσο πληθυσμό, εν τούτοις, έδωσαν βαθμολογία πάνω του μέσου (2.5) στην κλίμακα της ευτυχίας (0-5) (πήραν 2.96 από 5). Σε βάθος χρόνου, μπορούμε να πούμε ότι οι δυο κατηγορίες (τυχεροί και θύματα) συγκλίνουν στην κλίμακα ευτυχίας αφού εξοικειώνονται στις νέες καταστάσεις και πλησιάζουν τον ευρύτερο πληθυσμό. Υπάρχουν δυο εξηγήσεις γι΄αυτό: 1) προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα (καλά ή κακά) και 2) διαμορφώνεται ένα νέο μέτρο σύγκρισης, ένας νέος ορισμός για τα συστατικά της ευτυχίας ώστε να μετρούν διαφορετικές χαρές της ζωής.
Δεν γνωρίζουμε τι θα μας συμβεί στη ζωή, υπάρχει αβεβαιότητα όπως λέει και ο διακεκριμένος καθηγητής Φυσικής και Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών δρ. Δημήτρης Νανόπουλος: «Το χαρακτηριστικό της μοντέρνας φυσικής είναι η αβεβαιότητα. Η φυσική μας λέει ότι τα πάντα είναι αβέβαια… αν δεν υπήρχε αυτή η αρχή της αβεβαιότητας, δεν θα είμαστε εδώ σήμερα».
Αλλά όση αβεβαιότητα και να υπάρχει στη ζωή μας πρέπει να κινούμαστε με βάση κάποιες σταθερές, κάποιες βεβαιότητες, διαφορετικά επέρχεται το χάος. Η σίγουρη βεβαιότητα είναι ότι η ζωή είναι σύντομη και κάθε μέρα που περνά πλησιάζουμε στο θάνατο. Γι’ αυτόο καθένας μας να χαίρεται και να απολαμβάνει αυτό που έχει τώρα. Η ευτυχία είναι στιγμιαία. Σημασία έχει να επιλέγουμε να κάμουμε κάτι στη ζωή που μας γεμίζει, να είμαστε εντάξει απέναντι στον εαυτό μας, να μην κάνουμε κακό σε άνθρωπο, να μην ντρεπόμαστε όταν κοιταζόμαστε στον καθρέπτη, να είμαστε καλλιεργημένοι.
Όταν συμβεί κάτι τραγικό, η λαϊκή σοφία συμβουλεύει: «ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός». Και πράγματι ο χρόνος μας δίνει τη δυνατότητα να προσαρμοστούμε στο οποιοδήποτε κτύπημα της μοίρας, να «συνηθίσουμε»˙ υπάρχει προσαρμοστικότητα και σχετικότητα. Όπως όταν είμαστε στο σκοτάδι και βγούμε ξαφνικά στο φως, χρειάζεται κάποιος χρόνος να προσαρμοστούν οι κόρες του ματιού.
O Βολταίρος είχε πει, στο φιλοσοφικό του μυθιστόρημα “Το πεπρωμένο”, για το χρόνο : “Τίποτα δεν είναι πιο μεγάλο, αφού αυτός είναι το μέτρο της αιωνιότητας. Τίποτα δεν είναι πιο μικρό αφού δε φτάνει για τα σχέδιά μας. Τίποτα δεν είναι πιο μακρύ γι’ αυτόν που περιμένει, για τον άρρωστο που πονάει. Τίποτα δεν είναι πιο σύντομο γι’ αυτόν που είναι ευτυχισμένος… “
Όμως, δε χρειάζεται να καταφύγουμε σε έρευνες για τέτοια συμπεράσματα. Όλοι γνωρίζουμε ανθρώπους που είναι ευτυχισμένοι μέσα στη φτώχεια τους ή μίζεροι μέσα στα πλούτη τους διότι «συνηθίζουν» στις καταστάσεις. Ή ακόμα γνωρίζουμε ανθρώπους που ενώ έχουν εκατομμύρια θέλουν περισσότερα.
Καλή Χρονιά.
