Αφιερωμένο στον δάσκαλό μου Τουρκοκύπριο αρχαιολόγο Τuncer Bagiskan που με περπάτησε στους δρόμους των Μεβλεβί, εδώ στη Λευκωσία, και μου άνοιξε τα μάτια για τον Ρούμι, τη «Νύχτα της Ένωσης», το τελετουργικό Σέμα και όλα τα καταπληκτικά που αφορούν στη φιλοσοφία του μυστικισμού των Sufi και του μεγάλου μεβλανά, του δάσκαλου Jalal al Din Rumi.
O Jalal ad-Din γεννήθηκε στο Balkh, τη Χώρα του Ήλιου – η δική μας αρχαία Βακτριανή- (το σημερινό Αφγανιστάν) στις 30 του Σεπτέμβρη του 1207 και πέθανε στο Ικόνιο/ Κόνυα της Τουρκίας το 1273.
Ένας από τους σπουδαιότερους πνευματικούς ανθρώπους του Ισλάμ και της Δύσης, ένας ποιητής της αγάπης και του έρωτα που τον διεκδικούν σήμερα όχι μια αλλά τρεις χώρες, η Τουρκία, το Ιράν και το Αφγανιστάν. Πόσοι και πόσες διαβάζουν σήμερα τον 21ο αιώνα έναν ποιητή του 13ου αιώνα και βρίσκουν ανάμεσα στις λέξεις διδάγματα που αναπαύουν ψυχές, που δίνουν δύναμη μέσα από λόγια που μαγεύουν, στίχους που ξεσηκώνουν, που ξυπνούν και αναζητούν…
Ο βίος, η πολιτεία και το έργο του τεράστιο. Γόνος οικογένειας θεολόγων και μυστικιστών, ο πατέρας του, που τον μύησε στον Σουφισμό, ήταν γνωστός ως ο «Σουλτάνος των Γνωστικών». Έζησε στο Μπαλχ, τότε μια λαμπρή πολιτεία «μητέρα των πόλεων» την αποκαλούσαν!
Η οικογένειά του περιπλανήθηκε ανά τη φλεγόμενη τότε Ανατολή καθώς οι ορδές του Μογγόλου Τζέγκις Χάν έσπερναν τον φόβο και ο κόσμος εγκατέλειπε πατρίδες. Η οικογένεια του Ρούμι πέρασε από τη Βαγδάτη, τη Δαμασκό, πόλεις της Αρμενίας για να καταλήξει στο Ικόνιο της Μικράς Ασίας, του Σελτζούκικου Σουλτανάτου των Ρουμ, των Ρωμιών δηλαδή, εξ’ ου και το όνομά Ρούμι.
Έζησε ανάμεσα σε Εβραίους, Μουσουλμάνους, Χριστιανούς και διαδέχτηκε τον πατέρα του. Οι μέρες και οι ώρες του περνούσαν με φιλοσοφικές και θεολογικές συζητήσεις μέχρι που συνάντησε το 1244 μέσα στους δρόμους του Ικονίου έναν ρακένδυτο, σοφό, και περιπλανώμενο δερβίση τον Shams al -Din από την πόλη Ταμπρίζ που δεν είχε κανένα υλικό αγαθό και πρέσβευε μόνο ένα πράγμα, την αγάπη.
Έζησαν μαζί, ο Shams τον ώθησε να αμφισβητήσει την εκπαίδευση του στα ιερά κείμενα, να αφοσιωθεί στην ενστικτώδη ένωση με τον Θεό, και να διεκδικήσει μια «θρησκεία της αγάπης» που ξεπερνούσε όλες τις οργανωμένες θρησκείες. Ο Ρούμι μαγεύτηκε, εγκατέλειψε την οικογένειά και τους μαθητές του, η κοινωνία τους παρεξήγησε και ανάγκασε τον Shams al -Din να εγκαταλείψει την πόλη. Χάθηκε από τη ζωή του, ο Ρούμι ήταν απαρηγόρητος και πολλοί λένε ότι ο αγαπημένος του δολοφονήθηκε ίσως και από την ίδια του την οικογένεια.
Η απώλεια του Shams μεταμόρφωσε τον Ρούμι από θεολόγο σε ποιητή, έγραψε για τον αγαπημένο του περισσότερους από πενήντα χιλιάδες λυρικούς στίχους! Το κυριότερο έργο του είναι το Μασνάβι, έξι βιβλία στην περσική γλώσσα, ένα εγχειρίδιο του μυστικισμού και των αρχών του Σουφισμού του 13ο αιώνα, όπου περιγράφει την εμπειρία του «θείου» έρωτα.
Σε άλλο βιβλίο του, το Divan-e-Shams -η ποίηση του Shams- που αποτελείται από 2.500 ποιήματα, υπογράφει με το όνομα του αγαπημένου του αντί το δικό του. Ο λόγος του είναι μοναδικά ερωτικός και ο έρωτας γίνεται η αναζήτηση της ευδαιμονίας και του θεού μέσα από την αγάπη. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι απλή και πολλοί από τους μελετητές του έργου του θεωρούν ότι ο Ρούμι έγραφε ενώ βρισκόταν σε έκσταση.
Τα λόγια του φαντάζουν προέκταση της μουσικής που άκουγε, των ήχων των χρυσοχόων του Ικονίου που δούλευαν, των νερών του νερόμυλου όπου σύχναζε. Βρήκε στη φύση την αντανάκλαση της ομορφιάς, έδινε διαλέξεις, μιλούσε στον κόσμο, το έργο του είναι γεμάτο από μύθους και αλληγορίες, έγραφε παντού, ακόμη και περπατώντας στις αγορές και τα παζάρια του Ικονίου ενώ στην παρέα του βρίσκονταν συχνά και Χριστιανοί μοναχοί.
Πίστευε με πάθος ότι το μονοπάτι για να φθάσεις στον Θεό περνά μέσα από ταξίδια, μουσική, ποίηση και χορό. Οι περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες του τάγματος των Μεβλεβί βασίζονται στην ποίηση του Ρούμι ενώ το Sema που συνοδεύει την τελετή είναι το μυστικιστικό ταξίδι πνευματικής ανύψωσης μέσα από τον νου και την αγάπη για να φτάσει κανείς στην «Τελείωση». Είναι ένας τελετουργικός χορός που αντιπροσωπεύει το κινούμενο και στροβιλιζόμενο σύμπαν.
Ο Δερβίσης στροβιλίζεται προς την αλήθεια, αναπτύσσεται μέσω της αγάπης, εγκαταλείπει το εγώ του και βρίσκει την αλήθεια. Το άσπρο εσωτερικό ένδυμα του περιστρεφόμενου Δερβίση αντικατοπτρίζει το σάβανο, ενώ η μαύρη κάπα, την οποία εγκαταλείπει κατά τη διάρκεια του χορού, ο τάφος. Οι χορευτές στροβιλίζονται με ανοιχτή τη μια παλάμη προς τα πάνω για να δεχτούν τα δώρα του Θεού, ενώ η άλλη παλάμη βλέπει προς τα κάτω για προσφέρει τα δώρα του Θεού στους ανθρώπους.
O Jalal ad-Din πέθανε, στις 17 Δεκεμβρίου του 1273 στο Ικόνιο. Άνθρωποι από πέντε διαφορετικές πίστεις και θρησκείες ακολούθησαν τη νεκρική πομπή. Η νύχτα της ταφής ονομάστηκε Σεμπούλ Αρούζ (Sebul Arus), δηλαδή Νύχτα της Ένωσης. Από τότε οι Μεβλεβί κράτησαν αυτή την ημερομηνία ως γιορτή.
