Πάει καιρός να δω μια συνέντευξη υψηλά ιστάμενου (για την Κύπρο) ξένου πολιτικού προσώπου όπως είναι η πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών Τζούλη Φίσερ, που για να την αποκρυπτογραφήσεις -κατά την εκτίμηση μου- χρειαζόταν: 1. να γνωρίζεις καλά το πολιτικό παρασκήνιο, 2. να έχεις την ικανότητα να διαβάζεις τον τρόπο σκέψης του πολιτικού κατεστημένου της χώρας, 3. να λες αλήθειες αποφεύγοντας την αμφισβήτηση των κοινώς αποδεκτών ορθοτομημένων λόγων θρησκείας και έθνους, 4. και να σέβεσαι την κοινή λογική. Τουτέστιν να μπορείς να ακροβατείς σε τεντωμένο σκοινί πάνω από τον απύθμενο κομματικό βόθρο.
Ακούγοντας την κ. Φίσερ στο πρώτο μέρος της συνέντευξης της στο Legal Matters του Χριστόφορου Χριστοφή, η οποία είπε ότι τρόπον τινά γνώριζε την Κύπρο πριν έρθει εδώ τον Φεβρουάριο του 2023, καθότι μελετούσε σε βάθος το ζήτημα της ασφάλειας στην Ευρώπη ενώ υπηρετούσε ως διπλωμάτης κυρίως σε κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Υπηρέτησε στην Ουκρανία, στη Ρωσία και τη Γεωργία.
Επειδή γνωρίζω πολύ καλά, της Ρωσίας τον αδυσώπητο χειμώνα, τη σούπα μπορσς, το μαύρο ψωμί και τη βότκα, επέλεξα τη μέθοδο Ταρκόφσκι για να περιγράψω την ουσία της συνέντευξης της Τζούλη Φίσερ, η οποία ήταν ως να διάλεξε να γυρίσει όλη της την ταινία (βλ. συνέντευξη) σε ασπρόμαυρο και στο φινάλε, να ρίχνει χρώμα. Έτσι ακριβώς όπως ο σπουδαίος Ρώσος σκηνοθέτης που στο φινάλε της επικής ταινίας του «Αντρέι Ρουμπλιόφ» βάζει χρώμα δείχνοντας τις σπουδαίες αγιογραφίες με τα αυθεντικά τους χρώματα σαν έγχρωμη έκπληξη, σε ένα ασπρόμαυρο αριστούργημα τριών ωρών. Ο θρυλικός σκηνοθέτης, σε μια συνέντευξή του ισχυρίστηκε πως η επιλογή του αυτή αφορούσε την καθημερινότητα οπόταν ουδείς παρατηρεί συνειδητά τα χρώματα, έτσι και η ζωή του Ρουμπλιόφ είναι ασπρόμαυρη, ενώ η τέχνη του έγχρωμη. Η ταινία μπόρεσε έτσι να εκφράσει τη εξάρτηση της τέχνης ενός καλλιτέχνη και της προσωπικής του ζωής. Σε μια συνέντευξη του 1969, ο Αντρέι Ταρκόφσκι δήλωσε ότι «ο ιπτάμενος άνθρωπος στον πρόλογο είναι το σύμβολο της τόλμης, με την έννοια ότι η δημιουργία απαιτεί από τον άνθρωπο την πλήρη προσφορά της ύπαρξής του. Είτε θέλει κανείς να πετάξει πριν γίνει αυτό δυνατό, είτε να χύσει το μέταλλο μιας τεράστιας καμπάνας χωρίς να κατέχει του μάστορα την σπουδαία του χυτηρίου τέχνη, είτε να ζωγραφίσει μιαν εικόνα. Όλες αυτές οι πράξεις απαιτούν, για το τίμημα της δημιουργίας του, ο άνθρωπος να πεθάνει, να διαλυθεί στο έργο του, καθώς δίνεται στον εαυτό του.
Τα ζητήματα που αναδεικνύονται στην ταινία θίγουν αδρά, χωρίς να κραυγάζουν, τα κεφάλαια της καλλιτεχνικής ελευθερίας, της θρησκείας, της πολιτικής ασάφειας, του αυτοδιδακτισμού και της δημιουργίας τέχνης κάτω υπό ένα κατασταλτικό καθεστώς. Εξαιτίας αυτού, δεν κυκλοφόρησε εγχώρια στην επίσημα αθεϊστική Σοβιετική Ένωση για χρόνια μετά την ολοκλήρωσή της η ταινία, εκτός από μία προβολή του 1966 στη Μόσχα. Μια εκδοχή της ταινίας παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ των Καννών το 1969, όπου κέρδισε το βραβείο FIPRESCI. Το 1971, μια λογοκριμένη έκδοση της ταινίας κυκλοφόρησε στη Σοβιετική Ένωση. Η ταινία κόπηκε περαιτέρω για εμπορικούς λόγους μετά την κυκλοφορία της στις ΗΠΑ μέσω της Columbia Pictures το 1973. Αν και τα ζητήματα με τη λογοκρισία συσκότισαν και περιόρισαν την ταινία για πολλά χρόνια μετά την κυκλοφορία της, η ταινία σύντομα αναγνωρίστηκε από πολλούς δυτικούς κριτικούς και σκηνοθέτες ως ένα εξαιρετικά πρωτότυπο και ολοκληρωμένο έργο. Ακόμη περισσότερο από τότε που αποκαταστάθηκε στην αρχική του έκδοση, το έργο «Αντρέι Ρουμπλιόφ» θεωρείται μία από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών και συχνά έχει καταταχθεί σε υψηλή θέση τόσο στις δημοσκοπήσεις των κριτικών όσο και των σκηνοθετών της Sight & Sound.
Όπως η χρωματική ακολουθία των αγιογραφιών του Ρουμπλιόφ ξεκινά με την εμφάνιση μόνο επιλεγμένων λεπτομερειών, κορυφώνοντας στην πιο διάσημη αγιογραφία του σπουδαιότερου Ρώσου αγιογράφου, «Η Τριάδα», η κορύφωση της συνέντευξης της Τζούλη Φίσερ κατά την άποψη μου στη συνέντευξη με τον Χριστόφορο Χριστοφή και στην ερώτηση του, «από την εμπειρία σας, τις επαφές, τις πληροφορίες που έχετε, θα λέγατε ότι είστε αισιόδοξη για τον επόμενο γύρο συνομιλιών;», είναι το εξής απόφθεγμα: «Αυτό που βλέπω είναι ότι ο χρόνος μετράει πολύ. Και κανείς στην Κύπρο δεν χρειάζεται να το ακούσει αυτό από οποιονδήποτε Αμερικανό ή τον Αμερικανό πρεσβευτή. Αλλά ο χρόνος μετράει. Και έτσι το ζήτημα της εκμετάλλευσης των ευκαιριών, επειδή δεν θα υπάρξουν πολλές άλλες, νομίζω είναι αυτό που είναι πραγματικά σημαντικό. Και πρώτα απ’ όλα, δεν είναι ζήτημα αμερικανικής αισιοδοξίας. Είναι ζήτημα του τι θέλουν και προσδοκούν και φιλοδοξούν και ελπίζουν για το μέλλον τους οι άνθρωποι αυτού του νησιού. Έτσι, στο τέλος της ημέρας, μου φαίνεται ότι υπάρχει μια ευκαιρία να τα εξετάσουμε τα εξής: Είναι το παράθυρο των ευκαιριών ανοιχτό; Νομίζω ότι είναι. Το ζήτημα είναι δε, πώς θα δούμε τους ανθρώπους να εκμεταλλεύονται αυτή την ευκαιρία και τι θα κάνουν με αυτήν. Και πραγματικά, βλέπω και ακούω πόσο πολύ θέλουν οι άνθρωποι να προχωρήσουν πέρα από το σημερινό status quo. Το ακούω εδώ που βρισκόμαστε. Το ακούω όταν μιλώ με Τουρκοκύπριους. Το ακούω από ανθρώπους σε όλο αυτό το νησί, ότι θέλουν περισσότερα. Θέλουν περισσότερα για τους εαυτούς τους, θέλουν περισσότερα για τα παιδιά τους. Θέλουν να ζουν με ασφάλεια και θέλουν οικονομικές ευκαιρίες. Και έτσι είμαι αισιόδοξη ότι οι άνθρωποι θα επωφεληθούν από αυτή την ευκαιρία».
Την ευκαιρία που όπως είπε ο Ταρκόφσκι, είναι το σύμβολο της τόλμης του ανθρώπου, με την έννοια ότι η δημιουργία απαιτεί από αυτόν την πλήρη προσφορά της ύπαρξής του. Αλλιώς μένει εσαεί αιχμάλωτος ενός κατασταλτικού καθεστώτος…
