Επιχειρηματικότητα και οικονομία της αγοράς υπάρχουν για να αποκομίζουν κέρδη και να διανέμουν μέρισμα σε μετόχους και διευθυντικό προσωπικό. Αυτή η βασική αρχή είναι πολύ ισχυρή σε χώρες όπως την Αμερική και την Βρετανία, όπου βραχυπρόθεσμες προοπτικές ενισχύονται από τις χρηματαγορές με όλο και πιο ενεργούς επενδυτές, και με την παρουσία ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων και hedge funds. Η σχέση μεταξύ των δύο είναι πολύπλοκη, και συνεχώς μεταβάλλεται. Όσο τηρούνται οι βασικοί κανόνες που αποτρέπουν την διαπλοκή (δηλαδή με την μια πλευρά να θέλει εξυπηρετήσεις πέραν από τους δεδομένους κανόνες, και την άλλη να προσδοκά ανταποδοτικά οφέλη πάσης φύσεως – θεμιτά και όχι), το μοντέλο δουλεύει. Και μάλιστα προς κοινό όφελος. Πρωτίστως της κοινωνίας.
Υπάρχουν βέβαια και οι αθεράπευτοι λαϊκιστές, οι οποίοι συχνά αντιλαμβάνονται την επιχειρηματικότητα ως κομμάτι μιας «παραδοσιακής ελίτ» που πάει κόντρα «στα συμφέροντα του λαού», τα οποία μόνον αυτοί μπορούν, τάχα, να εκπροσωπούν. Επισημαίνω βεβαίως ότι οι περισσότεροι επιχειρηματίες δεν είναι «πολιτικά πρόσωπα» με την παρτιζάνικη έννοια του όρου. Αρκετοί μάλιστα δεν έχουν τους πολιτικούς σε μεγάλη υπόληψη. Θεωρούν ότι πολλοί δεν έχουν καν ιδέα πως λειτουργεί μια επιχείρηση.
Από την άλλη, υπάρχει και το θέμα της σχέσης των λεγόμενων «θεσμικών παραγόντων», τόσο με το τρέχον πολιτικό προσωπείο (ανεξάρτητα εάν διορίζονται από αυτό), όσο και με τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Οι γραμμές εδώ είναι πολύ λεπτές, και επαφίεται:
(α) στην τήρηση των κανόνων, ηθικών και θεσμοθετημένων, που διέπουν την λειτουργία ενός δημοκρατικού πολιτεύματος, και
(β) στον θεσμικό ρόλο των αρμόδιων οργάνων αλλά και των ΜΜΕ να ελέγχουν και να αναδεικνύουν τις όποιες σχέσεις διαπλοκής.
Αυτές, δεν είναι κατ’ ανάγκη «συναλλακτικές». Όμως, ακόμα και οι φιλικές σχέσεις θέλουν προσοχή και διαφάνεια.
Όλα τα μεγάλα και σοβαρά Μέσα Ενημέρωσης (που ευτυχώς υπάρχουν), θέτουν ξανά αυτούς τους αυτονόητους προβληματισμούς, έχοντας μπροστά τους το κραυγαλέο και συνάμα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα του Ίλον Μασκ. Του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο αυτήν την στιγμή, που όχι μόνο «διαπλέκεται» άμεσα πια με την εξουσία στην Αμερική, αλλά «είναι» και πολύ μεγάλο και σημαντικό κομμάτι της.
Όπως γράφει ενδεικτικά η Financial Times του περασμένου Σαββατοκύριακου, δύο από τις ιδιωτικές εταιρείες του Μασκ είναι έτοιμες «να κάνουν άλμα πολύ-δισεκατομμυρίων δολαρίων, καθώς oι επενδυτές σπεύδουν να στηρίξουν τα τεράστια επιχειρηματικά συμφέροντα του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο». Δεν πρόκειται για παράνομη σχέση. Αλλά η ηθική διάστασή της είναι υπό συζήτηση. Που και πάλι, όλο και πιο συχνά, βάζει στο τραπέζι του δημοσίου διαλόγου τα όρια της σύμπραξης (ακόμα και σε κοινωνικό επίπεδο) κρατικού παράγοντα και επιχειρηματία.
Ευτυχώς, στις λειτουργικές δημοκρατίες της Δύσης, ανεξαρτήτως διαφοροποιήσεων στην «περιγραφή εργασίας» (πχ στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία και αλλού, ο Attorney General είναι Υπουργός Δικαιοσύνης, σε άλλες χώρες όπως και στην δική μας όπου είναι ανεξάρτητος παράγοντας, επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας, ιεραρχικά ο 3ος υψηλότερος θεσμός της Κύπρου, μετά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον/την Πρόεδρο της Βουλής), υπάρχει αυτό που ονομάζουν checks & balances. Δηλαδή, έλεγχοι και ισορροπία. Αποδεδειγμένα, χρυσός κανόνας…
Καλό μήνα, σε όλες και όλους…
