Την περασμένη βδομάδα ο Ισραηλινός στρατός ειδοποίησε τους κατοίκους της πόλης Μπάαλμπεκ (η Ηλιούπολη των Πτολεμαίων) του Λιβάνου να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και βομβάρδισε μέρος των τειχών της πόλης και ένα Οθωμανικό ιερό που βρίσκεται, όπως δείχνει η φωτογραφία, σε απόσταση αναπνοής από τον πιο σημαντικό αρχαιολογικό χώρο του Λιβάνου.
Αυτός περιλαμβάνει τρία ρωμαϊκά ιερά αφιερωμένα στον Δια, την Αφροδίτη και τον Ερμή, που ανήκουν στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο από το 1984. Τις προηγούμενες βδομάδες βομβάρδισαν το μεσαιωνικό κάστρο Τebnin στην Τύρο, τη Σιδώνα και πολλά μνημεία στην κοιλάδα Μπεκάα, ενώ 50,000 άνθρωποι εγκατέλειψαν σπίτια και περιουσίες για να σωθούν.
Οι επιπτώσεις των βομβαρδισμών, οι ανατινάξεις και οι δονήσεις στον περιβάλλοντα χώρο των ναών του Μπάαλμπεκ έχουν σίγουρα επιπτώσεις επάνω στη στατικότητα των αρχαίων μνημείων, που ίσως τώρα δε είναι ορατές, ενώ η μόλυνση του περιβάλλοντος και τα χημικά που περιέχονται στην ατμόσφαιρα θα επιφέρουν μελλοντικά τεράστια οικολογικά προβλήματα.
Όλα αυτά συμβαίνουν τώρα, κάτω από τα κλειστά μάτια της Ενωμένης Ευρώπης, της παγκόσμιας κοινότητας και των διεθνών οργανισμών για την προστασία των μνημείων. Επικρατεί μια ανώμαλη σιωπή, μια απαράδεχτη αποδοχή παρανομιών, μια καταπάτηση διεθνών συμβάσεων που φέρουν τις υπογραφές των μεγάλων της γης όταν συνειδητοποίησαν τον όλεθρο των δύο παγκοσμίων πολέμων. Έψαξα τον ιστότοπο της Oυνέσκο, διάβασα ότι θα συνέλθει η Ειδική Επιτροπή για τη Διαφύλαξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε επείγουσα συνάντηση στις 18 Νοεμβρίου αφιερωμένη στα ιερά μνημεία του Λιβάνου!
Και μετά; Το γνωστό déjà vu, δηλαδή ουδείς υπόλογος, ουδείς καταδικάστηκε και η πώληση των όπλων καλά κρατεί στη Μέση Ανατολή.
Στις 23 του Φλεβάρη του 2015 σε ένα TEDx talk που έγινε εδώ στη Λευκωσία με γενικό τίτλο «Perspectives», προσπάθησα να αναδείξω τη σημασία των μνημείων συνδέοντας τα με τη διαταραχή της μνήμης όταν αυτά καταστρέφονται. Η εισήγηση έφερε τον αγγλικό τίτλο Why monuments matter; the disturbance of memory. Παράλληλα τόνιζα ότι η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν είναι ένα ατυχές πολεμικό γεγονός, ή μια παράπλευρη απώλεια, αλλά ένα προμελετημένο έγκλημα για το οποίο ποτέ και κανείς τιμωρήθηκε.
Αφορμή τότε για την ομιλία ήταν βέβαια η καταστροφή δικής μας πολιτιστικής κληρονομιάς από τον τουρκικό στρατό κατοχής το 1974, και μια ανακοίνωση που κυκλοφόρησε το 2014 το Ινστιτούτο των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση και την Έρευνα (UNITAR) που έλεγε ότι στη Συρία καταστράφηκαν 290 μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου! Ανάμεσά τους μνημεία που ανήκουν στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο, όπως η Ακρόπολη του Χαλεπιού, οι τάφοι στην Παλμύρα, το Κράκ των Ιπποτών, η αρχαία πόλη Βόσρα, βυζαντινοί οικισμοί και το Τέμενος των Ομαγιάδων στο Χαλέπι. Τον επόμενο χρόνο, το ισλαμικό κράτος ανατίναξε και διέγραψε από τον χάρτη του πολιτισμού τον αρχαίο ναό του Βάαλ, ένα από τα καλύτερα συντηρημένα μνημεία της Παλμύρας.
Δεν είναι μόνο φαινόμενα που άπτονται της Ανατολικής Μεσογείου, της κοιτίδας του δυτικού πολιτισμού! Πότε θα καταλάβουμε ότι η καταστροφή των μνημείων προγραμματίζεται από στρατιωτικά επιτελεία και ενεργοποιείται για να ετοιμαστεί έδαφος για άνομες πράξεις; Πότε θα καταλάβουμε ότι ο μόνος τρόπος για να διώξεις ένα λαό από την πατρίδα του είναι να καταστρέψεις οτιδήποτε τον συνδέει με αυτόν; Πότε θα εννοήσουμε ότι η μνήμη είναι το βίωμα ύπαρξης χώρου και χρόνου! Και πόσο παράλογο είναι ν’ απαιτούμε από τους νέους που δεν έχουν βιωματική εμπειρία του παρελθόντος χρόνου και χώρου να προστατέψουν και να διεκδικήσουν κάτι που τους είναι άγνωστο, που ξέρουν στην καλύτερη περίπτωση από ακούσματα παππούδων και γιαγιάδων!
Οι βομβαρδισμοί και οι καταστροφές των μνημείων και των ιερών χώρων καταγράφονται από ΜΜΕ ανάμεσα στις πολλές ειδήσεις του πολέμου. Χάνονται και ξεχνιούνται όμως την επομένη, παραμένουν ασήμαντες μπροστά στις απώλειες των χιλιάδων ζωών. Μια αδιανόητη καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός κράτους από ένα άλλο κράτος τον 21ο αιώνα, και όμως περνάει στα αζήτητα, ουδείς οργανώνει μια παγκόσμια σύναξη να καταδικάσει το γεγονός.
Την ίδια βδομάδα όμως σε ένα άλλο μέρος του πλανήτη έλαβε χώρα η διάσκεψη των Η.Ε για το περιβάλλον που ανάδειξε, ελπίζω, τα αποτελέσματα του ανθρώπινου παράγοντα στην επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής και έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον. Ως οι καθημερινοί βομβαρδισμοί στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία να μην είναι ενεργό μέρος αυτής της κλιματικής καταστροφής, ως τα δηλητήρια που εκπέμπουν τα βομβαρδιστικά και οι βόμβες που πέφτουν στη γη, οι τόνοι από τα μπάζα, να μην έχουν σχέση με τη ρύπανση του περιβάλλοντος.
Δεν ξέρω αν στα πορίσματα της συνάντησης θα συμπεριληφθούν όλες αυτές οι επιπτώσεις, αν θα καταδικαστούν οι υπαίτιοι όχι με λόγια, αλλά με χρηματικά ποσά δισεκατομμυρίων, στο Κοινό Ταμείο για τη Σωτηρία της Γης, που έπρεπε να υπάρχει. Έτσι ο παραλογισμός και η υποκρισία συνεχίζονται, σε αυτόν μετέχουν οι πάντες και τα πάντα, αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, πλανητάρχες της Δύσης και της Ανατολής, μειδιώντας ενώπιον των παγκοσμίων ΜΜΕ για επιτεύξεις και μεγαλεία!
Δε νοείται διατήρηση του πολιτισμού χωρίς τη διάσωση του περιβάλλοντος. Η καταστροφή της όποιας πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι παράνομη και καταδικαστέα πράξη. Η συνεχιζόμενη καταστροφή που επιτελείται στην απέναντι ακτής μας αφορά όλους! Τον ίδιο αέρα εισπνέουμε και εμείς και εκείνοι!
Ελεύθερα, 17.11.2024
