Δειλινό Τετάρτης στη Λήδρας, χωρίς πολύ κόσμο και βαβούρα, περπάτησα και έστριψα δεξιά στο καντούνι για να φτάσω στην είσοδο της έκθεσης που οργάνωσε το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου με τίτλο Κύπρος, Νήσος.

Με καλωσόρισαν προπλάσματα, γνώριμα πρόσωπα και τα τραγουδιστά τους λόγια μου κράτησαν παρέα, και άνοιξαν μάτια και ορίζοντες… «τραγουδώ, τραγουδώ το νησί μου, που ΄ναι τόσο μικρό σαν πουλί να χωρέσει στη χούφτα μου… που’ ναι τόσο μεγάλο, να μπορεί να χωρά την ακέρια ανθρωπότητα…τραγουδώ, τραγουδώ τους ανθρώπους του νησιού μου…», έγραψε ο Θεοδόσης Πιερίδης!

Γύρω μου όλοι, αυτοί που μαρμάρωσαν εδώ και αιώνες, αλλά και αυτοί που τους ακολούθησαν. Σε περίοπτη θέση, στο κέντρο της αίθουσας, ο κόσμος μου από το χειρόγραφο του Αγίου Όρους της Γεωγραφίας του Κλαύδιου Πτολεμαίου, έργο του 2ου αιώνα. Η Κύπρος εμφανίζεται στον τέταρτο χάρτη της Ασίας, την περιτριγυρίζει ένα βαθυγάλαζο πέλαγο και στα ελληνικά διαβαζουμε… σόλοι, κούριον, αμαθούς, θρόνι, σαλαμίνα, κεραυνία… Και απέναντι αντιόχεια, λαοδίκεια. Ανάμεσα στα πρόσωπα και τα σώματα που βγήκαν από τα σπλάχνα της γης, οι ζωντανοί, ανάμεσά τους, οι Κυπραίοι του Άγγελου Μακρίδη και οι Αθαλασσινοί του Σύμη Σιουκιούρογλου… Αυτή είναι η μεγάλη διάρκεια της νησιωτικότητάς, της χερσαίας και της σημερινής μας ύπαρξης.

Πολυσύνθετη, συναρπαστική και πολυεπίπεδη διαδρομή, σε πέντε σκηνές. Σε απόλυτο θεατρικό chiaroscuro, σε περάσματα φωτός και σκοταδιού όπως αρμόζει στην ιστορία και την νοοτροπία μας. Πέντε σκηνές που καταγράφουν την πορεία μας στη μνήμη και στην πραγματικότητα μέσα από αρχαιότητες, τέχνη, αρχειακό υλικό, ψηφιακές εφαρμογές… Η Κύπρος είναι κάτι πιο μεγάλο, πιο πυκνό και συναρπαστικό από αυτό που διδάσκεται στην παιδεία μας.

Περπάτησα όλη την έκθεση, πέρασα από τον Κόσμο της Κύπρου -Πράξη Ι- που λάτρεψα- και πέρασα ώρα στη δεύτερη ενότητα που εκθέτει τον ενιαίο κυπριακό χαρακτήρα -Πράξη ΙΙ-.  Παρουσιάζεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο, καθόλου γραμμικό, αποτελείται από τέσσερις συγκινησιακές ενότητες που δημιουργούν και περιέργεια και περηφάνεια που τόσο έχουμε ανάγκη. Είναι τέσσερα νησιά με βουνίσιες κορυφογραμμές που στήθηκαν για να φιλοξενήσουν την αληθινή και ανόθευτη ικανότητά μας να ζούμε, να δημιουργούμε και να εκτιμούμε τα δικά μας, αλλά και τα αλλόχθονα πέριξ… Αυτήν την αδιάκοπη δημιουργική συνέχεια που κόπηκε μετά το 74 και μας άλλαξε εντελώς ως ανθρώπους που μπορούσαν να δακρύσουν διαβάζοντας τον Θεοδόση Πιερίδη.

Χάρηκα ιδιαίτερα την ενότητα αυτή γιατί αποτελείται από μη προβεβλημένες πολιτισμικές μαρτυρίες, άγνωστες λεπτομέρειες που καταγράφουν μικρά αντικείμενα, θαύμασα τις απείρου κάλλους φωτογραφίες της συλλογής του Manuel Baud Bovy και της Αριστέας Τζάνου που κατέχει το Ίδρυμα, είδα σφραγίδες, σταυρούς ορθόδοξους, Φράγκικους, των Μαρωνιτών, των Αρμενίων, των φυλακισμένων…σταμάτησα στην αρχιτεκτονική παράδοση, μια ωδή στον πωρόλιθο, το Μπέλλαπαις σε κεραμικό, ένα αριστούργημα, χωρίς να ξεχνώ τις δικές μου την Ουρανία και την Πάνδημο, όλα αυτά μαζί που τα καταχωνιάσαμε γιατί δεν έδειχναν μόνο την ελληνική μας «υπόσταση»!

Η νεότερη ιστορία της Δημοκρατίας, η πράξη ΙΙΙ της έκθεσης εισάγει τον επισκέπτη μέσα από ένα και μόνο πορτραίτο στις μετέπειτα πράξεις. Ως θεατρική παράσταση. Πρελούδιο ενός δράματος με συνέχειες. Μια δημοκρατία εφήμερη, επιφανειακή, όνειρα σε χαρτιά απατηλά, μόνο το τόπι του κίτρινου υφάσματος παράπεμπε στη στυγνή πραγματικότητα. Ο νεαρός κόσμος θα παίξει με «το νέο αεροδρόμιο», θα πλοηγηθεί στις φρεσκοβαμμένες αίθουσές με ένα ποντίκι! Αυτοί που το έζησαν και το περπάτησαν θα το δουν με διαφορετικό μάτι, ίσως ανησυχητικό γιατί ένας πραγματικός τόπος είναι σήμερα παιγνίδι. Ερωτήματα πολλά όσο ο επισκέπτης προχωρεί προς τα τετελεσμένα, γρίφος εντυπωσιακός το βραβευμένο έργο για την Αμμόχωστο, μια πόλη backpack!

Από εδώ και πέρα οι αίθουσες είναι χαμηλοτάβανες – σαν να λέμε ο ουρανός πέφτει στο κεφάλι σου.  Μόνες αναλαμπές ο Πωλ Γεωργίου, οι Αγωνίες του Διαμαντή… Μαζί κι εκείνο το ελεεινό κίτς κεραμικό σε σχήμα καρδούλας που έχει στο κέντρο τον Γρίβα και τον Μακάριο… Οδηγούν ανεπιστρεπτί στην πράξη ΙV Τα Δύσκολα Χρόνια…  Άνευ μαυρίλας και μοιρολόγια και επιτεύγματα και ασάφειες.  Ο επισκέπτης είναι αντιμέτωπος με μια εκπληκτική οπτικοακουστική εγκατάσταση που καθηλώνει κυριολεκτικά, όχι μόνο την τρίτη ηλικία που αναγνωρίζει τον ήχο της σειρήνας, αλλά και τη νέα γενιά που θα την διαδεχτεί. Σωστό, αντικειμενικό, εντυπωσιακό, σύγχρονο.

Ένα έχω να πω, ότι το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Κύπρου με την έκθεση αυτή ανάδειξε με μαεστρία, όχι μόνο την ικανότητά του να χειριστεί τη σύγχρονη σκηνογραφία, αλλά και να αναδείξει την αντικειμενική ιστορία του τόπου μέσα από όλο τον πλούτο που ήταν κρυμμένος μέσα στα vault της τράπεζας και αλλαχού. Κάποτε το «Κοινόν Κυπρίων» είχε μια τεράστια παρουσία στην κοινωνία, εξέδωσε μοναδικούς τόμους, ήταν πρωτοπόρο σε θέματα τέχνης, πολιτισμού. Ίσως είναι καιρός να επιστρέψει στην παντοδυναμία του, όχι μέσα από μικρές και ασήμαντες εκδηλώσεις που μπορούν και άλλοι να κάνουν, αλλά μέσα από μια σημαντική και σε βάθος μόνιμη έκθεση του πλούτου που κατέχει. Στο κάτω – κάτω της γραφής ανήκει στους Κύπριους. Μετά το νέο αρχαιολογικό μουσείο υπάρχει η απόλυτη ανάγκη να σταθεί ένα μουσείο της Σύνολης Αδιάκοπης και Εκπληκτικής ιστορίας του τόπου μας.

Ευχαριστώ τη Δήμητρα Ιγνατίου για την εξαιρετική περιήγηση και εύχομαι στον Γιάννη Τουμαζή να τα καταφέρει… Σκέψου το, γίνεται ήταν το παλιό σλόγκαν της Τραπέζης Κύπρου.

*  Φράση από την Κυπριακή Συμφωνία του Θεοδόση Πιερίδη