Δέκα χρόνια πριν αποτελούσε σχεδόν θέσφατο ότι το πρόβλημα στην πολιτιστική διαχείριση στην Κύπρο δεν ήταν η οικονομική κρίση, αλλά η υποταγή στη μετριότητα και ο συμβιβασμός με την ιδέα ότι η δομική δυσλειτουργία του κράτους και της κοινωνίας μας είναι ανίατη.
Παρατηρούσαμε μάλιστα ότι η θεσμοποιημένη δυσλειτουργία συνιστά διασπάθιση και μάλιστα της χείριστης μορφής. Η «κατάρα» για τον τομέα, πέρα φυσικά από την παραδοσιακή απουσία επένδυσης, παρέμενε η έλλειψη βούλησης, η άσκηση της σχετικής πολιτικής εν κοινωνικώ κενώ και η δυστοκία στην εφαρμογή παραγωγικών ιδεών.
Έκτοτε, το νερό μπορεί να μην έγινε χείμαρρος, αλλά εν τέλει μετά κόπων και βασάνων κύλησε κάπως στο αυλάκι. Η τομή ήταν φυσικά η δημιουργία του Υφυπουργείου Πολιτισμού το 2022 και δεν πέρασαν πάρα μόνο μερικές… ώρες για να συνειδητοποιήσει και ο πιο δύσπιστος τι ήταν αυτό που στερούμασταν και πού ακριβώς υστερούσαμε. Δεν ήταν ότι βρεθήκαμε ξαφνικά μ’ ένα μαγικό ραβδί στο χέρι. Αλλά τουλάχιστον αποκτήσαμε ένα πλαίσιο και μια προοπτική.
Από την περασμένη Τετάρτη, με κάθε επισημότητα, έχουμε πλέον ακόμη ένα «σχέδιο μακροχρόνιας στρατηγικής» του σύγχρονου πολιτισμού της Κύπρου που καθορίζεται με Ορίζοντα το 2035. Αυτή η μακροπρόθεσμη στρατηγική, που παραπέμπει στο «Όραμα 2035», ακούγεται λίγο «μανατζερικής» εμπνεύσεως, με ορολογίες που ηλεκτρίζουν τους τεχνοκράτες του Υπουργείου Οικονομικών.
Αλλά, ας είναι. Το 2035 δεν είναι τόσο μακρινό όσο φαίνεται. Απέχει όσο απείχε το 2024 από το 2013, που τα πιο στοιχειώδη στον Πολιτισμό έμοιαζαν να περιδινούνται μέσα σε ένα πηχτό τέλμα. Η κυβέρνηση διατείνεται ότι θέτει πλέον τον τομέα και ειδικότερα το Τμήμα Σύγχρονου Πολιτισμού σε νέα βάση, με μπούσουλα πέντε Πυλώνες, προσδοκώντας στη δημιουργία ενός υγιούς πολιτιστικού οικοσυστήματος, ισάξιου άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Τι πρέπει να γίνει, όμως, πρακτικά τα επόμενα χρόνια για να επιτευχθεί αυτός ο μεγαλόπνοος (για να μην πω… φαραωνικός) στόχος;
Το πρώτο και πλέον απαραίτητο που μου έρχεται στο μυαλό είναι η υιοθέτηση ενός ολιστικού (για να χρησιμοποιήσω μια δημοφιλή λέξη της εποχής μας) μοντέλου βιώσιμης πολιτιστικής διαχείρισης, που να εξισορροπεί την ενίσχυση του πολιτισμού με την οικονομική βιωσιμότητα και τον κοινωνικό αντίκτυπο. Με άλλα λόγια, πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι η προώθηση ενός σαφούς και ισχυρού νομικού πλαισίου στήριξης του τομέα και των ανθρώπων του.
Θεμελιώδους σημασίας εδώ είναι η δημιουργία και η ενίσχυση εθνικών θεσμών που θα λειτουργούν ως κόμβοι δημιουργίας, διατήρησης, διάδοσης, ή και αποκέντρωσης. Την ίδια στιγμή, απαιτείται διαφανής πρόσβαση σε αξιόπιστη δημόσια χρηματοδότηση σε συνδυασμό με μεικτά μοντέλα δημόσιας- ιδιωτικής χρηματοδότησης.
Με δεδομένο ότι η ίδια η κυβέρνηση θέτει ως έναν από τους πέντε κύριους πυλώνες του σχεδιασμού την τεχνολογία και την καινοτομία, μπορώ να φανταστώ ότι ήδη θα έπρεπε να προωθείται κάποιου είδους διεθνές δίκτυο φορέων και δημιουργών για ανταλλαγές και συνεργασίες με αντίστοιχους ανά την Ευρώπη και τον κόσμο, με γνώμονα τη διεύρυνση του πολιτιστικού αντικτύπου της Κύπρου. Στην ίδια λογική, απαραίτητη θα ήταν μια ψηφιακή πλατφόρμα για την προώθηση Κυπρίων δημιουργών παγκοσμίως, αλλά και για την προσβασιμότητα στην πολιτιστική κληρονομιά.
Βιώσιμη πολιτιστική διαχείριση σημαίνει επίσης προώθηση πολιτικών που βοηθούν τους δημιουργούς να αναπτύξουν επιχειρηματικά μοντέλα γύρω από την τέχνη τους, σημαίνει επένδυση σε πολιτιστικές υποδομές –ή και προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων για τέτοιες υποδομές-, σημαίνει πράσινες πρακτικές. Σημαίνει επίσης σοβαρή και ψαγμένη επένδυση στην πολιτιστική εκπαίδευση και καλό είναι να επισημάνουμε εδώ ότι το όλο εγχείρημα εμπλέκει σοβαρά και άλλα χαρτοφυλάκια, πέραν από το Υφυπουργείο Πολιτισμού.
Πάνω απ’ όλα η κυβέρνηση πρέπει να θέσει στον εαυτό της σοβαρά το ερώτημα αν προτίθεται να κάνει πράξη μια σειρά από πολιτικές που αφορούν τον Πολιτισμό σε ένα κεντρικό πλαίσιο που να διέπει την ίδια τη φιλοσοφία της σε επίπεδο προτεραιοτήτων. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος η επόμενη δεκαετία να είναι γόνιμη προς αυτή την κατεύθυνση και να υπάρξουν ουσιαστικές εξελίξεις. Διότι αν υπάρχει ένας χώρος που έχει χορτάσει από ευχολόγια και μακροχρόνιους σχεδιασμούς γραμμένους στο χιόνι, είναι ο συγκεκριμένος.
Ελεύθερα, 8.9.2024
