Οι κυβερνήσεις επενδύουν στον πρωταθλητισμό επειδή παράγει ινδάλματα με τα οποία μπορούν να ταυτιστούν οι πολίτες, ώστε να ξεχάσουν για λίγο τα προβλήματα και τα σκάνδαλα.
Μου αρέσει να παρακολουθώ αθλήματα, μικρός άλλωστε ήμουνα και λίγο αθλητής – μπάσκετ, 100 μέτρα, μήκος. Βλέπω και τώρα τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι όποτε μπορέσω, όμως υπάρχει ένα στοιχείο που πάντα με ενοχλούσε, κοινό σε οποιαδήποτε αθλητική αναμέτρηση, ιδιαίτερα έντονο σε τέτοιους αγώνες παγκόσμιας προβολής: Ο φανατισμός, τα τραβηγμένα πρόσωπα και τα ουρλιαχτά αθλητών και θεατών σε κάθε πόντο ή νίκη, οι πανταχού παρούσες σημαίες κρατών που τις τινάζουν με μανία οι θεατές, θαρρείς για να φύγει η σκόνη και οι αράχνες που μάζεψαν επί τέσσερα χρόνια, που τις τυλίγονται και τις ανεμίζουν οι νικητές τιμώντας τον κύριο χορηγό τους… Πριν κάμποσα χρόνια δεν επιτρεπόταν να αγωνιστούν επαγγελματίες αθλητές – αν και ήταν κοινό μυστικό πως οι «ερασιτέχνες» αμείβονταν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, λιγότερο ή περισσότερο προσχηματικό. Τώρα τουλάχιστον δεν προσποιούνται κυβερνήσεις και αγωνιζόμενοι, άλλωστε είναι αδύνατο να ξεχωρίσει κάποιος αν δεν είναι επαγγελματίας πλήρους απασχόλησης.
Πέρα από το θέαμα, λοιπόν, και την οικονομική διάσταση των Ολυμπιακών Αγώνων για αθλητές, οργανωτές, διαφημιζόμενους και τους επαγγελματίες που απασχολούνται για τις ανάγκες της διοργάνωσης κ.λπ., τι άλλο μας προσφέρουν; Αν η θρησκεία είναι το όπιο του λαού κατά τον Μαρξ (τότε ήταν νόμιμο αναλγητικό με «παρηγορητική» δράση), ο επαγγελματικός αθλητισμός σήμερα, με αποκορύφωμα τους Ολυμπιακούς, δεν είναι απλώς το όπιό του αλλά ισχυρό διεγερτικό, η κοκαΐνη και η μορφίνη του, η μεθαμφεταμίνη, η ηρωίνη και το LSD του – με ποιον σκοπό όμως; Στην αρχαιότητα, οι διάφορες αθλοπαιδιές προορίζονταν να ψυχαγωγούν τους θεατές, ενώ παράλληλα οι αθλητές γύμναζαν το σώμα τους, ανέπτυσσαν τη δύναμη και την επιτηδειότητά τους μαζί με τις πνευματικές ικανότητές τους, ώστε να αποκτήσουν ταχύτητα, ρώμη, εφευρετικότητα και άλλες αρετές. Κέρδιζαν έτσι την αναγνώριση, αλλά και την ικανότητα να πολεμήσουν αν χρειαστεί για την πατρίδα τους. Άλλωστε, αυτό φανερώνει και το είδος των αγωνισμάτων – δρόμος, πάλη, πυγμαχία, άλμα, ακόντιο, δίσκος κ.ά.
Διασκεδάζουμε, λοιπόν, αναμφισβήτητα παρακολουθώντας τους Αγώνες, υποκύπτοντας λίγο ή πολύ στην αγελαία και εθιστική ανάγκη για ταύτιση με ινδάλματα που να μας ενώνουν, που να μας δίνουν ταυτόχρονα την αίσθηση –ψευδαίσθηση μάλλον– της δικής μας συλλογικής υπεροχής από τους άλλους λαούς. Ενώ στον εγχώριο αθλητισμό όπως είναι το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ κ.λπ. οι οπαδοί χωρίζονται ανάλογα με την ομάδα που υποστηρίζουν, στους Ολυμπιακούς οι φίλαθλοι συσπειρώνονται γύρω από την ιδέα του έθνους, η οποία είναι το ίδιο αν όχι περισσότερο ισχυρή με την ιδέα της θρησκείας. Φυσικά, αυτό είναι άλλη μια ψευδαίσθηση επειδή αυτά που διαφοροποιούν τους ανθρώπους –οι ιδεολογικές, πολιτισμικές και αξιακές επιλογές τους– είναι πολύ περισσότερα από την αόριστη και μάλλον κενή ιδέα του έθνους, με την οποία θέλουν να πιστεύουν ότι συνταυτίζονται. Παρόλα αυτά, είναι ένας ισχυρός λόγος για τις πολιτικές ηγεσίες ώστε να επενδύουν όχι απλώς στον αθλητισμό αλλά στον πρωταθλητισμό: Παράγει ινδάλματα με τα οποία μπορούν να ταυτιστούν οι πολίτες, ακόμα κι αν αυτά έχουν διαφορετικό χρώμα ή και όνομα από το «αποδεκτό», ώστε να ξεχάσουν για λίγο τα προβλήματα και τα σκάνδαλα από τη διακυβέρνησή τους.
Οι αθλητές-ήρωες είναι πολύ χρήσιμοι στους κυβερνώντες, έστω και εν αγνοία τους. Οι αθλητικές υποδομές, ακόμα και αν κατά τύχη μπορούν να συμπεριλάβουν και τους συνηθισμένους νέους που θέλουν απλώς να γυμναστούν και να αθληθούν, εξυπηρετούν κυρίως τη δημιουργία υπεραθλητών «που μπορούν να μας κάνουν περήφανους», όπως δήλωσε πρόσφατα και ο πρόεδρός μας. Επιπλέον, το «ολυμπιακό πνεύμα» στην εποχή μας έχει κατάλληλα προσαρμοστεί και διευρυνθεί ώστε να συμπεριλάβει και τις γυναίκες, οι οποίες στην αρχαιότητα δεν επιτρεπόταν να αγωνίζονται. Και αυτό, παρόλο που μοιάζει σαν ένα είδος αναγνώρισης και ισότητας, συνεισφέρει κυρίως στην αύξηση του κοινού που παρακολουθεί και στην ταύτιση που συνεπάγεται. Φαίνεται μάλιστα πως ετοιμαζόμαστε πλέον να περάσουμε σε άλλο ένα επίπεδο διεύρυνσης, με την επικείμενη συμπερίληψη ανδρόγυνων και άλλων ανθρωπότυπων στο αθλητικό πεδίο. Δεν ξέρω πώς ακριβώς θα γίνει αυτό, αλλά προς τα εκεί βαδίζουμε…
Όπως και να έχει το πράγμα, καλό θα είναι να έχουμε υπόψη μας τι είναι αυτό που παρακολουθούμε, ώστε να διασκεδάζουμε απενοχοποιημένα, άντε και με μια δόση «αθλητικής ντόπας», αλλά χωρίς επικίνδυνες, σε κάθε περίπτωση, ταυτίσεις και φανατισμούς. Να μην ξεχνάμε επίσης πόσο εύκολα ξοδεύονται χρήματα σε τέτοιες φιέστες, τα οποία θα έλυναν πολλά προβλήματα των πολιτών. Και να θυμόμαστε ότι οι αθλητές εκπροσωπούν τον εαυτό τους – άντε και τους χορηγούς τους, κρατικούς και μη. Δεν έχουν καμιά σχέση με τους εθνικισμούς μας, συνειδητούς ή ασυνείδητους.
chrarv@philelefheros.com
MINORITY REPORT, 11.08.2024
