Στις 22 Μαΐου ο πρωθυπουργός της Βρετανίας προκήρυξε πρόωρες εκλογές. Σε μια κίνηση που ελάχιστοι γνώριζαν εκ των προτέρων αλλά υποψιάζονταν, όπως έδειξε και το σκάνδαλο με τα παράνομα στοιχήματα, στήθηκε έξω από το νούμερο 10 της Ντάουνινγκ Στριτ για να ανακοινώσει τα σχέδιά του.
Εκείνο, που δεν υπολόγισε, αν και θα έπρεπε ήταν ο περιβόητος βρετανικός καιρός. Την ώρα που μιλούσε ο Ρίσι Σούνακ έπιασε βροχή, με αποτέλεσμα μέχρι να βρεθεί μια ομπρέλα να γίνει μούσκεμα. Και όλο αυτό υπό τον ήχο του τραγουδιού «Things can only get better», σύμβολο της εποχής του Τόνι Μπλερ και που κάποιος το έβαλε να παίζει σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Η κατάσταση, πάντως δεν πρόκειται να γίνει καλύτερη για τους Συντηρητικούς. Αντίθετα, τα χειρότερα είναι μπροστά τους. Τον τελευταίο χρόνο δεν υπήρξε ούτε και μία δημοσκόπηση που να τους δίνει την παραμικρή πιθανότητα νίκης. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν στους Εργατικούς ένα τεράστιο προβάδισμα, που πρέπει να έρθουν τα πάνω κάτω για να το χάσουν.
Μάλιστα, αν επαληθευτούν οι έρευνες οι Τόρις κινδυνεύουν με εκλογικό αφανισμό, αφού αναμένεται να κερδίσουν λιγότερες από 100 έδρες έναντι 420 των Εργατικών, σε σύνολο 650. Αν το σενάριο αυτό επιβεβαιωθεί οι Εργατικοί θα έχουν την επόμενη μέρα των εκλογών μια ιστορική πλειοψηφία 256 βουλευτών, τη μεγαλύτερη από οποιαδήποτε μεταπολεμική κυβέρνηση στη Βρετανία. Επίσης, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες θα μπορούσαν να κερδίσουν 38 έδρες, το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας 15, οι Πράσινοι τρεις έδρες όπως ακριβώς και το κόμμα Reform UK του Νάιτζελ Φάρατζ, γνωστού από το ρόλο που έπαιξε στο Brexit.
Η διαφορά είναι τόσο μεγάλη, που και πολλά στελέχη των Συντηρητικών φαίνεται πως έχουν αποδεχθεί πως θα χάσουν. Βλέποντας το εύρος της ήττας πολλοί πρωτοκλασάτοι όπως ο Μπόρις Τζόνσον ή ο Μάικλ Γκόουβ δεν κατεβαίνουν ως υποψήφιοι γνωρίζοντας πως δεν έχουν καμία πιθανότητας επανεκλογής τους. Αλλά και ο ίδιος ο Ρίσι Σούνακ τις τελευταίες μέρες κάνει περιοδεία στις περιοχές προπύργια, που ότι και να γίνει βρέξει χιονίσει είναι εξασφαλισμένες για τους Συντηρητικούς. Με λίγα λόγια δίνει μια μάχη οπισθοφυλακής έχοντας αποδεχτεί πως πολύ δύσκολα μπορεί να νικήσει.
Η κλίμακα της αναμενόμενης ήττας των Τόρις θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στο μέλλον τους. Από τους επικρατέστερους για να διαδεχθούν τον Ρίσι Σούνακ, οι Πένι Μόρντοντ, Γκραντ Σαπς και Ρόμπερτ Τζένρικ οδεύουν προς εκλογική ήττα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Αυτό θα αφήσει τους Κέμι Μπάντενοχ, Τομ Τάγκενχατ, Σουέλα Μπρέιβερμαν και Πρίτι Πατέλ στην κούρσα της διαδοχής, καθώς οι δικές τους έδρες δεν φαίνεται να κινδυνεύουν.
Αλλά και ο πρόεδρος του κόμματος, Ρίτσαρντ Χόλντεν, ο οποίος προκάλεσε οργή στην εκλογική βάση όταν κατέλαβε «ως πολιτικός αλεξιπτωτιστής» την παραδοσιακά ασφαλή για τους Τόρις έδρα του Μπάζιλντον και Μπιλέρικεϊ, αναμένεται να τη χάσει από το Reform. Περίπου 29 από τους 45 σημερινούς υπουργούς που συμμετέχουν στις εκλογές αναμένεται να χάσουν. Περιλαμβάνουν τον υπουργό Οικονομικών Τζέρεμι Χαντ και την υπουργό Παιδείας Τζίλιαν Κίγκαν, που θα ηττηθούν από τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες.
Οι αναλυτές επισημαίνουν πως το Συντηρητικό Κόμμα χάνει ψηφοφόρους προς πάσα κατεύθυνση. Όσοι έχουν δυσαρεστηθεί από την ακραία δεξιά στροφή που ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια δηλώνουν έτοιμοι να ψηφίσουν τους Ελευθέρους Δημοκράτες ή και τους Εργατικούς. Όσοι πάλι καλοβλέπουν αυτή την στροφή και είναι υπέρ ακόμη πιο σκληρών πολιτικών στρέφονται το Reform UK. Μάλιστα, αυτοί αποτελούν και τις μεγαλύτερες απώλειες για τους Τόρις.
Αξιοσημείωτο είναι πάντως το γεγονός πως στη Βρετανία δεν έχει εμφανιστεί ένα καθαρόαιμο ακροδεξιό κόμμα, όπως ο Εθνικός Συναγερμός στη Γαλλία ή η Εναλλακτική για τη Γερμανία AfD. Το χώρο αυτό κάλυπτε στο παρελθόν το UKIP που πλέον έχει απορροφηθεί από το Reform UK. H ατζέντα του, μετά που το Brexit έφυγε από τη μέση, είναι έντονα αντιμεταναστευτική, με έμφαση στα ζητήματα ασφάλειας αλλά και θέματα ταυτότητας, δικαιώματα των LGBT.
Βέβαια, μεγάλο μέρος αυτής της ατζέντας την καλύπτει πλέον το ίδιο το Συντηρητικό Κόμμα. Κλασσικό παράδειγμα το μεταναστευτικό και ο ζήλος με τον οποίο ο Ρίσι Σούνακ προώθησε το σχέδιο «Ρουάντα» την αποστολή δηλαδή μεταναστών στη Ρουάντα, παρόλο που αυτό κρίθηκε αντισυνταγματικό.
Και βέβαια, η τόσο μεγάλη διαφορά στις δημοσκοπήσεις δεν θα υπήρχε, αν αρκετοί ψηφοφόροι των Συντηρητικών δεν αποφάσιζαν πως ήρθε η ώρα να δώσουν μια ευκαιρία στους Εργατικούς. Το κόμμα του σερ Κιρ Στάρμερ, αφήνοντας πίσω του την ταραγμένη περίοδο όταν ηγέτης ήταν ο Τζέρεμι Κόρμπιν, κατάφερε να παρουσιάσει ένα εκλογικό πρόγραμμα που πείθει τους μετριοπαθείς ψηφοφόρους και να πλασαριστεί ως κόμμα εξουσίας.
Ο νέος ηγέτης του κόμματος έπαιξε έξυπνα το παιχνίδι και εκτός δραματικού απροόπτου θα είναι το πρόσωπο που θα περάσει την καλογυαλισμένη μαύρη πόρτα της Ντάουνινγκ Στριτ 10, ως πρωθυπουργός μιας χώρας που κραυγάζει για αλλαγή. Πρόκειται να αναλάβει μια χώρα με πληθωρισμό ρεκόρ τα τελευταία δύο χρόνια, με επιτόκια που εκτοξεύτηκαν, που είδε τη λίρα να πέφτει σε ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου, εξακολουθεί να βιώνει κρίση κόστους ζωής, και να δοκιμάζεται από τους μεγαλύτερους χρόνους αναμονής για ιατρικές επεμβάσεις στην πρόσφατη ιστορία της. Και που είχε διέλθει τα τελευταία οκτώ χρόνια από μια πολιτική περιδίνηση, μετά το δημοψήφισμα του 2016 υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι προσδοκίες για τη νέα κυβέρνηση έχουν ανεβεί στα ύψη και είναι πιθανόν πως οι Εργατικοί θα επιδιώξουν να τις εκπληρώσουν στο βαθμό που μπορούν βελτιώνοντας την οικονομία, το διαθέσιμο εισόδημα, το Εθνικό Σύστημα Υγείας, να επιστρέψουν παροχές που είχαν κοπεί επί των Συντηρητικών και να διορθώσουν το κράτος πρόνοιας.
Η εσωτερική πολιτική αναμένεται να αλλάξει και αυτό είναι κάτι αναμενόμενο λαμβάνοντας υπόψη και τις ιδεολογικές διαφορές που θα έχει νέα με την παλιά κυβέρνηση. Εκεί που δεν πρέπει να αναμένουμε κάτι νέο είναι στην εξωτερική πολιτική. Δεν αναμένεται ότι θα υπάρξει κάτι διαφορετικό στο ζήτημα της Ουκρανίας ή στην αντιμετώπιση της Ρωσίας για παράδειγμα ή του ΝΑΤΟ. Και βέβαια, πολύ ψηλά και για τους Εργατικούς θα παραμείνει η σχέση με τις ΗΠΑ, που ειδικά μετά το Brexit έχει καταστεί ζωτικής σημασίας για τη Βρετανία.
Θα ρίξει γέφυρες προς την ΕΕ το Εργατικό Κόμμα
Τέσσερα χρόνια έχουν περάσει από την επίσημη έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εννέα από τότε το σχετικό δημοψήφισμα. Ήταν μια καθοριστική στιγμή για τη χώρα που βρέθηκε από ισχυρό μέλος μιας ομάδας κρατών να διαφεντεύει μόνη της τη μοίρα της.
Παρόλα αυτά στην παρούσα προεκλογική εκστρατεία το Brexit ήταν ένα θέμα που δεν συζητήθηκε καθόλου. Σαν να μην έγινε ποτέ, σαν να μην βιώνουν οι Βρετανοί τις συνέπειες του. Ήταν μια καλή ή μια κακή απόφαση; Ωφέλησε ή έβλαψε τη χώρα; Επιτεύχθηκαν οι στόχοι που τέθηκαν ή αποδείχτηκε πως ήταν ένα οδυνηρό ψέμα; Ό,τι και να ισχύει έχει πέσει ένα πέπλο σιωπής.
Οι Συντηρητικοί, που ήταν και το κόμμα που υλοποίησε το Brexit θεωρούν πως το θέμα έχει κλείσει. Αντίθετα, οι Εργατικοί αν και δεν συζητούν επανένταξη της χώρας στην ΕΕ φαίνεται ότι προτείνουν κυρίως τη διαπραγμάτευση μιας νέας συμφωνίας. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό, κανένας δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα, αφού οι Εργατικοί κρατούν τα χαρτιά τους κλειστά.
Οι Εργατικοί στο δημοψήφισμα το 2016 τάχθηκαν κατά του Brexit. Ο τότε ηγέτης τους όμως, Τζέρεμι Κόρμπιν ήταν υπέρ. Την ίδια στιγμή, μεγάλο μέρος της εκλογικής τους βάσης προέρχεται από περιοχές που τάχθηκαν υπέρ της εξόδου από την ΕΕ. Η σύγκλιση διαφορετικών απόψεων δεν είναι καθόλου εύκολη.
Και είναι ίσως για αυτό το λόγο που ο Κιρ Στάρμερ τηρεί σιγή ιχθύος για το τι μέλλει γενέσθαι προκειμένου να μην δυσαρεστήσει κάποιους και στερηθεί τις ψήφους τους. Ο ίδιος θεωρείται ένθερμος ευρωπαϊστής. Είναι πολύ πιθανόν να έχει πάρει τις αποφάσεις του και να ετοιμάζει κάποια κίνηση μετά την εκλογή του. Άλλωστε, όλοι όσοι τον γνωρίζουν μιλούν για ένα μεθοδικό άνθρωπο με ευαισθησίες, που όταν χρειάζεται μπορεί να κινηθεί με αποφασιστικότητα και κυνισμό.
Υπουργοί της κυβέρνησης Σούνακ κατηγορούν τον Κίρ Στάρμερ και τους Εργατικούς πως αν εκλεγούν θα επιδιώξουν να ανατρέψουν το Brexit. Είναι μια κατηγορία που μάλλον δεν ισχύει και που έχει στόχο να τρομοκρατήσει τους σκληροπυρηνικούς οπαδούς της εξόδου από την ΕΕ. Από την άλλη, όμως είναι απίθανο η κατάσταση να παραμείνει όπως έχει, ειδικά αν ληφθεί υπόψη και το ότι χρειάζονται λύσεις για την οικονομία. Οι Εργατικοί θα ρίξουν γέφυρες προς την ΕΕ.
Σε αναζήτηση νέας πορείας το Συντηρητικό Κόμμα
Η επόμενη μέρα των εκλογών για το Συντηρητικό Κόμμα, θα είναι δύσκολη πάντως. Μετά από 14 χρόνια στην εξουσία και έχοντας οδηγήσει τη χώρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Τόρις θα έχουν να διαχειριστούν μια επώδυνη ήττα, με πολλά επώνυμα στελέχη να μην καταφέρνουν να εξασφαλίζουν την επανεκλογή τους. «Το Συντηρητικό Κόμμα έχει αλλάξει βαθιά τη Βρετανία κατά τη διάρκεια των 14 ετών στην εξουσία του. Μια τέτοια αλλαγή είναι ότι έκανε την απουσία χάους να φαίνεται σαν… ικανότητα και το αδιανόητο προηγουμένως να φαίνεται αποδεκτό», σχολίασε πρόσφατα σε άρθρο του το περιοδικό Economist.
Το μόνο βέβαιο ότι στην περίπτωση ήττας, ο Ρίσι Σούνακ, θα αναγκαστεί να παραιτηθεί και το κόμμα θα πρέπει να εκλέξει μια νέα ηγεσία. Οι Συντηρητικοί θα κληθούν να πάρουν σοβαρές αποφάσεις καθοριστικές για το μέλλον του κόμματος. Όπως είναι τώρα η κατάσταση το κόμμα για να βρει τον βηματισμό του είτε πρέπει να στραφεί ακόμη πιο δεξιά και να προσπαθήσει να κερδίσει τους ψηφοφόρους που έχει χάσει παλαιότερα από το UKIP και σήμερα από το Reform UK είτε θα στραφεί προς κέντρο, αναζητώντας στοιχεία της παλιάς του ταυτότητας.
Προκειμένου να πετύχουν το πρώτο, απλά θα ακολουθήσουν μια πιο ακροδεξιά πολιτική. Με το Brexit να έχει επιτευχθεί θα επιδιώξουν ακόμη πιο σκληρή μεταναστευτική πολιτική ή πιο σκληρές θέσεις για την οικονομία. Για να πετύχουν, όμως το δεύτερο πρέπει να γίνουν ξανά πιο διεθνιστές, πιο φιλελεύθεροι, να δώσουν έμφαση στην παγκοσμιοποίηση ξανά και να αφήσουν τον απομονωτισμό στην άκρη και να αναδείξουν ξανά τις αρχές του ελευθέρου εμπορίου.
Η πορεία αυτή θα καθοριστεί εν πολλοίς και στο επόμενο συνέδριο του κόμματος, που παραδοσιακά γίνεται αρχές Φεβρουαρίου. Εκεί οι Συντηρητικοί θα αναγκαστούν να μιλήσουν για τα αίτια της ήττας, κανένας δεν ξέρει με πόση δόση ειλικρίνειας θα γίνει αυτό και στη συνέχεια να εκλέγουν νέο αρχηγό. Ανάλογα με το ποιος θα είναι ο νέος ηγέτης, θα καθοριστεί και η στροφή που θα ακολουθηθεί και η πορεία προς το μέλλον.
Ο άνθρωπος που θέλει
να αλλάξει τη Βρετανία
Μεθοδικός, τεχνοκράτης και, σύμφωνα με τους επικριτές του, όχι ιδιαίτερα χαρισματικός. Αυτό είναι το προφίλ με λίγες λέξεις του σερ Κιρ Στάρμερ, του ανθρώπου που όπως όλα δείχνουν θα είναι ο νέος πρωθυπουργός της Βρετανίας.
Ο 61χρονος κεντροαριστερός δικηγόρος γεννήθηκε στο Λονδίνο και φοίτησε σε κρατικά χρηματοδοτούμενο εκπαιδευτικό ίδρυμα της νοτιοανατολικής Αγγλίας. Ο πατέρας του φρόντιζε τη μητέρα του, η οποία διαγνώστηκε με σπάνια αυτοάνοση ασθένεια όταν ο ίδιος ήταν 11 ετών.
Στα πρώτα χρόνια της νομικής του καριέρας, είχε σαφή αριστερό προσανατολισμό. Εκπροσώπησε δύο οικολόγους ακτιβιστές που τα έβαλαν με την πανίσχυρη McDonald’s σε πολύκροτη νομική υπόθεση στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Στη συνέχεια ειδικεύτηκε σε υποθέσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αγωνιζόμενος υπέρ των αδικημένων. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι στους Τόρις επικαλούνται το επαγγελματικό του παρελθόν για να τον κατηγορήσουν «ότι υπερασπίζεται τρομοκράτες». Ωστόσο, όταν το 2008 ανέλαβε τη θέση του επικεφαλής της Δημόσιας Εισαγγελίας (DPP) της Βρετανίας, μεταμορφώθηκε από σταυροφόρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε βραχίονα του κατεστημένου, σύμφωνα με το Politico. Μια κληρονομιά που επικαλείται τώρα, υποσχόμενος σταθερότητα στους ψηφοφόρους του Κέντρου.
Αφού εξελέγη βουλευτές το 2015, έγινε σκιώδης υπουργός Brexit υπό τον Τζέρεμι Κόρμπιν τον επόμενο χρόνο. Ταυτόχρονα φρόντισε να μη χαθεί το φιλοευρωπαϊκό αίσθημα στο κόμμα, πιέζοντας για δεύτερο δημοψήφισμα που θα μπορούσε να ανατρέψει την απόφαση της Βρετανίας να εγκαταλείψει την ΕΕ. Τον Δεκέμβριο του 2019, μετά την παραίτηση του Τζέρεμι Κόρμπιν και τη χειρότερη ήττα των Εργατικών εξελέγη πρόεδρος του κόμματος, υποσχόμενος να το οδηγήσει στη νίκη.
Οι πιο αριστεροί του σύμμαχοι έχουν έκτοτε περιθωριοποιηθεί μέσω ενός κεντρικού κομματικού μηχανισμού, υπό τον έλεγχο πλέον του Κιρ Στάρμερ, που κατευθύνει όλες τις διαδικασίες επιλογής υποψηφίων. Δεν έχει στενό κύκλο βουλευτών και είναι χαρακτηριστικό ότι έχει διορίσει δημοσίους υπαλλήλους σε πολιτικές θέσεις-κλειδιά.
Ο πραγματισμός του επεκτείνεται και στα εξωτερικά θέματα, όπου συχνά ευθυγραμμίζεται με την κυβερνητική πολιτική. Θέλει στενότερη σχέση με την ΕΕ και έχει υποστηρίξει τα χτυπήματα στην Υεμένη και τη συμμαχία με το Ισραήλ. Και παρόλο που είχε χαρακτηρίσει «αποκρουστικές» δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ το 2016, τώρα λέει ότι μία κυβέρνηση των Εργατικών θα συνεργαστεί με όποιον και αν κερδίσει τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο.
