Πέρασα τις πρώτες ηλιόλουστες μέρες του νέου χρόνου στις ακρογιαλιές της δυτικής Κύπρο, περπάτησα με φίλους από τον Άγιο Γεώργιο της Πέγειας, ατένισα τη λουσμένη στο φως Γερόνησο, σεργιανίσαμε στο λιμάνι Μανίκι, κάποτε ορμητήριο προς την Ιερή Νήσο, και κατά τα βυζαντινά χρόνια σημαντικό λιμάνι που εξυπηρετούσε και την σημαντική Ιουστινιάνεια βασιλική που βρίσκεται στην ακρόπολη του ακρωτηρίου Δρέπανον.
Στην παρέα μας η ανασκαφέας της Γερονήσου, η Τζόαν Μπρέτον Κόνελι, καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου της Νέας Υόρκης, συγγραφέας και λάτρης της Κύπρου που πήρε τη σκυτάλη το 1989 από τον Σοφοκλή Χατζησάββα του οποίου οι σωτήριες ανασκαφές του 1982 απέτρεψαν την ανέγερση ξενοδοχείου πάνω στο Ιερό Νησί.
Είπαμε τα ιερά και τα όσια μας…
Από τότε μέχρι σήμερα το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης είναι εκεί ανελλιπώς με ομάδες αρχαιολόγων και άλλων επιστημόνων, και δουλεύουν συστηματικά και με έμφαση στη χρήση καινοτόμων αρχαιολογικών προσεγγίσεων. Εκτός από την ανασκαφή, μελετούν τη χλωρίδα, την πανίδα του νησιού, τα θαλάσσια ρεύματα, διεξάγουν υποβρύχιες επισκοπήσεις, γιατί το Ιερό Νησί ως τόπος λατρείας, ήταν συνδεδεμένο και εξαρτώμενο από την ενδοχώρα. Το μικρό λιμάνι στο Μανίκι παρείχε ξεκάθαρα, όπως μαρτυρούν τα λαξευμένα κανάλια στον βράχο, οι δέστρες, η κεραμική και οι άγκυρες, το πιο βολικό και ασφαλές μέρος για την αγκυροβόληση, τη φόρτωση και την εκφόρτωση εμπορευμάτων.
Στη Γερόνησο οι ανασκαφές έφεραν στο φως τρεις περιόδους: μια πρώιμη Χαλκολιθική (3800 π.Χ.), μια ύστερη Ελληνιστική (80-30 π.Χ.), και τη Βυζαντινή περίοδο(6ος-7ος αιώνας και 13ος αιώνας). Στην ύστερη ελληνιστική περίοδο παρατηρούμε έντονη δραστηριότητα, βρέθηκε ένα ιερό, νομίσματα, αγγεία, φυλαχτά, γυάλινα ευρήματα, επιγραφές, ενεπίγραφα όστρακα με ελληνικό αλφάβητο. Αποκαλύφθηκαν σειρές από γυψοκονιάματα που αποτελούν ένδειξη ότι στον χώρο κάποτε έστεκαν μνημειακοί τοίχοι κατασκευασμένοι από λαξευτούς λίθους οι οποίοι πιθανόν να απομακρύνθηκαν κατά την πρωτοχριστιανική περίοδο (6ος-7ος αι. μ.Χ.) για την ανέγερση των χριστιανικών βασιλικών στον Άγιο Γεώργιο.
Το νησί, που βρισκόταν ήδη υπό την κυριαρχία των Ρωμαίων από το 58 π.Χ., δόθηκε ξανά ως δώρο στην Κλεοπάτρα από τον Μάρκο Αντώνιο, ἐμπλήσας γὰρ ὄχλου τὸ γυμνάσιον καὶ θέμενος ἐπὶ βήματος ἀργυροῦ δύο θρόνους χρυσοῦς, τὸν μὲν ἑαυτῷ, τὸν δὲ Κλεοπάτρᾳ, καὶ τοῖς παισὶν ἑτέρους ταπεινοτέρους, πρῶτον μὲν ἀπέφηνε Κλεοπάτραν βασίλισσαν Αἰγύπτου καὶ Κύπρου καὶ Λιβύης καὶ κοίλης Συρίας (Πλούταρχος, Αντώνιος, 54, 4). Πιστεύεται ότι το ιερό του Απόλλωνα που βρέθηκε επάνω στο νησί κτίστηκε από την Κλεοπάτρα γιατί μόνο εκείνη διέθετε τους πόρους για να κτίσει σ’ ένα νησί που περιβάλλεται από γκρεμούς.
Δώρο λοιπόν το νησί, σε μια γυναίκα και τι γυναίκα, μια νέα Αφροδίτη! Μια αρχαία Ελληνίδα βασίλισσα, η τελευταία της δυναστείας των Πτολεμαίων, αυτής της μακεδονικής καταγωγής οικογένεια που κυβέρνησε την Αίγυπτο μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ανέβηκε στο θρόνο στα δεκαεπτά της, ήξερε γλώσσες, γράφτηκε ότι δεν ήταν όμορφη, γοήτευσε τα ιερά τέρατα της τότε οικουμένης που την ερωτεύτηκαν παράφορα αμφότεροι. Τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο. Στον πρώτο έφθασε με δόλο στο διαμέρισμά του τυλιγμένη σε ένα χαλί και τον απογείωσε μέχρι τη μέρα που τον σκότωσε ο Βρούτος, αφού του έδωσε τον Καισαρίωνα. Τον δεύτερο, που ενσάρκωνε τον Διόνυσο, τον συνάντησε στην Κιλικία, και αυτός της παραδόθηκε αμαχητί. Ήταν η θεά, η προσωποποίηση της Ίσιδος, η Βασίλισσα των Βασιλέων, γέννησε τον Αλέξανδρο Ήλιο και την Κλεοπάτρα Σελήνη!
Γιατί τα λέω όλα αυτά; Γιατί περπάτησα στο χώρο και είδα με τα μάτια μου τι συμβαίνει, πόσο αλλοιώθηκε η περιοχή προς χάριν των ολίγων και πόνεσε η ψυχή μου. Μήπως αν οι άρχοντες ήξεραν ελάχιστες στιγμές της πολύβουης ιστορίας μας θα έδειχναν περισσότερο σεβασμό; Αν ήξερε μήπως η τοπική κοινωνία θα αισθανόταν ακόμη πιο περήφανη για το παρελθόν της και θα εκφραζόταν; Μήπως αν ήξεραν θα προστάτευαν καλύτερα ένα ιερό χώρο ιερό, που εκτός από την Αφροδίτη συνδέθηκε με την πασίγνωστη Βασίλισσα των Βασιλέων και στη συνέχεια με τον Άγιο Γεώργιο;
Επιστρέφοντας έκλεισα τα μάτια μου και φαντάστηκα την «Via Drepanum» που θα συνέδεε το λιμάνι με τα μνημεία και με το ιερό του Απόλλωνα επάνω στο νησί, φαντάστηκα το λιμάνι με το φάρο του, τους ναύτες να πηγαινοέρχονται, τους εργάτες να φορτώνουν πέτρες και υλικά «υπέρ ευχής ναυτών», η επιγραφή της βασιλικής! Στο πίσω μέρος του μυαλού μου το λιμάνι της Αλεξάνδρειας, η Κλεοπάτρα, ο Καίσαρας, ο Αντώνιος και ο Καβάφης! Σκέφτηκα την απαράμιλλη ομορφιά ενός χώρου που θα συνδύαζε τον σεβασμό στη φύση, την ιστορία, τους ανθρώπους, την Πέγεια, τα φαράγγια, την περιοχή Φαλκονία που αναφέρει ο Κίτσενερ στον χάρτη του, τον Ακάμα, τη θάλασσα, το νησί, το λιμάνι, τους γύρω τάφους και τις εξαίσιες βασιλικές!
Ένα και αδιαίρετο σύνολο στη δική μου λογική που θα έδινε στην περιοχή τεράστια πολιτισμική αξία. Αν θέλουν να σβήσουν κάθε γραμμή που μας συνδέει με το παρελθόν, αν τους ικανοποιεί και αρκούνται μόνο στα έσοδα του «αναπτυξιακού», «επενδυτικού» και «τουριστικού» προϊόντος, επαναφέρω δυο αράδες που έρχονται συχνά στο μυαλό μου! Ανήκουν στον ευπατρίδη της Αμμοχώστου, τον Ευάγγελο Λουίζο: Τίποτε δεν απόμεινε παρά μια γεύση φτήνιας στην άκρη του γκρεμού.
Ελεύθερα, 7.1.2024
