Μεσημέρι της Τρίτης 26 Σεπτέμβριου 2023 και μόλις είχε ολοκληρωθεί η ταφή του Ξενοφώντα Καλλή στο κοιμητήριο Ιδαλίου.
Έπινα το κρασί της παρηγοριάς στη σκιά του μικρού εντευκτηρίου όταν ένας φίλος, από τους πιο παλιούς συνεργάτες του Ξενοφώντα, ειδικός στις αναλύσεις DNA και τα συναφη, με είδε και ήρθε και με χαιρέτησε φανερά θλιμμένος. Η γνωριμία τους μετρούσε πέραν των τριών δεκαετιών. «Έφυγε ο Ξενοφών», είπε λες και μιλούσε για κάτι αδιανόητο. «Σχεδόν κλείνει οριστικά το κεφάλαιο της διακρίβωσης της τύχης των υπολοίπων περίπου 1000 αγνοουμένων» απάντησα, σίγουρος ότι θα συμφωνούμε με την εκτίμηση που είχα σπεύσει να διατυπώσω. Εξάλλου και στον επικήδειο που είχα πει, στην κηδεία, μεταξύ άλλων σημείωνα ότι, «ο Ξενοφών Καλλής, είναι αναντικατάστατος.
Γι’ αυτό κι εγώ εκτιμώ ότι το κεφάλαιο των αγνοουμένων κάπου εδώ κλείνει, τώρα που αυτός που κρατούσε το κλειδί της γνώσης, της θέλησης και μιας τεράστιας πείρας οδεύει σήμερα στην τελευταία του κατοικία». Ένα πικρό χαμόγελο διαγράφηκε στα χείλη του συνομιλητή μου και μου αποκάλυψε ότι τις μέρες εκείνες είχαν ταυτοποιήσει οστά οκτώ αγνοουμένων!
Αφορμή και τούτη τη φορά ήταν η ενδελεχής γνώση των πραγμάτων από τον Ξενοφώντα Καλλή και η οξεία αντίληψη του, που στην σχεδόν απέλπιδα προσπάθεια του να σπάσει το διαφαινόμενο τέλμα στον εντοπισμό κι άλλων αγνοουμένων σκέφτηκε μια άλλη εν πολλοίς αδιανόητη κίνηση, η οποία οδήγησε στον εντοπισμό των οκτώ.
Όσοι γνωρίζουν την ιστορία των αγνοουμένων ξέρουν ίσως ότι την περίοδο 1979-1981 υστέρα από συνεννοήσεις μεταξύ των πανίσχυρων τότε επιτροπών συγγενών αγνοουμένων της Ελλάδας και της Κύπρου, με τη σιωπηρή συναίνεση της κυβέρνησης Σπύρου Κυπριανού πραγματοποιήθηκαν αυθαίρετα εκταφές λειψάνων από γνωστούς και άγνωστους χώρους που έφεραν την ένδειξη ότι επρόκειτο για Ελλαδίτες πεσόντες. Ως ήταν φυσικό οι εκταφές δεν έγιναν στη βάση της οποιασδήποτε επιστημονικής μεθόδου.
Έσκαψαν τους τάφους βάσει των ονομάτων που έβλεπαν στις ταφόπλακες, έκαναν «διαλογή» οστών που τα μετέφεραν στην Ελλάδα και ενταφιάστηκαν από οικογένειες Ελλαδιτών πεσόντων. Στην πλειοψηφία τους τα λείψανα που είχαν δοθεί στις οικογένειες στην Ελλάδα δεν ήταν τα πραγματικά λείψανα των συγγενών τους, σύμφωνα με τα λεχθέντα του Επιτρόπου Προεδρίας Φώτη Φωτίου στην αρμόδια κοινοβουλευτική Επιτροπή στις 18.09.2016, «όπως προέκυψε από τα επιστημονικά ευρήματα των εκταφών, που πραγματοποίησε η Κυπριακή Δημοκρατία το 1999 στο κοιμητήριο Λακατάμιας. Μεταξύ των λειψάνων που δόθηκαν σε λάθος οικογένεια, συγκαταλέγονταν και τα λείψανα του Σπύρου Χριστοφίδη, τα οποία είχαν δοθεί σε οικογένεια Ελλαδίτη πεσόντα στην περιοχή Καρδίτσας. Τα λείψανα παραλήφθηκαν πριν από μερικά χρόνια από λειτουργούς της Κυπριακής Δημοκρατίας και μεταφέρθηκαν στην Κύπρο για επιστημονικές εξετάσεις.
Με βάση τις ανθρωπολογικές και τις εξετάσεις DNA διαπιστώθηκε ότι τα λείψανα που κατείχε η οικογένεια στην Ελλάδα ανήκαν στον Σπύρο, η οικογένεια του οποίου ενημερώθηκε πρόσφατα για τα ευρήματα».
Από τα ίδια επιστημονικά ευρήματα των εκταφών του 1999, στο κοιμητήριο Λακατάμιας, διαπιστώθηκε ότι στην πλειοψηφία τους τα λείψανα που είχαν δοθεί στις οικογένειες στην Ελλάδα δεν ήταν τα πραγματικά λείψανα των συγγενών τους. Εξάλλου ο κ. Φωτίου μιλώντας στις 13.09.2021 στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, είχε δηλώσει κατηγορηματικά ότι «στα κοιμητήρια Κωνσταντίνου και Ελένης και Λακατάμιας δεν υπάρχουν άλλοι πεσόντες, που δεν έχουν εκταφεί και δεν έχουν δοθεί τα οστά στους συγγενείς τους. Οι εκταφές σε αυτά τα δύο κοιμητήρια έχουν ολοκληρωθεί το 2000», ωστόσο παραμένουν ακόμα κάποιες εκκρεμότητες όπως τα ψεκασμένα οστά, που μπορεί να ανήκουν σε πέραν των 50 πεσόντων». Εξήγησε πως τα «οστά αυτά έχουν εκταφεί το ’79 με ’81, είχαν τοποθετηθεί σε οστεοφυλάκιο στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας και όλα αυτά τα χρόνια ραντίζονταν από χημικές ουσίες, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή να μην μπορούμε να απομονώσουμε το γενετικό υλικό». Η κυβέρνηση απευθύνθηκε σε πολλά εργαστήρια διεθνώς αλλά χωρίς αποτελέσματα. Στις 3.10.2018, σύμφωνα με τον «Φ», μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Προσφύγων και Αγνοουμένων επισκέφθηκαν το ανθρωπολογικό εργαστήρι της ΚΔ, στην Έγκωμη όπου οστά, κυρίως Ελλήνων στρατιωτών, βρίσκονται εδώ και δεκαετίες σε μικρά κασελάκια αναμένοντας να ταυτοποιηθούν, αφού οι μέχρι τότε προσπάθειες δεν καρποφόρησαν, λόγω του ότι τα οστά είχαν ψεκαστεί όταν τα ξέθαψαν και στη συνέχεια τα εμπότισαν με χημικά για να μην αναδύουν κακοσμία, κάτι το οποίο οδήγησε με τη σειρά του στην καταστροφή του γενετικού υλικού των οστών». Επίσης, ο Ξενοφών Καλλής, διευκρίνισε ότι πριν τις εκταφές στη Λακατάμεια οι τάφοι φωτογραφήθηκαν και πάνω σ’ αυτούς γράφονταν, είτε τα ονόματά τους είτε «άγνωστος», αν δεν υπήρχαν τα στοιχεία τους. Στην πορεία όταν ξέθαβαν τα οστά κάθε χρόνο για να τα εμποτίσουν με χημικά, δεν τα άφηναν στα κασελάκια αλλά τα τοποθετούσαν χάμω, κάτι το οποίο επέτεινε την ακαταστασία και το μπέρδεμα των οστών». Στο εργαστήρι υπήρχαν όπως ελέχθη 11 κασελάκια με διάφορα οστά από τον Τύμβο. Σε κάποιες περιπτώσεις, κάποια από τα οστά ή θραύσματα οστών προέρχονται από τις εκταφές που έλαβαν χώρα το 1999 στα κοιμητήρια Λακατάμιας και Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Από αυτά τα κασελάκια και από τα μικρά οστά που δεν είχαν ψεκαστεί μαζί με τα άλλα, προέκυψε και η ιδέα να γίνει σχετική ανάλυση DNA με αποτέλεσμα, τη μέρα της ταφής του Ξενοφώντα Καλλή να μάθουμε κι εμείς από την πλέον αρμόδια πηγή την ταυτοποίηση οκτώ αγνοουμένων. Ποιοι είναι και από πού, αν είναι Ελλαδίτες ή Κύπριοι, δεν ξέρουμε. Απομένει να μας το πει επισήμως πια η Υπηρεσία του Επιτρόπου Προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα, μόλις είναι έτοιμη.
paraschos.andreas@gmail.com
