Να, λοιπόν που η περίοδος του «μέλιτος» τελείωσε για την Υφυπουργό Πολιτισμού. Δεν πρέπει να έχει παράπονο, αντί για ένα μήνα –ως είθισται- κράτησε δύο, μέχρι τα πρώτα «ερωτικά» καυγαδάκια.
Αυτό που ίσως δεν περίμενε –αν και δεν βάζω το χέρι μου στη φωτιά- είναι ότι τα πρώτα σκάγια θα προέρχονταν από τον τομέα των εικαστικών. Δηλαδή από τον χώρο που η ίδια σεμνύνεται να λέει ότι ξεκίνησε η άμεση επαφή της με την πολιτιστική ζωή της Κύπρου, μέσω της γκαλερί της μητέρας της. Ουσιαστικά, δηλαδή, τον χώρο μέσα στον οποίο μεγάλωσε. Από την άλλη, τα εικαστικά είναι ίσως ο χώρος για τον οποίο έχει και την πιο έντονη και την πιο διαμορφωμένη άποψη σε σχέση με τους άλλους. Και υπό αυτή την έννοια ίσως ήταν και αναμενόμενο να προκύψουν εκεί και οι πρώτες προστριβές.
Νομοτελειακά, θα ερχόταν κι αυτή η στιγμή. Εξάλλου, δεν είναι δυνατόν ούτε να τα κάνει ούτε να τα λέει όλα σωστά. Και, κυρίως, δεν είναι δυνατόν να τα λέει και να τα κάνει όλα αρεστά. Ο τομέας του Πολιτισμού είναι γνωστό ότι δεν είναι και ο πιο… πολιτισμένος. Από καπετανάτα, κλίκες, κατεστημένα και φράξιες άλλο τίποτα. Και δεν αναφέρομαι μόνο στα εικαστικά. Υπάρχουν παντού.
Όπως παντού στον χώρο του Πολιτισμού υπάρχουν άτομα και σύνολα με έντονη άποψη, φιλοδοξίες και διεκδικητικό πνεύμα. Και το λέω αυτό απολύτως καλόπιστα. Μιλάμε για δημιουργούς, για ανθρώπους του πνεύματος, για ευερέθιστες προσωπικότητες. Κι επίσης μιλάμε για έναν χώρο που αναπόφευκτα κατάντησε και ανταγωνιστικός, ενώ οι εμπλεκόμενοι έχουν χορτάσει και μπουχτίσει για δεκαετίες τώρα να εισπράττουν υποσχέσεις και κούφια λόγια. Και δεν πρόκειται να αφήσουν, στο όνομα οποιασδήποτε αβρότητας, να πάει χαμένο ό,τι με κόπο και αίμα πάει να χτιστεί τα τελευταία χρόνια. Η αποστολή για τον εκάστοτε Υφυπουργό είναι δύσκολη και για τον λόγο ότι έχει να σπάσει πολλά αυγά για να κάνει εκείνη τη ρημάδα την ομελέτα, αλλά και γιατί υπάρχουν και αυγά που δεν πρέπει να σπάσουν γιατί εκκολάπτουν κάτι καρποφόρο. Και πρέπει να έχει την κρίση και τη δεξιότητα να επιλέξει.
Η εκπροσώπηση της Κύπρου στην Μπιενάλε Βενετίας είναι μια ευαίσθητη υπόθεση, αν όχι ένα πραγματικό ναρκοπέδιο. Ο προηγούμενος που έκρινε ότι η διαδικασία επιλογής δεν ήταν της αρεσκείας του ήταν ο Πρόδρομος Προδρόμου. Την έβρισκε κάπως συγκεντρωτική και ζήτησε να αλλάξει, με τη διεύρυνση της δεξαμενής προσώπων από τους οποίους θα γίνεται η επιλογή των μελών των επιτροπών επιλογής. Η επιμονή του στοίχισε την απουσία της Κύπρου από την 59η και πιο πρόσφατη διοργάνωση, αυτή του 2022.
Θα πει κάποιος καλόπιστος ότι οι προθέσεις του ήταν καλές και προς μια θετική κατεύθυνση. Κι ένας κακόπιστος θα αντιτάξει ότι ήταν απλώς ένας ανακατωσούρας που φιλοδοξούσε να κάνει επίδειξη εξουσίας σε χωράφια που δεν κατέχει. Είναι αλήθεια ότι γενικότερα με επιτροπές είχε ένα θεματάκι, αν κρίνει κανείς από τον διορισμό, εν μέσω πανδημίας, εκείνης της αλήστου μνήμης «συμβουλευτικής επιτροπής για τον πολιτισμό», με τη σκανδαλώδη αναλογία 15 άνδρες- μία γυναίκα.
Ας αφήσουμε, όμως, πίσω τις σκοτεινές εποχές. Και δεν εννοώ μόνο εκείνη του Πρόδρομου, αλλά γενικά τα μαύρα χρόνια που ο Πολιτισμός ασφυκτιούσε κάτω από το βαρύ και απαιτητικό χαρτοφυλάκιο της Παιδείας. Η ουσία είναι ότι η Κύπρος έχασε το τρένο, ο Προδρόμου έφαγε τα μούτρα του, ενώ η Επιτροπή Επιλογής Έργων και Καλλιτεχνών παραμένει ακλόνητη και σχεδόν απαράλλαχτη- πλην ενός μέλους. Ήταν μάλιστα αυτή που επέλεξε ομόφωνα –κι αυτή τη φορά είχε την ευκαιρία να το κάνει έγκαιρα- την πρόταση που θα εκπροσωπήσει τη χώρα στην 60ή Μπιενάλε.
Τα τέσσερα από τα πέντε μέλη της Επιτροπής –με εξαίρεση δηλαδή την αρμόδια μορφωτική λειτουργό και καθηκόντως επίτροπο της κυπριακής συμμετοχής- υπέγραψαν πριν λίγες μέρες ανοιχτή επιστολή, δυσαρεστημένα από την εκπεφρασμένη πρόθεση της Λίνας Κασσιανίδου να αναθεωρήσει τη διαδικασία επιλογής. Είναι αλήθεια ότι ακούγεται κάπως άκομψο από τα χείλη της αρμόδιας Υφυπουργού ότι υπάρχουν σκέψεις να «ξαναδούμε τον θεσμό», μερικές μόλις εβδομάδες μετά την ανακοίνωση της εθνικής εκπροσώπησης.
Μοιάζει με σαφή αιχμή ότι δεν της άρεσε η επιλογή κι άντε τώρα να πείσει ότι δεν το εννοούσε έτσι. Επίσης, δεν συμφωνώ απαραίτητα μ’ αυτό που λέει για την «τιμητική» διάσταση της κυπριακής συμμετοχής. Φοβάμαι ότι θα χρειαστεί να ξεκαθαρίσει πώς ακριβώς το εννοεί διότι πράγματι είναι τιμητική η συμμετοχή ενός καλλιτέχνη στην Μπιενάλε Βενετίας, αλλά δεν είναι και τρόπαιο για εσωτερική κατανάλωση.
Βελτιώσεις πάντα είναι καλοδεχούμενες σε όλους τους θεσμούς και σε όλες τις διαδικασίες- κι όχι μόνο στα εικαστικά. Κατά τη δική μου γνώμη, σηκώνει και πολλά ξηλώματα η φάση στον τομέα. Αλλά εγώ δεν είμαι ο πολιτικός του προϊστάμενος. Η Υφυπουργός δικαιούται να έχει έντονη άποψη και βούληση για αλλαγές, αλλά δεν πρέπει να δίνει την εντύπωση ότι αδιαφορεί για τις ισορροπίες, τις διαδικασίες και τις θεσμικές συνθήκες. Τους επόμενους μήνες που θα προκύψουν ακόμη σοβαρότερα και πιο ευαίσθητα ζητήματα και θα ανάψει και η συζήτηση σχετικά με το νομοσχέδιο για την επαγγελματική υπόσταση του καλλιτέχνη, θα πρέπει να το θυμάται αυτό.
Ελεύθερα, 24.9.2023
