Εκ των πραγμάτων η σύγκριση είναι αναπόφευκτη: Κάποιοι απελπισμένοι χάνουν τη ζωή τους σ’ ένα σαπιοκάραβο που εκτελεί το απονενοημένο ταξίδι της επιβίωσης, και λίγες μέρες μετά, κάποιοι άλλοι άνθρωποι, κάθε άλλο παρά απελπισμένοι, χάνονται στο βυθό του Ατλαντικού σε ένα πανάκριβο ταξίδι που λίγοι έχουν τη δυνατότητα να κάνουν.
Η σύγκριση δεν είναι η μοναδική και σίγουρα όχι η τελευταία, σ’ αυτά τα παράξενα παιχνίδια της ζωής. Δυστυχώς όμως την ώρα που χιλιάδες άνθρωποι υποθηκεύουν τη ζωή τους στους διακινητών ψυχών, που πουλούν ελπίδα για τον επίγειο παράδεισο, σε μια άλλη γωνιά του πλανήτη υπάρχουν άνθρωποι που πληρώνουν δεκάδες χιλιάδες για μια τουριστική βόλτα στο διάστημα ή για ένα υποβρύχιο περίπατο με φόντο τον θρυλικό Τιτανικό, πάλαι ποτέ σύμβολο της ανθρώπινης ευρηματικότητας και της ανθρώπινης απερισκεψίας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η σύγκριση είναι ακραία, όμως ακραία είναι και η εποχή που ζούμε. Ας δούμε λίγο τους αριθμούς, που μπορεί να μην λένε όλη την αλήθεια αλλά πάντοτε έχουν κάτι να πουν: Εκατόν δέκα εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν εκτοπιστεί βίαια από τα σπίτια τους. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι πρόσφυγες που εγκαταλείπουν το Αφγανιστάν και οι μάχες στο Σουδάν, έχουν ωθήσει τον συνολικό αριθμό των προσφύγων που αναγκάστηκαν να αναζητήσουν καταφύγιο στο εξωτερικό και εκείνων που εκτοπίστηκαν στις χώρες τους σε πρωτοφανές επίπεδο. «Έχουμε 110 εκατομμύρια ανθρώπους που τράπηκαν σε φυγή λόγω συγκρούσεων, διώξεων, διακρίσεων και βίας, που συχνά αναμειγνύονται με άλλες αιτίες, ιδιαίτερα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής», δήλωσε ο επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Φίλιπο Γκράντι. Από αυτούς, 35,5 εκατομμύρια πρόσφυγες διέφυγαν στο εξωτερικό και 62,5 εκατομμύρια είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι. Οι χώρες που φιλοξενούν τους περισσότερους πρόσφυγες είναι η Τουρκία (3,6 εκατομμύρια), το Ιράν (3,4 εκατομμύρια), η Κολομβία (2,5 εκατομμύρια), η Γερμανία (2,1 εκατομμύρια) και το Πακιστάν (1,7 εκατομμύρια). Στην Ουκρανία 5,7 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν μετά την ρωσική εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022 και πρόκειται για την ταχύτερη εκροή προσφύγων από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πέρσι, περισσότεροι από 339.000 πρόσφυγες επέστρεψαν σε 38 χώρες, ενώ 5,7 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι επέστρεψαν στα σπίτια τους.
Πίσω όμως από τα στοιχεία βρίσκονται άνθρωποι. Και όσοι εξακολουθούν να επενδύουν στη ξενοφοβία, ας προσέξουν για λίγο μια «λεπτομέρεια»: Mέχρι το τέλος του 2021 τα αναγκαστικώς εκτοπισμένα παιδιά ήταν 36,5 εκατομμύρια. Και μέχρι τα μέσα του 2022, ο ένας στους 77 ανθρώπους αναγκάστηκε να ξεριζωθεί, πρώτα και κύρια για να επιβιώσει και στη συνέχεια, για να ζήσει στοιχειωδώς σε ένα περιβάλλον ασφάλειας.
Την ώρα, λοιπόν, που αναφερόμαστε σε πρόσφυγες, δεν πρέπει να λησμονούμε τους όχι και τόσο μακρινούς προγόνους μας, που εγκατέλειψαν τις οικογένειές τους για να μπορέσουν να ζήσουν οι ίδιοι και τα παιδιά τους. Αν είχαν χαρτιά και άδειες σε αντίθεση με όσους δεν έχουν, ασφαλώς είναι μια ουσιαστική διαφορά αλλά το ζήτημα δεν είναι εκεί. Η ουσία είναι απλή: Για να ρισκάρει κάποιος τη ζωή του, και -ακόμη πιο τραγικό- για να διακινδυνεύσει τη ζωή των παιδιών του, κρύβοντάς τα στο αμπάρι ενός αλιευτικού, όπως αυτό που είδαμε στην Πύλο, τότε θα πει ότι εκείνο από το οποίο ήθελε να τα σώσει είναι τουλάχιστον το ίδιο επικίνδυνο από το ταξίδι με το σαπιοκάραβο.
Αν θέλουμε να αναζητήσουμε την ευθύνη για όλο αυτό που συμβαίνει, ίσως θα πρέπει να αρχίσουμε από τα πολύ απλά και να διερωτηθούμε γιατί δεν βρέθηκε εγκαίρως ένα drone, ένας δορυφόρος ή έστω ένα πλοίο για να σταματήσει τη ρότα προς το θάνατο, σε μια περιοχή από την οποία δεν περνά τίποτα ανεπιτήρητο; Αν θέλουμε να πάμε στα πολύ πιο δύσκολα, αρκεί να διατυπώσουμε την εξής αφελή απορία: Για ποιο λόγο γίνονται πόλεμοι και οι άνθρωποι σκοτώνονται μεταξύ τους; «Καληνύχτα Κεμάλ», θα απαντούσε ο ποιητής.
