Έφυγε από τη ζωή την Τρίτη, σε ηλικία 75 ετών, η ποιήτρια και μεταφράστρια Τζένη Μαστοράκη, μία από τις σημαντικότερες ποιητικές φωνές της γενιάς του ‘70 και του νεοελληνικού λογοτεχνικού κανόνα.
Γεννήθηκε το 1949 και σπούδασε βυζαντινή και μεσαιωνική φιλολογία στην Αθήνα. Ανήκει στη Γενιά του ’70, ομάδα Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών που άρχισαν να δημοσιεύουν τα έργα τους κατά τη δεκαετία του 1970, και ειδικότερα προς το τέλος της Χούντας των Συνταγματαρχών και τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Η πρώτη εμφάνιση ποιήματος της έγινε το 1971. Το ποίημα «Το συναξάρι της αγίας νιότης» συμπεριλήφθηκε στην «Αντι-ανθολογία» του Δημήτρη Ιατρόπουλου. Το πρώτο της βιβλίο, με τίτλο «Διόδια», εκδόθηκε το 1972.
Τα επόμενα χρόνια δημοσίευσε τις συλλογές «Το σόι» (1978), «Ιστορίες για τα βαθιά» (1983) και «Μ’ ένα στεφάνι φως» (1989), καθώς και ποιήματα σε διάφορα έντυπα. Τα ποιητικά έργα της κίνησαν το ενδιαφέρον του Γιάννη Ρίτσου και της Νανάς Καλλιανέση, ενώ τα ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες και δημοσιεύθηκαν σε ανθολογίες και περιοδικά ανά τον κόσμο.
Σημαντικό είναι το έργο της και στην μετάφραση. Η Μαστοράκη, που γνώριζε αγγλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιταλικά, μετέφρασε λογοτεχνία, ποίηση και θέατρο, αλλά και δοκίμια.
Εξίσου σημαντικό ήταν το μεταφραστικό της έργο. Μετέφρασε λογοτεχνία και θεατρικά, ενώ συνέδεσε το όνομά της με τη μετάφραση στα ελληνικά του θρυλικού «Φύλακα στη σίκαλη» του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ. Μεταξύ άλλων απέδωσε στα ελληνικά με μοναδικό τρόπο έργα του Ελίας Κανέτι, του Έντγκαρ Άλαν Πόε, του Χάρολντ Πίντερ, του Λιούις Κάρολ, του Χάινριχ Μπελ, του Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα («Γέρμα») και του Θερβάντες.υ Ελίας Κανέτι, του Έντγκαρ Άλαν Πόε, του Χάρολντ Πίντερ, του Λιούις Κάρολ, του Χάινριχ Μπελ, του Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα («Γέρμα») και του Θερβάντες.
Το 1989 το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης τής απένειμε το βραβείο Thornton Niven Wilder ενώ του 1992 βραβεύτηκε από τη Διεθνή Επιτροπή Παιδικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ, International Board on Books for Young People) για τη μετάφραση του παιδικού βιβλίου «Ο ταξιδιώτης της αυγής».
Το 2020 έλαβε το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για τη συνολική της προσφορά στην οποία «διαφαίνεται η άρρηκτη σχέση γραφής και ανάγνωσης και η βιωματική εμπλοκή της με τη γλώσσα, την ιστορία και τη λογοτεχνία».
Η Τζένη Μαστοράκη ήταν η κατά οκτώ χρόνια μικρότερη αδελφή του δημοσιογράφου και σκηνοθέτη Νίκου Μαστοράκη. Με ανάρτησή του αναφέρεται στον θάνατό της, ενώ δημοσίευσε και μια φωτογραφία από τα παιδικά τους χρόνια.
Συλλυπητήριο μήνυμα της Λίνας Μενδώνη
Πληροφορούμενη την απώλεια της Τζένης Μαστοράκη, η Υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
Η απώλεια της Τζένης Μαστοράκη μάς στερεί μία από τις μεγαλύτερες μορφές των σύγχρονων Γραμμάτων μας. Εκπρόσωπος της Γενιάς του 70, μας καταλείπει ένα ποιητικό έργο, το οποίο πέρασε τα σύνορα και γνώρισε πολλές ξενόγλωσσες εκδόσεις. Διακρίνεται για το απόλυτα προσωπικό του στίγμα, αναδεικνύοντας την άρρηκτη σχέση γραφής και ανάγνωσης αλλά και την πολύχρονη βιωματική εμπλοκή της δημιουργού με τη γλώσσα, την ιστορία και τη λογοτεχνία.
Η Τζένη Μαστοράκη υπήρξε κορυφαία μεταφράστρια. Αναμετρήθηκε με κλασικά και σύγχρονα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, από την πεζογραφία, την ποίηση, το θέατρο, αλλά και εμβληματικά δοκίμια, από διαφορετικές γλώσσες. Μας πρόσφερε μεταφράσεις που αποτελούν σημεία αναφοράς, τόσο για τα ίδια τα έργα, όσο και για τον επανακαθορισμό του μεταφραστικού είδους. Το μεταφραστικό corpus της Τζένης Μαστοράκη, το οποίο συγκρότησε επί δεκαετίες, με αφοσίωση, επίμονη και επίπονη δουλειά, διακρίνεται για τη γλωσσική του ακρίβεια και το ξεχωριστό αισθητικό του αποτύπωμα.
Μέσω της μακράς πορείας της αναδείχθηκε σε μοναδική περίπτωση των ελληνικών Γραμμάτων, που τίμησε με την αδιάλειπτη και ποιοτική, χωρίς εκπτώσεις, προσφορά της. Στο έργο της συνδύασε την ασυμβίβαστη μέριμνα για τη γλώσσα με τη δημιουργική ανάπλαση του παρελθόντος, τη χαρτογράφηση της μνήμης και τη σιωπηλή, αλλά εκφραστικότατη αφομοίωση του βιώματος.
Η Τζένη Μαστοράκη σπάνιος άνθρωπος, σπάνιος δημιουργός, με παραδειγματική αφοσίωση στην Τέχνη, δεν επεδίωξε ποτέ την περιττή και άσκοπη δημοσιότητα. Πρόλαβε, όμως, να χαρεί την αναγνώριση του έργου της, όπως πιστοποιούν οι πολυάριθμες βραβεύσεις της, με εξέχουσα την απονομή του Μεγάλου Βραβείου Γραμμάτων 2020.
Στην οικογένειά της και στους φίλους της, απευθύνω τα πιο ειλικρινή μου συλλυπητήρια.
